გაზიარება

ნოსტალგია მეორე ადამზე (ნაწყვეტი პოემიდან)

...გარეთ კი… მაინც, რა ხდება გარეთ;
კრავანგელოზნი, ღმერთს რომ წაჰგვარეს,
ქცეულან მგლის და ძაღლის ლეკვებად;
ყველას შიმშილი მიერეკება
სხვისი გობისკენ, სხვისი ჯიბისკენ,_
ეშმაკიც ისე ნაზად გიბიძგებს,
მოგეჩვენება უფსკრული მდელოდ;
განა ასეთი გსურდი, გამდელო.
რად მეჩვენება ცოდვა ცხონებად,
აღარც თხოვნა ჭრის, არც შეგონება_
ნაცნობ-უცნობის, იმის-ამისი;
უფალო, ხელი რატომ გამიშვი.
ღრუბლის უღრანი გამოიწალდე,
ვერ აღწევს შენი ცრემლი მიწამდე.
ვერ აღწევს შენი სიტყვა-ნუგეში,
მეც შენთან მინდა, ღრუბლის გუბეში _
ჩავაწყო ფრთები, ვიდრე შემახმა,
ბოლო იმედი მაინც შენა ხარ.
დაყოფილია ზეცა ღრუბლებად,
დაყოფილია ქუჩა უბნებად.
რომელი არი შენი ღრუბელი,
ვისი ვინა ხარ, რომელ უბნელი;
_ჰა, ძმა, მიცანი თუ ვერ მიცანი?!~_
ბალღები ცამეტ-თოთხმეტისანი,
თავად საკუთარ თავის მშობლები,
ვინ სანახევროდ, ვინ მთლად ობლები,
ისეთ საოცარ სპექტაკლებს დგამენ;
ღიად, ფარულად, დღეა თუ ღამე.
სხვა აზარტია ქუჩის თეატრი,
სცენაზე ნანახს ნუვინ შეადრით;
აქ თუ სისხლი გდის _ მართლა სისხლია,
აქ კულისები ვეღარ გიხსნიან.
აქ არ გეძლევა როლი მეორედ
თუ ერთხელ შერცხვი; აქ კლაკიორებს
აკრძალული აქვთ ტაში და ბრავო!~..
პატივცემულო მკითხველო, რაო?! _
სათქმელს დავცილდი?!_ფილოლოგი ხართ?!_
გსურთ დამეხმაროთ?!_გმადლობთ მოგიხმართ
(სხვა საქმისათვის) თუ დამჭირდებით...
ჯერ, მოვიკითხოთ ჩვენი ბიჭები.
იქნებ როგორმე მივუსწრო ცოცხალს,
ვინც სასიკვდილო ბაგირზე ცოცავს,
კლდეზე დაკიდულ თავის საძმოთი...
ბორგავს ლეთე და ნაპირს გადმოდის.
დუმს შორეახლო ძველი ყორღანი,
ნაფრონტალნი და ნაკატორღალნი
წვანან დაღლილი მათი მამები,
რომ ამოხადეს სული წამებით.
გრძელდება მათი სულის ამოხდა _
მამიდან შვილზე _ მერე, რა მოხდა?!~_
იტყვის ბრიყვი და, დარჩება ბრიყვად;
ჩვენ ხომ ბრიყვები ძალიან გვიყვარს;
გვიადვილებენ ცხოვრებას... სიკვდილს...
ბრიყვთათვის ვწერდი მეც, გვიან მივხვდი!
მეც ვიქცეოდი ხშირად ბრიყვულად;
ჭკვიანთა საბჭომ ერთხანს მიყურა,
ამათ მოსარჩლეს, იმათ მოდავეს,
პატივისცემა დამიცოტავეს
და თქვეს _ მივუშვათ ურჩი ნებაზე~
და, შემატოვეს, ბრიყვებს, გემბანზე.
არადა, გემი ისე ირწევა,
ვგრძნობ, ნაპირამდე ვერ მიიღწევა.
როცა გიჟია – მგზავრიც, მესაჭეც;
იქ ზღვაც გიჟდება _ ჰოდა, მეც მსაჯეს.
ძმებო და დებო, მე რა შუაში,
ვწერე კალმით და ვხატე გუაშით
სულელთა დაცვის ვრცელი კანონი,
თუმცა ვიღაა ჩემი გამგონი.
წყალში მიყრიან ამაგს კი არა,
მეც მიმაყოლონ ტანსაცმლიანად
ლამის და, უკვე ეს მერამდენედ,
ასე უხდიან მადლის ჩამდენებს
თავქარიანნიც, უთავქარონიც...
_ ვისი ხარ, ბიჭო?! _ ახლა ქარონის;
ადრე მეც... ჩემი მშობლის ვიყავი,
მოკლე ყოფილა ყოფნის იგავი~...
_ქარონ, ეს ბიჭი უნდა დამითმო,
ძალზე ნორჩია, ვფიქრობ, სამითოდ.
იცხოვროს,ნახოს, დაიმსახუროს,
ვითომც ყრუა და ვითომც არ ყურობს
ქარონი, მაგრამ არც მე ვეშვები,
გამომიჩინა ბოლოს ეშვები.
_ნავი, უმგზავროდ, არ წავა უკან,
შენ ჩაენაცვლე, სურვილი თუ გაქვს!
_მე ჩავენაცვლო?! ჩა-ვე-ნაცვ-ლე-ბი...
