ჩვენი საუკუნის ქართულ პოეზიას რამდენიმე დიდმა პოეტმა დააჩნია დაღი. მეტად ძლიერი აღმოჩნდა მათი შემოქმედებიდან მომდინარე ზეგავლენის ძალა.

ირაკლი აბაშიძეს წილად ხვდა იშვიათი ბედნიერება. მას არავის ცხოვრებით არ უცხოვრია. თვითონვე ქმნიდა თავის პოეტურ ბიოგრაფიას და ორმოცი წლის შთაგონებული შრომის, ძიების, დაჟინებული ღვწის შედეგად შეძ­ლო თავისი დამოუკიდებელი ადგილი მოეპოვებინა რჩეულთა შორის.

პოეტის ლექსებში, რომლებიც მან თავის ახალ ლირიკულ ციკლში („მიახლოება“, 1966 წ.) შეიტანა, საოცარი სიწრფელით არის წარმოსახული მისი სულიერი ბიოგრაფიის უმძაფრესი პერიპეტიები.

სიწრფელე, როგორც თვითგამოხატვის ძირითადი საშუალება, აქ პრინციპულ შემოქმედებით თვისებას იძენს და მთელი ამ პოეტური რკალის აღმსარებლურ სტილს განსაზღვრავს:

 

მაგრამ მსურს მოვკვდე,

როგორც მთის კაცი

და სამარის წინ

ვთქვა გატეხილად:

რომ ზოგჯერ

ჩემთვის გახსნილ ცისკარში

მე მსურდა ღმერთიც, ღმერთიც მეხილა.

 

ირაკლი აბაშიძის სახელი ქართველი მკითვხელის ცხოველი ინტერესის რკალში განსაკუთრებით უკანასკნელი ათწლეულის მანძილზე მოექცა.

ეს აიხსნება არა მხოლოდ პოეტის თვალსაჩინო ღვაწლით დღევანდელი საქართველოს საზოგადოებრივი და კულტურული ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში. მთავარი მიზეზი ამ ყურადღებისა მაინც მის შემოქმედებაში უნ­და ვეძიოთ.

თავის უკანასკნელ პოეტურ ციკლებში ირაკლი აბაშიძემ თითქოს უშუალოდ შეახო ხელი ქართული სულის იმ მთავარ სიმებს, რომლებიც ყველაზე მეტად დაჭიმული აღმოჩნდა ჩვენს დროში.

ყოველ შემოქმედს აქვს თავისი ფარული ოცნება, თავისი მწვერვალი, რომელსაც მთელი სიცოცხლის მანძილზე უახლოვდება.

ირაკლი აბაშიძე საკმაოდ შორი გზებით მიდიოდა ამ სიმაღლისაკენ, მაგრამ უკანასკნელ აღმართზე მას თით­ქოს მეორე სუნთქვა გაეხსნა და ერთი, განსაცვიფრებელი ნახტომით მისწვდა თავის „ელვარე შხელდას“.

ასეთი სიმაღლიდან პოეტის მიერ განვლილი ყველა ბილიკი ხელის გულზე მოჩანს და ყოველ ნაბიჯს გარკვეუ­ლი აზრი ეძლევა…

ირაკლი აბაშიძის პირველი ლექსები 20-იანი წლების დასასრულს გამოქვეყნდა.

ამ დროისათვის ჩვენს მწერლობაში უკვე მომხდარი იყო მნიშვნელოვანი გარდატეხები. ცისფერყანწელებმა, არსებითად, უკვე დათმეს თავიანთი ძველი პოზიციები და ახალ თემებს მიმართეს.

მოდერნისტული ნაკადი ქართული პოეზიისა ყოველ ნაბიჯზე უკან იხევდა და გზას უთმობდა რევოლუციურ თემებსა და რეალისტურ ტენდენციებს.

„გადარჩენის ბალადის“ ავტორს უკვე შეეძლო დაყრდნობოდა იმ შედარებით მცირე, მაგრამ საგულისხმო გამოცდილებას, რაც ქართულმა საბჭოთა პოეზიამ თავისი არსებობის პირველ ათწლეულში მოიპოვა.

ირაკლი აბაშიძის ახალგაზრდობისდროინდელ ლექსებში გაცილებით მეტია შენების პათოსი, ვიდრე ნგრევისა.

სინამდვილეში ჰარმონიული საწყისების, განუყოფელი მრავალფეროვნების ხილვის წადილი, რაც პოეტის შე­მოქმედებაში განსაკუთრებით მკაფიოდ უფრო გვიან გამომჟღავნდა, თავისებური ფორმით არის გამხელილი უკ­ვე მის პირველ ლირიკულ აღსარებაშიც:

 

მე უნდა დავრჩე მგოსანი ქვეყნად

ახალ სიცოცხლის და ყვავილების.

 

„ახალი სიცოცხლე“ და „ყვავილები“ პოეტისათვის გაუმიჯნავი მთლიანობაა, შთაგონების ერთიანი საგანია, რადგან მისი რწმენით სიცოცხლის განახლება მშვენიერების აღდგენას და დღესასწაულს, „ვარდებში ქვეყნის აღორძინებასაც“ გულისხმობს.

ძველისა და ახლის პრობლემა პოეტის შემოქმედებაში თავისებურად არის გააზრებული საქართველოს წარსუ­ლისა და აწმყოს, ისტორიული და თანადროული რეალობის ურთიერთშეპირისპირების თვალსაზრისითაც.

წარსულ საუკუნეთა სიღრმეში პოეტი, უპირველეს ყოვლისა, დამონებული შრომის, სოციალისტური სისასტი­კისა და უსამართლობის სურათებს ხედავს, მაგრამ საქართველოს ისტორიაში მისთვის უხილავი არ რჩება ის მგზნებარე, შეუმუსრავი სულიც, რომელმაც ეროვნულ გმირთა მთელი თაობები გამოაწრთო.

პოეტის დავა ჟამთამრიცხველთან ნაკარნახევია არა ისტორიის „გაუქმების“ იდეით, არამედ დღევანდელ სი­ნამდვილეში ჰეროიკული სულის აღორძინების მძაფრი შეგრძნებით:

 

გამიღეთ წიგნი

მატიანე ძველი ქართული,

ჟამთა მრიცხველი

წინაპართა – „ქართლის ცხოვრება“

ამდენი კაცი

მაღალი და სახელგანთქმული,

ამდენი გმირი

რომელ მათგანს ემახსოვრება!

(„გმირები“. 1933 წ.)

 

ლექსში „კოლხიდის საგანძური“ ირაკლი აბაშიძე აღშფოთებით იხსენიებს წარსულის უარმყოფელ „ბრმებსა და არამზადებს“, მაგრამ სინამდვილე, რომელსაც იგი უმღერის, აქაც სხივმოსილია ახალი ცხოვრების მზით და მის წიაღში მოპოვებული ფასეულობა, პოეტის აზრით, გარდასულ დროთა ყველა საგანძურს აღემატება:

 

ძველ საგანძურებს ჰქონდეთ მშვიდობა,

ახალ განძებით ვარ მოხიბლული;

ჩემს გონებას და ლექსს ეჭიდება

ცადავარდნილი ხე კოლხიდური.

 

მე სხვა სამშობლო ახლა მახარებს:

ჩემი კოლხეთი ახალ განძების,

მისი ბაღები, ტყე ტანმაღალი,

მისი ყიჟინა ახალგაზრდების.

 

ასეთი იყო დროის სული, სინამდვილის ოპტიმისტური განცდა და მომავლის მღელვარე წინათგრძნობა, რომ­ლის მაღალ ტალღაზეც წარმოიშვა და ჩამოყალიბდა ირაკლი აბაშიძის პოეტური რწმენა.

20-ანი და 30-ანი წლების მიჯნაზე ქართულ საბჭოთა მწერლობაში მკაფიოდ გამოიკვეთა ტენდენცია, რომელიც თავისი არსებით, მიუხედავად მთელი რიგი ინდივიდუალური ნაირსახეობისა, მოასწავებდა რეალიზმისთვის, მიწასთან, დროსთან დაბრუნებისთვის ბრძოლას.

ქართულმა პოეზიამ ამ დროს წინა პლანზე წამოსწია ახალი იდეალები. ცხოვრების რომანტიკა, დამკვიდრების პათოსი, მომავლის რწმენა, ჰეროიკული შემართება, ყოველდღიურობაში, ცხოვრების პროზაში განსაკუთრებულის, არაჩვეულებრივის დანახვის წადილი – აი, ის ძირითადი მიდრეკილებანი, რომელთაც განსაზღვრეს ამ დროის პოეტური სტილი.

ირაკლი აბაშიძის ახალგაზრდულ ლექსებში მკვეთრად იგრძნობა ყველა ამ ტენდენციის ზემოქმედება. მართა­ლია, მისი ამდროინდელი ლირიკა ჯერ კიდევ ძალზე შორს დგას მხატვრული ოსტატობის იმ დონისაგან, რომე­ლიც პოეტის ნამდვილ ფართო შემოქმედებითი მნიშვნელობის მიღწევებს განაპირობებდა, მაგრამ თავისი შინა­არსისა და ფორმის სპეციფიკით ეს ლექსები დროის საყურადღებო პოეტურ დოკუმენტებს წარმოადგენენ.

ირაკლი აბაშიძის ლექსის რეალისტური ბუნება განსაკუთრებით აშკარად გამოვლინდა ლექსებში „გადარჩენის ბალადა“, „ბურთი“, „ოდიშის პლანტაციები“ და სხვა.

სინამდვილე, რეალური ყოფა, ცხოვრების შეულამაზებელი სურათები აქ წარმოსახულია პოეტური ქრონიკის მკაცრი სიზუსტით:

 

მსოფლიო ომში

თათრების ფრონტზე,

ტრაპეზუნდის თუ ჯანდაბას იქეთ,

მოყვარემ ჩვენმა ოჯახის მომსწრე

დაჰკარგა ვაჟი, ოცი წლის მიქე.

 

ვის მიწას შერჩა, რა ქვეყნის ლოდებს,

ან ჭაბუკს მკერდი ვინ დაუკოდა?..

სოფელში გზირმა აცნობა მშობლებს,

რომ გაჰქრა ვაჟი უგზო-უკვლოდა.

 

ის იყო სწორედ დღე ენკენისთვის, –

მზემ დაასრულა და ჩაწვა მძიმედ,

რომ შეიკივლეს დაკარგვა მისი

და მახსოვს, დიდხანს არ დაგვაძინეს.

 

ასეთივე მკაფიო რეალისტური შტრიხებით არის გაცოცხლებული წარსული ცხოვრების დამახასიათებელი სა­ხეები და სურათები ლექსში „ოდიშის პლანტაციები“ (1935 წ.):

 

განუწყვეტელო სოფლის გზა-კვალო,

სად შემეგებე და სად მოხველი!

აი ზღვისპირა სამურზაყანო,

როკის ღობე და ისლის ქოხები.

 

… თვეში ათასი წვიმა, ავდარი

მთის მდინარეთა ზვირთებს აჯანყებს,

მერე მზე სძლევს და როგორც ღადარი

უცებ ტროპიკულ დღეს გააჩაღებს.

 

მაშინ მინდვრები იწმინდებიან,

მწვანდებიან და ხარობს ეწერი.

ანწლის ტყეა და სიმინდებია

და ჩაბაწრული კვახის ლერწები.

 

მაშინ ოფლშია გლეხი ყოველი,

სახე დამწვარი მზეში ყავისფრად,

ტანზე – ძველძველი ხონის ქსოვილი,

ფეხზე – ჩაფულა ღორის ტყავისა…

 

ამ სტრიქონებში ნათლად ჩანს ახალგაზრდა პოეტის წრფელი სიყვარული საგნებისადმი, სინამდვილის ნედლი ფერებისა და ცოცხალი კონტურებისადმი.

აქ იგრძნობა მხატვრის ფხიზელი, დაკვირვებული თვალი, სამყაროს საღი ნათელხილვის პირველი ნიშნები, რაც ასე ცხადად გამოვლინდა ირაკლი აბაშიძის შემოქმედებითი სიმწიფის პერიოდის ლექსებში.

მაგრამ ახალგაზრდა პოეტისათვის ცხოვრების დედააზრი იმ დროს გაიხსნა არა მხოლოდ ყოველდღიური ყო­ფის, შეუფერავი რეალობის მიერ აღმოცენებულ სახეებში, არამედ იმ ამაღლებული იდეალების სფეროშიც, რომლებიც თვითონ ეპოქამ ამოატივტივა პოეზიის წინაშე.

რევოლუციური რომანტიკა ირაკლი აბაშიძის ადრინდელ პოეზიაში თავის მკაფიო გამოხატულებას პოვებს – როგორც ჰეროიკული მოქმედების მგზნებარე, დაუოკებელი წყურვილი, როგორც ოცნება გმირზე და, რაც მთავარია, აქ ეს ჭაბუკური გატაცება იდეალურით საბოლოოდ აგნებს თავის ცოცხალ, კონკრეტულ ინდივიდუალურ ფორმებს.

„გადარჩენის ბალადის“ გმირი – ჩვეულებრივი ახალგაზრდა ქართველი, სიცოცხლისა და ბრძოლის ასპარეზზე ახლად მოსული თაობის წარმომადგენელი – ამავე დროს უახლოესი ადამიანია პოეტისათვის.

ის არის მისი პირადი ცხოვრების ნაწილი, მისი სიყმაწვილის განუყრელი თანამგზავრი, მისი ღვიძლი ძმა, რომლის მოქმედებაშიც ხორცშესხმულია თვით პოეტის სულიერი მიზანსწრაფვა.

უკვე თავის ადრინდელ ლექსებში ირაკლი აბაშიძეს მაღალი მოქალაქეობრივი იდეების სფეროში, სინამდ­ვილის მასშტაბურ სურათებში, პოეტური მეტყველების საერთო პათეტიკურ სტილში ბუნებრივი სიწრფელით შეაქვს განსაკუთრებული ინტიმი, გულითადობის თავისებური ინტონაცია.

ეს დამახასიათებელი თვისება მისი ლექსისა გამოწვეულია ორი ძირითადი მიზეზით. აქ მთავარია იმის შეგნება, რომ საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მოვლენები, სოციალური გარდატეხები უშუალო კავშირში იმყოფებიან პოეტის პირად ბედ-იღბალთან, რომ განახლებული ქვეყნის გაზაფხული, ამავე დროს, მისი ცხოვრების გა­ზაფხული არის და რომ ეს ბედნიერი დამთხვევა გამართლებულია დიდი შინაგანი აზრით.

მოქალაქეობრივი ლირიკის ინტიმური მოტივებით გამდიდრების ტენდენციას პოეტის შემოქმედებაში სა­ფუძვლად უდევს მისი ნიჭის თავისებურებაც.

ირაკლი აბაშიძე დაბადებით ლირიკოსი პოეტია. ლირიკა მისთვის წარმოადგენს არა მხოლოდ თავისებურ ხერხს, თავისებურ მხატვრულ საშუალებას პოეტური შინაარსის გადმოსაცემად, არამედ სინამდვილის განცდისა და გააზრების განსაკუთრებულ ფორმასაც.