ჯერ გადავთვალო სტროფში მარცვლები,
ოფლის მარცვლებიც, რომ მაყრის შუბლზე
და დავბრუნდები _ შუბით, ან შუბზე!
ჩავენაცვლები, დავენაცვლები,
ჯერ მოვიმზადო სუფთა საცვლები,
ფეხისამოსი, ტანისამოსი,
ხელფასი რა მაქვს?! _ სამჯერ სამოცი;
ყველაფრისათვის არც მეყოს იქნებ...
ქრის ქარქარონი და ნიჩაბს იქნევს;
თუმც ბებრადშობილს არ შერჩა ძალა,
მითის კანონი შეღავათს კრძალავს;
თვალს და ყურს შუა ხუნდება მითიც,
ეს მდინარნარეც, მითში რომ მიდის
აქ, _ აფროდიტე, იქით _ არესი;
ტალღაც, რომელმაც მკვდრის მდინარეში
შემომათრია, ცოცხალი, ზღვიდან,
ფრთასურვილებიც, დღემდე რომ გვზიდა
მიწიდან ცამდე, ციდან ცის ცამდე,
ღმერთო, გულით თუ თვალებით მწამდე,
ხომ თვალებიდან შედიან გულში,
ხომ ასე იყო გუშინწინ, გუშინ;
დღეს რატომ ხდება მაინც ამგვარად,
ხარ ყველგან (სხვაგან) ოღონდ აქ არა!
აქ სხვა ღმერთები ბიბინადრობენ _
ბალახ-ჯეჯილში, მთებში, დაბლობზე,
წყალში, ჰაერში, მიწაში, მტვერში;
იყვნენ თავისთვის, არაფერს ვერჩი,
მაგრამ ხანდახან მერჩიან თავად;
ღირს კი მიწიერ ღმერთებთან დავა?!
ღმერთო, ღმერთების მთელი მარაქა,
შენ მითზღაპარში ძალა არა გაქვს,
მე კი რარიგად მომიხაროდა...
უნდა დავბრუნდე უკან-ქარონთან!
_ ქარონ, ეს ბიჭი მამაა ჩემი...
შვილი – უფროსი, მშობელი – მრწემი;
ხო, ასეც ხდება, როდესაც წარსულს
მომავლისათვის სიცოცხლე არ სურს,
რადგან აწმყოა იმდენად მძიმე, _
პანდორას ყუთშიც არ ტოვებს იმედს.
ჩვენც ვჭედავთ ახალ იმედის ყუთებს;
შიგ ერთურთს ვჩურთავთ და ღამეს ვუთევთ,
ვუნთებთ სანთლებს და ვუწყობთ ყვავილებს,
ვიდრე ერთი დღე დღეს არ დაგვილევს.
და ვართ იმ ერთი დღის მოლოდინში,
გინდა სულ იყო? _ დიდი ბოდიში!
გადაწყდა, ვრჩები, მამის სანაცვლოდ,
ქარონთან... მამამ უნდა განავრცოს
ჯიში, უფლისთვის სათნო ესოდენ;
ხედვიდეს ბრმაც და ყრუსაც ესმოდეს,
რომ ღმერთი ჩვენში ავახშებს ძალას,
რომ ბოლოს ბოლო მოუღოს ჯალათს
რომ ეშმაკობა ანანოს ეშმაკს,
სიტყვის უფლება ჯერ კიდევ მეც მაქვს,
გზაც შორია და, გავართობ ქარონს;
ეგღა მაკლია ცრემლები ვღვარო!
სულ სულმოკლეთა ცრემლის ბრალია,
რომ ღელავს ხოლმე ლეთე ძალიან.
ცრემლისაგან იქცა გუბე მდინარედ,
ვისთვის მკვდარი ვარ, ვისთვის მძინარე.
კი, გენანებით, ვიცი, სამიწედ,
მოვა მამა და გამომაღვიძებს.
ჩვენ ერთურთს კიდევ მრავალჯერ შევცვლით,
რომ მივიტანოთ ბოლომდე ცეცხლი _
ქარში, წვიმაში, ყინვაში, ბნელში,
გეზს არ შეიცვლის სინათლის ელჩი;
დაე დასცინონ, რომ კვდება სხვისთვის,
მან იცის, რატომ ითმენს და იცდის.
იცის იესომ, იცის პრომეთემ,
როგორ აცივდა, ღმერთო, მომეთბე.
საკმარისია, მცირედი სხვისიც,
ხომ არ მეტყობა?! _ (შიგნიდან ვკივი,
შიგნიდან ვიგლეჯ ნერვებს და ხორცებს),...
რაც მქონდა, მეტი რა უნდა მომცეს
ერთ დროს შემწემ და ახლა მძარცველმა,
რკინა და ლოდი თურმე არც მე ვარ.
თუმც დაფქვავს ლოდს და დახრავს რკინასაც,
ვინც ჩვენი წერა წერა წინასწარ.
მეც მქონდა ჩემი ცრემლით საწერი,
დარდის და ფიქრის მთები გავცერი.
ფქვილი აქ დამრჩა, იქ მიმაქვს ქატო;
მორჩა ზღაპარი... აწ ვიღამ ხატოს,
ვიღამ ამოთქვას ჩემი სათქმელი;
არვინ დაადგას ახალსადგმელი
ძველ შესამოსელს... ძველი თხიერიც.
ახალი ღვინით ვერ იხეირებს.
აქვე მივმართავ ამაყ ხეიბრებს, _
თუმც ტურფად ჩანდით ჩემი სარკიდან,
ჩემი გაცემა მაინც დადგინდა _
უხმოდ, ბრალის და მოწმის გარეშე...
ბედნიერი ვარ, მშობელ მხარეში
სიკვდილი მქონდა მთავარ ოცნებად;
სხვას, აბა ვინ და, რას გამოგრჩებათ;
თქვენ ხომ სიმართლე გიჯობთ სიკეთეს
და სადაც ბოღმა ბუდეს იკეთებს
იქა ხართ ხშირად, როცა კეთილი
სულ მართალია წვიმის წვეთივით,
წყაროს წყალივით, მზის ალერსივით,
თქვენ კი მახვილი გაქვთ ალესილი,
თხლედ რომ არ ფასობს; იმ სიმართლისთვის...
მადლობა ღმერთს რომ, თვითონ გამცილდით!
სულ დამნაშავე რად ვიყო მსხვერპლი,
რად უნდა მშურდეს უდღეურ პეპლის,_
არ შემრგებია ერთი დღეც თაფლად;
სულ მიმათრევდით დაბლა და დაბლა.
აქ დამდაბლებულს – იქ, ცის თაღამდე,
ამაღლებს ღმერთი, _ ამას ღაღადებს
ყველა მათე და ყველა მარკოზი;
მართლა მოვკვდი თუ ისევ ნარკოზი
მიშლის დანტედან საშინელ ფურცლებს,
რომ თენდებოდა, - დაღამდა უცებ!
რატომ დაბნელდა ასე საეჭვოდ,
ეს რა ლანდების მწკრივი წაეწყო,
რას შემოკვნესის უსახო ბანდა,
ნუთუ, მეც, უკვე, ვიქეცი ლანდად?!
ხომ პოეტია პოეტის ლანდიც...
არც ის ჩიტი ვარ, როგორიც ვჩანდი
სიზიფესავით მეც ვიცი ფანდი,
როგორ შევუკრა ხელი თანატოსს,
რომ ჩემთან არვინ მოკვდეს არასდროს,
ან მკვლელს სიკვდილი იქით ვანატრო.
მე გავწვრთნი ანა-ბანა-განა-დონს,
რომ ჩემმა სიტყვამ დროში ანათოს.
დრო კი იქნება მანამდე, სანამ
არ მობეზრდება ღმერთს ეს ქვეყანა.
ვიდრე არ შექმნის ახალ სამყაროს,
მე ჩემს ტკივილთან სხვამ რამ გამყაროს.
თქვენც ხედავთ ჩემი სულის ოხშივარს,
ლექსს სხვები წერენ, მე კი-ომში ვარ!
და მწამს სიკვდილის და გამარჯვების
სიკვდილის შემდგომ, - ახლა მარჯვენით
ვკიდივარ ძელზე და ვითხოვ _ მარცხნივ...
ერთი ლურსმანიც!~... – თქვენ ისევ მარცხვენთ
თქვენი სიძუნწით და უგულობით:
_ აბა, ბულბულო, აქ იგალობე...
ნალურსმნალიდან მოგიჩანს ვარდი~_
ეს შენი ხმაა... მე კი _ მიყვარდი...
მიყვარდი – ვარდი,~ _ აი პირველი
და ბოლო რითმა... ხმლის მომპირველიც
ერთ საქმეშია, მუდამ ჯალათთან;
ჩვენ განვსჯით ბოლოს ვინც იძალადა,
მაგრამ მანამდეც ხომ არაერთი
იყო მეფისტო, ლოტე, ლაერტი,
მწყემსი, მისანი, მეფე, ხუცესი,_
ყველა საკუთარ კანონს უწესებს
საწყალს, რომ არ სურს, _ დაეცეს გმირად...
მე გავისტუმრე ამ ქვეყნის ქირა,
იქ ცაში დამრჩა ერთი მევალე,
წასვლის წინ ბოლო მზერას შევავლებ
ქვევით ატეხილ დავიდარაბას,
მერე შემიღებს, ღმერთი, დარაბას.
ეს ვინ მომტირის ცრემლით მდუღარით?!
მაგ კეთილ გოგოს ვინმემ უთხარით,
თვითმკვლელზე გლოვა რა საშიშია...
_ მოეშვით, ხალხო, ესეც გიჟია...
_ შენი რა არი, ჩემო ბიძია...
_ არც არაფერი... სიზმარში, ერთხელ,
მახსოვს, მეწვია და მითხრა _ გრეთხენ~...
ხმა ჰქონდა ისე ლბილი და თბილი,
გადამავიწყა ქმარიც და შვილიც.
თუმც გათხოვილი არც გახლდით მაშინ,
რაც ცხადში გვინდა _ ხდება სიზმარში.
დამათმობინა ზნეც, სამყოფელიც
და გახდა ჩემი შვილიც, მშობელიც
და, ვეძებ ამ ხმას, იმ დღეღამიდან,
აჰა, ვიპოვე, მაგრამ, რად გინდა?!