ლირიზმი განსაკუთრებულ იერს აძლევს მისი შემოქმედების ყოველ თემას.

უფრო გვიან არსებითი თვისება განაპირობებს იმ ორიგინალურ ფორმას, რომელშიც პოეტი შეეცდება გახსნას „ვეფხისტყაოსნის“ ავტორის სულიერი ცხოვრების ინტიმური მხარეები.

ირაკლი აბაშიძემ უკვე ოცდაათიან წლებში შექმნა რამდენიმე ღირსშესანიშნავი პოეტური ნაწარმოები, რომლე­ბიც ნათლად მეტყველებენ მისი ნიჭის განსაკუთრებულ თვისებაზე.

ლირიკული საწყისი მისი შემოქმედებისა განსაკუთრებით მკაფიოდ გაიხსნა ლექსებში „მამა“ და „პირველი თოვ­ლის სიმღერა“.

„მამას“ განსაკუთრებულ ლირიკულ ტონალობას აძლევს სევდისა და სიხარულის ინტონაციის ბუნებრივი შეუღლება.

სიცოცხლის, ამქვეყნიური მიწიერი ყოფის თავდავიწყებული სიყვარული აქ აყვანილია მძაფრი ტკივილის ხარისხში.

აქ ინტიმური განცდის ჩარჩოებში დატეულია ღრმა პოეტური განზოგადება. ლურჯი ველების, ლურჯი ქედების უკვდავი მშვენება, სიცოცხლის წარუვალი სინათლე და სილამაზე კიდევ უფრო მკაფიოდ არის ამეტყველებული იმ დიდი, აუტანელი მწუხარების სხივით, რომელიც მასში შეაქვს სამუდამო უსინათლობისთვის განწირული მოკვდავი არსების თვალს.

„სიმღერა პირველი თოვლისა“ (1936) თავისი განსაკუთრებული მუსიკალური ჟღერადობით, პოეტური სახეების ორიგინალობით, განწყობილების ინდივიდუალური იერით თანამედროვე ქართული ლირიკის ერთ-ერთ კოლო­რიტულ ნიმუშს წარმოადგენს.

ირაკლი აბაშიძემ აქ უკვე მიაგნო თავის საკუთარ ლირიკულ ინტონაციას, რომელიც რიტმის და მეტაფორული აზროვნების, ემოციური შინაარსისა და მხატვრული დეტალების თავისებურ მთლიანობაში გამოხატა. პოეტის ლირიკული სამყარო აქ თვითმყოფი რეალობის მნიშვნელობას იძენს და ბუნებრივი სისადავით არის გახსნილი მსუბუქი, გამჭვირვალე საღებავებით.

 

წუხელ თოვდა,

ნეტავ ჩემთან რად არ გაჩნდი,

გენახე და ძილში თბილად დაგეხურე.

მე ავდექი პირველ თოვლზე განთიადში

და ვეძებდი შენს პატარა ნაფეხურებს.

 

დაეყარა სახლებზე და ვერის გზაზე

თოვლი, თეთრად დასახული,

ასე თეთრად, გულუბრყვილოდ ჰყვავის ასე

იმერეთში ტყემლის ხეზე გაზაფხული…

 

განსხვავებით ირაკლი აბაშიძის ზოგიერთი ადრინდელი პოეტური ცდისაგან, ეს ლექსი უკვე ამღერებულია და თავისი შინაგანი მუსიკალობით, მკაფიოდ გამოკვეთილი ლირიკული მელოდიით გამოირჩევა.

მუსიკალური საწყისი პოეტის შემოქმედებაში ამიერიდან ერთ-ერთ გადამწყვეტ როლს ასრულებს. ლექსის მე­ლოდიური გააზრება მხატვრული ამოცანის განხორციელების ერთ-ერთ ძირითად ხერხად იქცევა.

სიმღერა, როგორც ლირიკის არსებითი ნიშან-თვისება, ირაკლი აბაშიძის პოეტური ოსტატობის, თვითგამოხატ­ვის, სინამდვილისადმი საკუთარი დამოკიდებულების თვალსაზრისით უაღრესად საგულისხმო მნიშვნელობას იძენს.

პოეტის ლირიკული ბიოგრაფია თავისებურად შეჯამებულია 1940 წლით დათარიღებულ ლექსში „ყველა სიმღე­რა“, რომელიც ამ გაგებით განსაკუთრებულ შემოქმედებით აზრს შეიცავს. ეს არის პოეტის ცდა ცხოვრების ყოველი მოვლენისათვის შესატყვისი მუსიკალური ეკვივალენტის გამოძებნისა:

 

ყველა სიმღერა რასმე მაგონებს,

ყველა სიმღერას თავის წლები აქვს,

ყველა სიმღერა რასმე გაგონებს,

რაც ფიქრს ოდესღაც დავიწყებია.

 

ზოგში ვარდისთვე არის პირველი

და თან მიჰყვება სული მთავარი,

ან შორეული ქრის თებერვალი

და ფრთას ილეწავს სხვენში ყავარი.

 

ზოგში იხილავ ძველ წყალდიდობას,

ჩავლილს შენამდი, შენს არყოფნაში,

ზოგში სანთლები ბრწყინავს დიდუბის,

ნახული სიზმრად თუ ბალღობაში…

 

ირაკლი აბაშიძის 30-ანი წლების პოეზიისათვის დამახაისათებელ რიტმებში და სახეებში გამოხატულია პოეტის ლირიკული ბიოგრაფიის გარკვეული თავისებურებანი მის სულიერ მოძრაობებში, ამ დროს აშკარად სჭარბობს სიცოცხლის შეუმუსრავი, კეთილისმყოფელი ძალისა და მშვენების განცდა, მომავლის რწმენით, სინამდვი­ლისადმი საღი დამოკიდებულებით გასხივოსნებული ხალისიანი განწყობილება, რომელიც ნაზი გულითადობის ინტონაციაში მჟღავნდება.

სამყარო, რომლითაც პოეტი სულდგმულობს, რომელშიც მისი შთაგონება პოვებს თავის მაცოცხლებელ წყაროს, ჯერ კიდევ მოკლებულია დრამატიზმის ელემენტს.

მეოთხედი საუკუნის შემდეგ პოეტი სხვა კუთხითაც დაინახავს იმავე სინამდვილეს და მასში სრულიად ახალ მხარეებს აღმოაჩენს.

მართლაც, უცნაური იქნებოდა, რომ პოეტის შეგნებაში ადრე თუ გვიან არ ეფეთქა მწვავე ეჭვს იმ წლების მი­მართ, როცა, მისი სიტყვით, „საქართველოზე კაენის სულის აღზევებამ გადისრიალა“.

ლექსებში „სული მდევარი“ და „სული დამცველი“, რომლებიც სამოციან წლებში დაიწერა, ირაკლი აბაშიძეს სინდისის მკაცრ სამსჯავროზე გამოაქვს ახლო წარსულის წაშლილი სურათები და დავიწყებული ფიქრები.

ლექსი აგებულია კითხებზე, რომლებსაც პოეტი თავის თავს უსვამს.

ამ შინაგან დიალოგში გარკვევით ისმის ღრმა შეშფოთების ხმა:

 

მაშ, ვერ ამჩნევდი?..

მაშ, ვერ წვდებოდი?..

მაშ, ვერ ჰხედავდი?..

მაშ, ვერ ატყობდი?..

მშვიდად დგებოდი,

მშვიდად წვებოდი?

შენ იხაროდი, შენ ამაყობდი?