ხომ არ მენახა, ხმაზე ვიცანი,

ღმერთმა უშველოს, ცოდვილს, ვინც არი...

შემინდეთ, დარდი თუ ვერ დავმალე...

_ ჰო, ხდება, შვილო, გაგივლის მალე...

ვნახავთ, ვის რა და როგორ გაუვლის,

ჯერ დატკბით გლოვის დღესასწაულით!

რა საბრალოა ცნობილი მკვდარი;

ყველასია და არავის არი,

თვალს ჭრის მარტოდენ მისი დიდება,

რაც კარგი იყო, დახლზე იდება;

დაფნის გვირგვინი, ორდენის ბაფთა,

ნახატი, სადაც ლომსა და აფთარს

ატყვევებს ჩანგით ორფეოსულით...

ქა, თვით ხელმწიფე იყო მოსული,

ჯალაბ-ჯულაბით, მთელი ამალით!

შემრცხვა და ცრემლი მუჭში ჩავმალე.

სიტყვები ითქვა?! – მეგონა სეტყვა;

ჭირი პირში და ენის წაწყვეტა

წამყვანს,-ვთხოვე და არ მათქმევინა.

თუმც იმტოლ ხალხში, აბა, მე ვინა?!

გო, სულ ეგეთიც ხომ არ ვყოფილვარ;

ახლა რომ ყველა მიეფოფინა,

სად იყვნენ, როცა შიოდა საწყალს,

წისქვილის რომ ჰგავდა მაგათი ფაცხა.

რა დამავიწყებს,-არდადეგებზე,

შემდგარი იყო ბიჭი დეზებზე

და ქალაქიდან მორბოდა სოფლად,

ღირდა ამისთვის ამ ქვეყნად ყოფნა.

მახსოვს, წიგნს ჰგავდა, ახალგადაშლილს,

მახსოვს, თამაში ჭვავის ყანაში~

უყვარდა (კითხვა) თითქმის დილამდე,

რომ ჩავიდოდა იმ ადგილამდე

სად ბიჭმა გოგოს უნდა აკოცოს...