მაშ,

არ დაჭრილხარ იჭვის მახვილით,

არ დაღვრემილხარ

შენს ტკბილ წამებში?

არ უთრევიხარ ფიქრს თავდახრილი

ყინვით გათოშილ შუაღამეში?

არ უნატრია შენს ჩუმ ხეტიალს

დღე დამშვიდების, დღე განრიდების?

კითხვის ნიშნებით არ დაგჩხვლეტია

რწმენა სანუკვარ ჭეშმარიტების?

 

მართალია, ამ ლექსში არც ერთი კითხვა არ რჩება უპასუხოდ, მაგრამ „დამცველი სულის“ მიერ პოეტის სა­სარგებლოდ თქმული გამართლების სიტყვა გაცილებით უფრო ყრუდ გაისმის, ვიდრე „სული მდევარის“ იჭვნეუ­ლი და გამკიცხავი შეკითხვები.

ასეთი მძაფრი, „სულის აღმშფოთი“ განცდა რეალობისა არსებითად უცხო იყო ირაკლი აბაშიძის 30-ანი წლების ლირიკისათვის.

საჭიროა მხოლოდ წარმოდგენის დიდი დაძაბვა, რომ სიხარულისა და აღტაცების სიმღერებში, რომლებიც პოეტმა თავის დროს უმღერა, დავინახოთ იმ „დაუკვნესელი კვნესისა“ და „სინანულის“ ანარეკლი, იმ გულში ჩაკირული „მწარე სევდის“ ექო, რომლის ქვეშეცნეული არსებობა ირაკლი აბაშიძემ მხოლოდ უკანასკნელ წლებში გაანდო თავის მკითხველს.

შეიძლება, მართლაც „მამაში“ გამხელილი ტკივილი გამოწვეული იყო არა მხოლოდ ბავშვობის მოგონებით, ხოლო დმანისის ნანგრევებთან განცდილი შემზარავი გრძნობა ამაოებისა მხოლოდ წარსულის ლანდებს არ ეკუთვნოდა:

 

დმანისის მიწა ნანგრევშია ხმაგაკმენდილი

და კედლის თაღებს დაჰქირქილებს ამაოება.

…ზღაპრები მათზე, ვინც ამ ქვეყნად მოსვლა მომასწრეს,

ვისი თვალებიც ამ დმანისის კედლის ქვაშია;

ნუ გაიღიმებ, ჩემო კარგო, ჩემს შეკრთომაზე, –

ამ სივრცეებთან ვაჟკაცობა რა შუაშია.

 

მაგრამ „დმანისიც“ (1938 წ.), ისევე როგორც პოეტის თითქმის ყველა იმდროინდელი ლექსი, სიცოცხლის უღ­რუბლო, ხალისიანი რწმენითა და საზეიმო აპოთეოზით მთავრდება:

 

ჩამქრალ კერაზე ვეკვრებოდი ჩუმად და ფრთხილად

და მთელი ღამე ტრიალებდა ჩემში ალმურით,

ო, შემდეგ როგორ მიხაროდა წითელი დილა,

წითელი დილა, კვლავ სიცოცხლე და ჟრიამული;

რა კარგი არის, რომ შენ აქ ხარ, სიცოცხლეს ვაშა,

სიყვარულს, თრთოლვას, ახალ მზეს და ქვეყნიერებას!

სხვა არაფერი გაჩენილა ცხოვრების ფასი,

სიცოცხლის ზეიმს მივაშუროთ, ბედნიერებას!

 

ასეთია ლირიკული განწყობილების მთავარი ნაკადი ირაკლი აბაშიძის 30-ანი წლების პოეზიაში. ცხოვრება, როგორც ზეიმი, როგორც ბედნიერება, ნათელ საღებავებს მოითხოვს პოეტისაგან და ისიც უბრალო, გულთბი­ლი სიტყვით ეგებება ახალი ქვეყნის დღესასწაულს.

ასეთ განწყობილებას ხელს უწყობდა პოეტის ახალგაზრდული ტემპერამენტიც.

მისი თანდაყოლილი წრფელი, ზეაღმტაცი სიყვარული საგნებისადმი, მიწიერ სიამეთადმი, უთვალავი ფერით აკაშკაშებული ქვეყნიერებისადმი, რაც ძალზე მცირე ადგილს უთმობდა ფხიზელ ფიქრს, საგანთა არსში ჩაღრმავების მოთხოვნილებას.

სიცოცხლე თითქოს ყოველი მხრიდან უხმობდა, იზიდავდა, უცნობ გზებზე იტაცებდა ახალგაზრდა პოეტს და ისიც, ამ ალერსიან ხმას მინდობილი, მზად იყო აღტაცებით გასდევნებოდა ყოველ ახალ ბილიკს.

 

– გალაღებული და ნებიერი

ამ ხმამ უზრუნველ ჩიტს დამამგვანა,

მე ბრმად მივენდე გამვლელ მანქანას,

სითაც წამიყვანს – ვარ ბედნიერი,

მისი მშვენების ეშხით ვბრმავდები.

მის საიდუმლოს არ ვუღრმავდები,

აღარ მივყვები ამგვარ ცდუნებას…

 

* * *

სამამულო ომმა ღრმა დაღი დაამჩნია მთელ ქართულ საბჭოთა პოეზიას.

ცხოვრებამ თავის ზედაპირზე ამოატივტივა სრულიად სხვა სახეები:

 

გადამწვარ სოფელში, სადაც ხის ოდები

თითქოს რომ წაშლილან დელგმით და ზვავით.

მტრის ერთი ფრინველი სარდაფის ოდენი

ძირს ეგდო, ჩამკვდარი ფოლადის სვავი.

სახლების ნაშთები, ცივი და მყინველი,

ჯერ კიდევ ბოლავდნენ ჩუმად და ბუნდად,

და იყო დუმილი და რკინის ფრინველიც

ტრამალის ნამქერში ლეშივით დუმდა.

 

მხოლოდღა ბალღები, პატარა შვილები,

გუშინ რომ ალხენდნენ ქუჩებს და ჩიხებს,

სვავს ერტყნენ ახლა და დიდ საშინელებას

ტირილით უშენდნენ პატარა მჯიღებს.

 

ამგვარი სურათების წინაშე პოეზიას თითქოს უკან უნდა დაეხია უსიტყვოდ. მაგრამ ომის მსხვერპლთა წმინდა სისხლი, ასობით ქართველ მეომართა უდროოდ, ძალდატანებით შეწყვეტილი გულის ფეთქვა თავის გამართ­ლებას მოითხოვდა და ქართველი პოეტების დიდმა ნაწილმა გულწრფელად სცადა სიმხნევე და გამარჯვების იმედი ჩაენერგა ცეცხლის ხაზზე შაშხანით ხელში აღმოჩენილი მშვიდობიანი ადამიანებისათვის.

არაერთი დღე და ღამე გაუტარებია ირაკლი აბაშიძეს ქართველ მეომართა შორის ჩრდილოეთ კავკასიის, ყი­რიმისა და უკრაინის ფრონტებზე.

მისი ომისდროინდელი ლექსები უმთავრესად ცოცხალი შთაბეჭდილებებით იყო ნაკარნახევი. ეს მძვინვარე ჟა­მი სამუდამოდ ჩარჩა პოეტის მეხსიერებაში, როგორც თვალისმომჭრელი ხანძრის ანარეკლი და ომის შემდეგაც დიდხანს აფორიაქებდა მის სულს:

 

დღეს სხვა ტევრი გვაქვს გასაკაფავი,

ხანძარი ჩაქრა, ისევ წინ ვივლით;

მაგრამ, ეს ომი, დასაღუპავად

ყურში რად წივის გაბმულ წივილით.

რად გელანდება, რად გაგონდება

მთებში ქვემეხთა ცხარე დუელი,

დაჭრილ ქართველის ჩუმი გოდება,

ველზე – დამწვარი ყაბარდოელი…

 

სასიკვდილოდ დაჭრილი მეომრის ჩუმი გოდება მხოლოდ დაგვიანებით გაისმა ირაკლი აბაშიძის ლექსში, რო­გორც მოგონებათა გაბმული წივილი. ომის წლებში პოეტის მთავარი ამოცანა იყო მხნე და ნათელი სიტყვით გაეღვივებინა რწმენის ნაპერწკალი საქართველოს კარიბჭესთან დამდგარი ჯარისკაცებისათვის.

იმდროინდელი სტრიქონებიდან ბევრი რიგითი მებრძოლივით ჩაბარდა დროს, მაგრამ ერთი ლექსი სამუდა­მოდ შემორჩა ხალხის მეხსიერებას.

კავკასიის ფრონტზე მყოფი პოეტი დივიზიის კომისარმა სამი მეომრის საფლავთან მიიყვანა.

ეს იყო წინა დღით გათხრილი სამი ქართველი ჭაბუკის საფლავი…

„კაპიტანი ბუხაიძე“ პირველად ქართული დივიზიის საფრონტო გაზეთში გამოქვეყნდა, მერე „კომუნისტმა“ გადაბეჭდა ეს პატარა ლექსი, ხოლო შემდეგ, ხალხური მელოდიით ატაცებული, საქართველოს თითქმის ყო­ველ კუთხეს მოედო.

 

მე, ქართველი ბუხაიძე,

ბალყარეთის მთებში ვწევარ…

რომ შემეძლოს საფლავიდან,

ძმებო, მხრები წამოწევა,

 

მე სიცოცხლეს ხელმეორედ

შევწირავდი მშობელ მხარეს,

შევწირავდი იმავ მიწას,

დღეს რომ გულზე დამაყარეს…

 

ამ სიტყვებს სხვადასხვა ჰანგზე მღეროდნენ სოფლის დღეობებზე, სკოლებში, გარეუბნის დუქნებში, მინებჩა­ლეწილი მატარებლების ვაგონებში, მღეროდნენ გამხდარი მოწაფეები, მწყემსები, დაჭრილი ჯარისკაცები, რად­გან ლექსში იყო ნამდვილი, ადამიანური, ყველასათვის გასაგები სევდა და სიამაყე; იყო იმედის ნაპერწკალიც, რომ როდესმე მიწას მიბარებული გმირები – უფროსი ძმები, მამები თუ შვილები მართლა შეძლებდნენ საფლავიდან მხრების წამოწევას.

ბევრ პოეტს არ რგებია ამ დროს წილად ასეთი ბედნიერება – ასე უბრალოდ და ასე ღრმად გამოეხატა ომით აფორიაქებული, სულის სიღრმემდე შეძრული მასის, ადამიანთა დიდი რიცხვის განწყობილება.

როდესაც ომგადახდილი კავკასიონის მწვერვალებს მშვიდობის მზე დაადგა, ირაკლი აბაშიძემ თითქოს ახალი თვალით შეხედა თავის ქვეყანას, მშობლიურ სინამდვილეში, ადამიანთა ყოველდღიურ ყოფაში, საქართველოს ბუნების სურათებში მან აღმოაჩინა ის უმნიშვნელოვანესი თვისება, რაც მანამდე თითქმის უხილავი რჩებოდა პოეტის თვალისთვის. ცხოვრებისმიერი მშვენიერება მის თვალწინ გაიხსნა როგორც „მშვიდობის ნიჭი“, რო­გორც მშვიდობიანი ცხოვრებისა და შემოქმედების თვისება.

 

მე ვაკვირდები თვით ცის კიდეში

კავკასიონის მთვლემარ ალმასებს

და ამ დუმილში, ამ სიმშვიდეში,

ვხედავ ამ ქვეყნის მთელ სილამაზეს.

ვხედავ, ბუნებას როგორ ანაზებს

სოფლის მშვიდობა, ჩუმი სოფელი,

ვხედავ, სიმშვიდე და სილამაზე

როგორ ყოფილან განუყოფელი.

„მშვიდობა ჯუგაანში“.

 

ამ ლექსს აქვს ერთი ასპექტი, რომელიც მას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს პოეტის შემოქმედებაში, სიმშვიდის, მშვიდობის ცნება აქ პირველად არის აყვანილი ესთეტიკური ღირებულების ხარისხში. ეს მოტივი შემდეგ კიდევ უფრო ღრმავდება და ახალ ელფერს იძენს ლექსებში „ფანტომი“ და „ფერადი შემოდგომა“.

აქ პირველ პლანზე დგას ტკბობა ქარიშხალგადატანილი, პირდაბანილი, დამცხრალი ბუნების სურათებით და ემოციური წინაპირობა ამ ტკბობის სულიერი ქარიშხლების შემდეგ დამშვიდებას გულისხმობს.

მართალია, ლექსში „ფერადი შემოდგომა“ მშვენიერების ასეთი გაგება მიეწერება პოეტის ბიოგრაფიის მხოლოდ უკანასკნელ ხანას და მკვეთრ კონტრასტს ქმნის მისსავე ახალგაზრდულ გატაცებებთან:

 

შენ არ გახსოვდა ციალი ფერთა,

შენ გწამდა ფერი მკაცრი და მკვეთრი;

 

შენ თვალწინ ხანჯლად ელავდა მეტად

შავი და თეთრი,

შავი და თეთრი.

შენ არ იცნობდი

მთელსა და ნაწილს,

ნაწილი მთელთან გეგონა მტვერი…

და შეუმჩნევლად გაგისხლტა თვალწინ

ათასი ბგერა,

ათასი ფერი.

 

მიუხედავად უკანასკნელ სტრიქონებში შეგნებულად გაძლიერებული კონტრასტისა, ამ ლექსებში გამხელილ თავისებურ შეხედულებას მშვენიერებაზე, მშვენიერების არსზე უაღრესად დიდი მნიშვნელობა აქვს ირაკლი აბაშიძის მთელი შემოქმედებითი ბიოგრაფიისათვის, რადგან აქ ფორმულირებულია ის მთავარი, რაც წლების მანძილზე ყალიბდებოდა და თანდათან პოეტის მხატვრული იდეალის არსებით, განმსაზღვრელ ნიშნად იქცა.

რასაკვირველია, სიმართლის აშკარა დამახინჯება იქნებოდა, თუ ვიტყოდით, რომ პოეტის მიერ შექმნილი სახეები სრულიად მოკლებულნი არიან დრამატიზმის განცდას.

ირაკლი აბაშიძემ, როგორც ომის დროს, ისე მომდევნო წლებშიც დაგვიხატა არაერთი სურათი, რომლებიც პოეტის ემოციურ აღტყინებას ან მძაფრ გონებრივ რეფლექსიას გამოხატავენ.

მაგრამ, როგორც მხატვარი, თავისი შემოქმედებითი სიმწიფის ხანაში, იგი უმთავრესად ცხოვრების ნათელი ფერებისა და ჰარმონიული საწყისებისადმი იჩენდა განსაკუთრებულ სიყვარულს.

თვით შემოქმედების აქტი ირაკლი აბაშიძისათვის თავის აუცილებელ პირობად სულიერი წონასწორობის მოპო­ვებას, ობიექტურ მოვლენათა თუ სულიერ მოძრაობათა ნთელი ჭვრეტისათვის აუცილებელ შინაგან „დაცხრო­მას“ გულისხმობს.