-სად დაიკარგე, ჰეი, ავხორცო,~_

აყეფდებოდა პაპა კიკოლა;

ეჰ, ჩემზე ჯავრმა გადაიყოლა...

ქელეხი ჰქონდათ?_ასი მაგიდა!

სულო და გულო, ჭამე, რა გინდა,

მაგრამ, იმდენი მოაწყდა ხალხი...

არ უდგას ქალაქს დღეს კაი დახლი.

ხომ სულ შიოდათ, ჰქონდათ ღირსებაც,

ადრე, იმხელა, ჩვენში, ვირს ება

ტვირთი და, მუდამ დაუყვედრებლად,

მიჰქონდა, მაგრამ რას შეედრება

აქაურ ვირებს იქაურები,_

მარტო ენა და მარტო ყურები,

მაყრიონივით ისხეს ჭურებით.

აქეს მკვდარი და აგინეს ცოცხალთ,

იმისი ქალიც იქ იჯდა მორცხვად

ღამეგამოვლილ პატარძალივით;

ყოველთვის აკლდათ შნო და მარილი

ამ გადაპრანჭულ ქალაქელ ქალებს,

მაგრამ, ბედი აქვთ, შენ გენაცვალე!

ბედი აქვს ყველას, იმ ერთის გარდა,

ვინც მარტო დარჩა მეზობელ მკვდართან;

არვინ შესძახებს _ ოლიფანტე-ო...

წიხლი არ ვკარი ასეთ პანთეონს~, _

ფიქრობს სული და გარბის იქიდან,

წუხს, ხორცი რომ ვერ წამოიკიდა.

თუმცა კანონი, ზღვართან მისულებს,

ერთმანეთისგან ათავისუფლებს.

რა ისე ითქმის _ წავიდა!.. მორჩა!~...

თითქმის ნაპირთან მოგეხსნას ბოღჩა

და მიიტაცოს უცებ დინებამ...

შიგ, მთელი შენი ავლადიდება

გედო და, გეპყრა შენც უცნაურად

თითქოს არ ღირდა საქმე შაურად.

თითქოს არასდროს, არსად, არავინ,_

არ იყო სხვისი განძის მპარავი.

ახ, ვიცხოვრებდით რა არხეინად,

მტრისთვის თვალი რომ დაგვათხრევინა.

აღარც მტერია, აღარც მოყვარე;

უკანასკნელად ერთად მოყარე,

რათა დარწმუნდნენ, რომ მოკვდი მართლაც

რომ აღარ ძალგიძს ხელის გამართვა,

კვლავინდებურად, შენი მკვლელისთვის.

აწ, როგორც კოჭლი კავალერისთვის.

ვერ გააჭენებ შენს უკვდავ მერანს...

აქ, თურმე, ბევრმა ისწავლა მღერა,

შენ კი ართმევდი ლუკმას და მსმენელს...

სხვაც დაწყვება და, შენც დაისვენებ!

წადი!.. _ წავედი!.. _ უფრო შორს!.. _შორს ვარ~...

ვის უნდა ძველი ზღაპრების როშვა _

ღმერთზე, მამულზე, ადათწესებზე?!

გადაწყდა, _ სხვაგან უნდა ეძებდეს,

შენი ნაგრამი, ცით აღთქმულ მიწას,

რადგან სამშობლომ შვება ვერ მისცა.

აქ მოვა ვინმე სხვა, უჯილაგო,

თავის ჭკუაზე რომ დაგილაგოს,

შენი ნაღმერთალ- ნასამოთხარი...

აღსდეგ და შენი ხელით მოთხარე

აქ, შენს მეზობლად ჩაყრილი ძვლები,

ერის მამების და წინამძღვრების.

ჩამოატარე სოფლად, ქალაქად

და სჭექე _ ფურთხის ღირსიც არა ხართ,

მამის მკვლელნო და შვილის მწირველნო,

უკანასკნელთა შორის პირველნო.

წადით ყველამ და დაგვტოვეთ მკვდრები;

მკვდრები გაქცევას არ იკადრებენ.

აქვე დავხვდებით მოსეულ მტარვალთ,

ვინ თქვას რომ, თქვენზე ცოცხლები არ ვართ?!

არ ჩავბრუნდებით საფლავში უკან,

ვიდრე არ გავშლით სამშობლოს რუკას,

დამცირებულს და ფეხქვეშ გათელილს...

მკვდარსაც, ჯერ კიდევ, მქვია ქართველი!