 

სიმშვიდე!

იდექ როგორც ფიქალი,

სიმშვიდე ფიქრებს, აზრებს,

სტრიქონებს…

 

დრამატიზმი, როგორც ცხოვრებისმიერი მშვენიერების თვისება, აქ არ არის უარყოფილი, მაგრამ მხატვრული გააზრებს პროცესში ის ჰარმონიისადმი, აზრისა და განცდების უაღრესი სინათლისადმი, გამოხატვის გამჭ­ვირვალე და დასრულებული ფორმებისადმი სწრაფვას ემორჩილება.

ამგვარი მხატვრული პრინციპი ირაკლი აბაშიძის შემოქმედებას განსაკუთრებით აახლოებს ქართული ლი­რიკის იმ ნაკადთან, იმ თავისებურ პოეტურ კონცეფციასთან, რომელმაც გასულ საუკუნეში განსაკუთრებით მკა­ფიო გამოხატულება ჰპოვა აკაკი წერეთლის პოეზიაში.

განსხვავებით ნიკოლოზ ბარათაშვილისგან, რომლის ლირიკული შედევრები შთაგონებით აფორიაქებული სულის მძაფრ, წინააღმდეგობრივ მოძრაობათა უშუალო აღნაბეჭდებს წარმოადგენენ, აკაკი განსაკუთრებით თა­ვისი შემოქმედების ადრეულ პერიოდში, ჭეშმარიტი პოეზიის საგნად თვლიდა არა მოზღვავებულ გრძნობათა თარეშს და მძვინვარებას, არამედ ქარიშხალგადახდილი სულის „ტკბილდაცხრომას“, რაც პოეტისთვის აუცილებელია საკუთარი სულის აუმღვრეველ სიღრმეებში პოეზიის ჭეშმარიტი მარგალიტების აღმოსაჩენად.

გავიხსენოთ აკაკის ლექსი „პოეტის გული“ (1880 წ.), რომელიც მისი პოეტური ხელოვნების საგულისხმო გასა­ღებს იძლევა:

 

პოეტის გული

აღელვებული ზღვისა დარია:

ზვირთებს აგორებს,

სდგამს ტალღის გორებს,

თუ ავდარია!..

მაშ ღელვისა დროს,

სჯობს, მოერიდოს,

ინავთსაყუდლოს,

რომ გულის წყრომა

მას დააცალოს:

და ისე მის გულს,

ტკბილ-დამშვიდებულს,

უფსკრულს და ფართოს,

თამამად, ნაზად

და მოსაკაზმად

ეშხით მიმართოს;

და ხელი ახლოს

რა მშვიდად ნახოს,

ვით მშვიდი გვრიტი!..

ნახოს მის გულში,

დამშვიდებულში,

მან მარგალიტი!..

 

შეიძლება ითქვას, რომ მხატვრული დაოსტატების გზაზე ირაკლი აბაშიძე, როგორც ხელოვანი, ძირითადად სწორედ ამ მიმართულებით მიდიოდა, ამგვარი შემოქმედებითი იდეალებისადმი მიილტვოდა, რაც განსა­კუთრებით ხელშესახებად მის მიერ უკანასკნელ წლებში შექმნილი ლირიკული ციკლების თავისებურ მანერაში გამოვლინდა.

 

* * *

ომგადახდილი ქვეყნის აღორძინება, როგორც პოეტური თემა, არაერთ თანამედროვე ქართულ ლექსს დაედო საფუძვლად.

სამწუხაროდ, ბევრი მათგანი არსებითად ერთგვაროვან ლირიკულ ქარგაზე იყო შექმნილი, რამაც ზერელე და ერთფეროვანი სახეების მთელ წყებას მისცა დასაბამი. ციკლში „ჰყვავის გურია“ ირაკლი აბაშიძემ შეძლო თავისი საკუთარი გასაღებით გაეხსნა ეს თემა. აყვავებული გურიის სურათები, ხიდისთავი, ნასაკირალი, ნინოშვილის მკვდრეთით აღმდგარი ჩანჩეთი – ამ ლირიკულ რკალში სიმბოლურ ელფერს იძენს და სამ­შობლოს, სიცოცხლის უკვდავების გამომხატველ სახეებად იქცევა.

ლირიკული განცდის უშუალობით გამორჩევა ლექსი „აქ დავსახლდები“, რომელიც თავისებურ ტონს აძლევს მთელ ციკლს.

ირაკლი აბაშიძის ლექსები ომისშემდგომ წლებში რიგითი ჯარისკაცებივით ემსახურებოდ ნენ დროის მოთხოვნილებას.

„სიმღერა ჭირნახულს“, „კომბაინი ბახტრიონთან“, „გრემი მკაში“, „შირაქისაკენ, ალაზნის წყა ლო“, „რადიო კახში“, „პლანტატორები“, „მასწავლებელი“ – თითოეული ამ ლექსთაგანი უშუალო გამოძახილია ქვეყნისა და ხალხის ყოველდღიური ცხოვრებისა.

ამავე დროს, ირაკლი აბაშიძის ლირიკაში სულ უფრო ღრმავდება ისტორიზმის გრძნობა. სამშობლოს სიყვარული აქ წარმოგვიდგება არა მხოლოდ მისი დღევანდელი დღისადმი ერთგულების სახით, არამედ როგორც ცხოველი განცდა წარსულისა და აწმყოს განუყოფელი კავშირისა, როგორც ეროვნული ცხოვრებისა და ცნობიერების, საუკუნეთა სიღრმიდან მომდინარე განუწყვეტელი, დაუსაბამო სწრაფვის მძაფრი შეგრძნება.

სხვა ქართველ პოეტებთან ერთად ირაკლი აბაშიძემ პატრიოტული შთაგონებით გამოხატა ჩვენი ხალხის მეხსიერებაში სამუდამოდ დარჩენილი, გაუყუჩებელი ეროვნული ტკივილი:

 

ქართველო, სანამ გქვიან ქართველი

და ტკბილი ენა იცი ქართული,

სანამ გინთია თვალში ნათელი

და სადმე გიდგას ოდა-სართული.

 

რა დაგავიწყებს შენს ძველ ნააკვნარს,

რა დაგავიწყებს იმ ძველ საბუდრებს,

ზედ რომ წინაპრის სუნთქვა დააკვდა

და მტრებმა ცეცხლით დაისაკუთრეს.

 

იქ შენი მზეა, შენი თოვლია,

შენი გვარტომის გასახარები,

ევფრატის წყლამდე გაფანტულია

ჩვენი ქვიტკირის ნასახლარები.

ირაკლი აბაშიძის მოქალაქეობრივ ლირიკაში ამ დროს „დღიურ“, საჭირბოროტო თემებთან, სინამდვილის უშუ­ალო შთაბეჭდილებებით აღმოცენებულ პოეტურ სახეებთან ერთად თანდათან თავს იჩენს და სულ უფრო ძლი­ერდება პოეტის მისწრაფება მოვლენათა ფართო პერსპექტივით დანახვისა და მხატვრული განზოგადებისკენ.

პოეტის თვალი საგანთა ზედაპირიდან თანდათან ინაცვლებს მათი შინაგანი თვისებებისკენ, სინამდვილეს თითქოს ახალ ჭრილში იხსნება მის თვალწინ და მოვლენათა განუწყვეტელი ჯაჭვის დადგენის სურვილი, საგან­თა ბუნებაში წვდომის მწვავე მოთხოვნილება პოეტური ძიების მთავარ პათოსად იქცევა.

ირაკლი აბაშიძის ლირიკაში ეს ახალი ნაკადი აღმოცენდა და ფართოდ გაიშალა მისი შემოქმედებითი ნიჭის სრული მომწიფების ჟამს. ნახევარ საუკუნესთან მიახლოებული პოეტის შთაგონება ახალ მწვერვალებს შეეჭიდა და მის წინ თითქოს ხელუხლებელი სივრცეები გაიშალა.

აქ იყო ეჭვიც, ასაკის განუყრელი თანამგზავრი. იყო წამიერი შეკრთობის ნიშანიც:

 

– მაგრამ, ვაითუ, სტრიქონს აწინდელს

დააკლდეს ჟღერა და ხმოვანება,

ლექსი კვლავ ვეღარ გამიყმაწვილდეს,

ბგერას არ ჰქონდეს წებოვანება.

 

…ვაჰ თუ ლექსს თეთრი გამოერიოს

მოახლოებულ ზამთრის დასტურად,

სტრიქონს სინედლე გამოელიოს,

ვერ მოიღვენთოს ახალგაზრდულად.

 

ირაკლი აბაშიძემ შეძლო თვითონვე დაემტკიცებინა საკუთარი ეჭვის უსაფუძვლობა.

მისი ახალი ლირიკული ციკლები „მიახლოება“ და „რუსთაველის ნაკვალევზე“ წარმოადგენენ შემოქმედის სულიერი აღორძინების, ახალგაზრდული აღზევების უტყუარ მოწმობას.

ა.ბლოკი ერთ თავის წერილში ამტკიცებდა, რომ პოეზიის ყოველი ჭეშმარიტად მნიშვნელოვანი ქმნილება თავისი შინაარსით პოეტის აღსარებას წარმოადგენს. მხოლოდ იქ, სადაც პოეტმა მთლიანად დაწვა თავისი თავი, შეიძლება დაიბადოს ნამდვილი შუქი პოეზიისა.

ირაკლი აბაშიძის ლექსებში, რომლებიც მან თავის ახალ ლირიკულ ციკლში „მიახლოება“ (1966 წ.) შეიტანა, საოცარი სიწრფელით არის წარმოსახული პოეტის სულიერი ბიოგრაფიის უმძაფრესი პერიპეტიები.

სიწრფელე, როგორც თვითგამოხატვის ძირითადი საშუალება, აქ პრინციპულ შემოქმედებით თვისებას იძენს და მთელი ამ პოეტური რკალის აღმსარებლურ სტილს განსაზღვრავს.

„მიახლოების“ პირველ ლექსშივე პოეტის მიერ გამხელილია ის უპირველესი საიდუმლოება, რომელიც მკითხველის თვალში ახალი შუქით წარმოაჩენს მთელი მისი ცხოვრებისა და შემოქმედების ფარულ აზრს:

 

ვინ რას დამძრახავს, –

დღეც არ გასულა

მე არ მესუნთქოს

მიწის სურნელით;

მე ვიყავ

ქვეყნით სავსე კაცურად,

ხან უამურით, ხან სასურველით.

ის ხან მანთებდა

სხივით, ნათელით,

ხან ჩემს სულს გლეჯდა

აფთრის კბილებით;

ქვეყნის სატკივრით

მე ვარ ჯანმრთელი,

მე უნდა მოვკვდე ამ სატკივრებით.

ვინ რას დამყვედრის, –

დღე არ გასულა

მე არ მეცოცხლოს

ქვეყნის ხმაურით;

მე გულში მედო

მთელ საგანძურად

ხმა მიწიური, ხმა აქაური,

მაგრამ მსურს მოვკვდე,

როგორც მთის კაცი

და სამარის წინ

ვთქვა გატეხილად,

რომ ზოგჯერ

ჩემთვის გახსნილ ცისკარში

მე მსურდა ღმერთიც, ღმერთიც მეხილა.

 

აქ მკითხველისთვის განდობილია ის იდუმალი განცდა, ის მთავარი თვისება, რაც ყოველი დროის პოეტს ნამ­დვილ პოეტად აქცევდა, რადგან პოეზია ყოველთვის იყო და რჩება სასწაულის დაუოკებელ წყურვილად, შეუძ­ლებლის წინათგრძნობად, რადგან მის მთავარ პათოსს ყოველთვის არსებულში აუხდომელის ხილვა, სინამდვი­ლით ზღვარდებულში შეუზღუდავი, სრულყოფილი მშვენიერების აღმოჩენა წარმოადგენდა.

შემთხვევითი არ არის, რომ ამ ციკლის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ლექსი „ბილიკი მღერის“ ფარულ ლირი­კულ მისამართს ატარებს…

თვით ირაკლი აბაშიძის მოწმობით, არც ერთი თანამედროვე პოეტის შემოქმედებას არ მოუხდენია ახალ­გაზრდობაში მასზე ისეთი ღრმა შთაბეჭდილება, როგორიც გალაკტიონ ტაბიძის ლირიკაში ამეტყველებულმა პოეტურმა სამყარომ მოახდინა.

„სილაჟვარდისა“ და „თოვლის“ ავტორმა ქართველი პოეტების მთელ თაობებს გაუღვივა წადილი ბუნების მრა­ვალსახოვან მოვლენებში საიდუმლო მუსიკის აღმოჩენისა.

ირაკლი აბაშიძის მიერ შექმნილი გრძნეული პოეტის სახე (ლექსში „ბილიკი მღერის“) სწორედ პოეზიის დანიშნულების ამგვარი გაგებით არის შთაგონებული:

 

იისფერ თოვლის

ვნებიანად

ხიდიდან ცვენა

შუქი და ბინდი,

ცა დამდნარი

რთვილად და ნამად…

ო, ყველაფერი მას ესმოდა

მუსიკის ენად,

ო, ყველაფერი მასესმოდა

ერთ გაბმულ გამმად.

„და იგიც, იგიც

ხმებს უყვარდათ

ვით მოსვლა წვიმის,

უყვარდათ ბგერებს,

როგორც ბალღებს

მშივრებს და შიშვლებს;

მშობლიურ ენას

მან უპოვა

თვისება სიმის,

მშობლიურ სიტყვებს

კვეთდა როგორც

მუსიკის ნიშნებს,

ნეტავ მის სმენას,

ნეტავ იმ ხმებს,

ნეტავ მის ღელვას,

ის იყო ღვიძლი

დღეთა მისთა

აზრის და ფერის…

არის დრო ქვეყნად

როცა მღერის საგანი ყველა.

ყვავილი მღერის,

ცრემლი მღერის,

ბილიკი მღერის.

 

იყო წლები, როდესაც პოეტი მხოლოდ „თვალით უცქერდა ბუნებას“ მის იდუმალ არსში ჩაუღრმავებლად.

შესაძლებელია ეს იყო მხოლოდ პოზა, მხოლოდ ახალგაზრდული გამოწვევა პოეზიის იმ ტრადიციული გა­გებისადმი, რაც ქართულ ლირიკაში ჯერ კიდევ ბარათაშვილის დროიდან დამკვიდრდა. როგორც ცნობილია, პოეტური სიჭარმაგე შემოქმედისგან ზერელე თეატრალურ ჟესტზე უარის თქმას მოითხოვს.

და აი, „მიახლოების“ ავტორისთვისაც დადგა დრო – წრფელი აღსარების ჟამი, როცა მის გარშემო ყოველი საგანი, ყველა ღამე, ყველა ბილიკი „უცნობ უნარით“ აჟღერებულ მუსიკად იქცა.

 

უსმინე, როგორ გალობენ მთები,

დამცხრალი მთები,

დამწყდარი წყლები –

იხილე ფერთა გამქრალი ფრთები,

მარტოობისკენ გიხმობენ წლები…

 

ლექსს, რომელიც ამ სტროფით მთავრდება, წინ უძღვის ტიუტჩევის ცნობილი სიტყვები: „Âíèìàé èõ ïåíüþ è ìîë÷è“.

– „მშვენიერება ნათელია ციდან მოსული“ – ბარათაშვილის ამ სტრიქონით იწყება ირაკლი აბაშიძის სხვა ლექსი.

ხოლო გამოუთქმელი მშვენიერების რომანტიკული თემა კიდევ უფრო ღრმავდება ლექსში „ალაზანთან“:

არა, მე ვიცი ბუნების ენა,

ენა ამ სიბრძნის, ამ სილამაზის,

ვიცი, რას სტირის ფოთლების ცვენა.

ვიცი, რას მღერის ტალღა ალაზნის.

 

…საუბრად მესმის ნიავის სტვენა.

ფრინველს ნირს ვატყობ ცაში ფრენაზე…

და ისე ვკვდები – ეს უცხო ენა

ვერ მითარგმნია კაცის ენაზე.

 

ეს სულის სიღრმიდან აღმომხდარი სიტყვები, რომელთაც აქ პოეტური აღთქმის მნიშვნელობა აქვთ, განსაკუთ­რებით უახლოებენ ირაკლი აბაშიძის უკანასკნელი წლების ლირიკას ქართული პოეზიის რომანტიკულს სულს.

მაგრამ განსხვავებით გალაკტიონ ტაბიძის მიერ ჩვენი საუკუნის დასაწყისში შექმნილი ლირიკული შედევრე­ბისგან, სადაც ეს სულისკვეთება თავისი უაღრესი, აუმღვრეველი სიწმინდით გამოვლიდნა – როგორც „არასაამ­სოფლო“, ადამიანის გონებისა და შეგრძნების მიღმა მდებარე სამყაროდან მოღწეული იდუმალი მუსიკა, „მიახ­ლოების“ ავტორთან რომანტიკული ამაღლების პათოსი, არსებითად, გაუთიშავია ცხოვრების სწრაფმავალ სიტკბოებათა მძაფრი განცდისგან.

სიცოცხლე ირაკლი აბაშიძისთვის სიკეთისა და მშვენიერების სრულქმნილი გამოვლინებაა და თუ იგი მაინც ცდილობს არსებული რეალობის მიღმა მდებარე მარადიულ სივრცეთა თვალის შევლებას, მხოლოდ იმ იმედით, რომ იქაც სიცოცხლის ნიშანწყალს აღმოაჩენს:

 

ვერაფერს ქვეყნად ვერ შეველიე,

ცხოვრების ყველა ზვირთში ვერიე.

გულში ვიკრავდი ამ ტკბილ მზიანეთს,

მსურდა წამეღო ყველა სიამე.

წაგყვება რამე?!

 

მწვავე სევდა, რომელიც ირაკლი აბაშიძის უკანასკნელ ლექსებში იგრძნობა, გამოწვეულია არა ცხოვრების ამაოების განცდით, არამედ მისი გარდუვალი, შეუჩერებელი წარმავალობის შეგნებით.

მაგრამ სიცოცხლე პოეტისათვის სიკვდილის უარყოფასაც ნიშნავს და ამის გამო თავისი არსებით უკვდავებას უთანაბრდება. მართალია, „ქვეყნის დუღილში, მართლაც წუთს ჰგავს წუთისოფელი“, მაგრამ მისი მუდმივი გან­მეორება, მისი უჭკნობი, ცხოველი ძალა საბოლოოდ მაინც თრგუნავს და ზეიმობს არყოფნის ძალებზე.

ასე ირღვევა პოეტის სულში წუთით დასადგურებული ეჭვის ჯანღი:

 

თუ ყველაფერი არის სიზმარი;

თუ ბინდისფერი არის ყოველი,

მაშინ რატომ დგას ეს მცხეთის ჯვარი,

რატომ დგას ისევ სვეტიცხოველი.

რატომ ელვარებს უძველეს ქვაში

სამთავროს სვეტი მცირე და დიდი,

ან ზედ ქალაქთან შეგუბულ მტკვარში

რატომ ჩანს ისევ პომპეის ხიდი?

 

აქ ირაკლი აბაშიძე, როგორც ლირიკოსი, არსებითად სცილდება რომანტიკულ ტრადიციას და თავისი მრწამ­სით კლასიკურ, ჰარმონიულ მსოფლგაგებას უახლოვდება: მარადიულობის იდეა მისთვის გამიჯნული არ არის სიცოცხლისგან, ადამიანის ამქვეყნიური სამყოფელისგან – „წუთი და საუკუნე“ ერთდება პოეტის წარმოდგენაში და განუყოფელ მთლიანობას ქმნის.

„მიახლოების“ ავტორის პოეტურ მსოფლშეგრძნებაში აღდგენილია სინამდვილის განცდის კლასიკური თვისება – სულიერი და ხორციელი, წამიერი და სამარადჟამო, ცხოვრებისმიერი და იდეალური აქ, არსებითად, კარგავს ტრაგიკული ანტაგონიზმის ელფერს და ჰარმონიული მთლიანობის სახით წარმოგვიდგება. ამით არის განპირობებული ამ ციკლის საერო ოპტიმისტური, ცხოვრების რწმენით გამთბარი და ზეაწეული ჟღერადობა. „სული დამცველი“ აქ საბოლოოდ მაინც სძლევს „მდევარ სულს“…

ასეთი მსოფლშეგრძნება თავისი სათავეებით ცხოვრების წარმართული კულტიდან არის აღმოცენებული და მკვიდრად უკავშირდება ქართული კლასიკური პოეზიის იმ ნაკადს, რომელიც „ვეფხისტყაოსნიდან“ იწყება, მთელ ეპოქებს გასდევს.

ხოლო მე-19 საუკუნის დასაწყისში ალექსანდრე ჭავჭავაძის ლირიკაში ვლინდება ახალი სახით.

„მიახლოებაში“ მომზადებულია ის მსოფლმხედველობრივი საფუძველი, ის თავისებური გზა, რომელსაც პოეტი რუსთაველის სამყაროსთან მიჰყავს.

 

* * *

არსებობს ფაქტები, რომლებიც უკვე თანამედროვეთა თვალში იძენენ ლეგენდის იერს…

ირაკლი აბაშიძემ, გამოჩენილ ქართველ მეცნიერებთან, აკაკი შანიძესა და გიორგი წერეთელთან ერთად, პალესტინის ჯვრის მონასტერში მიაგნო შოთა რუსთაველის ფრესკას და მისი ფერადი ფოტოასლი საქართველოში ჩამოიტანა.

ასეთი ფაქტი ამშვენებს პოეტის ბიოგრაფიას. „ვეფხისტყაოსნის“ ავტორი ამ სურათზე უჩვეულოდ გამოიყურება: ჭაღარით მოსილი, თითქოს სიბერისგან დაპატარავებული, სათნო მოხუცი, მშვიდი, თვინიერი სახით…

პოემის წერის დროს რუსთაველს ასეთი გამომეტყველება არ უნდა ჰქონოდა, განსხვავება ალბათ ისეთივე მკვეთრია, როგორც ვიქტორ ჰიუგოსა და აკაკის ჭაბუკობის და სიბერის დროინდელ სურათებს შორის არსებობს.

ქართველ ხალხს რუსთაველი ახალგაზრდა კაცად ჰყავს წარმოდგენილი. „ვეფხისტყაოსანში“ იოტის ოდენა­დაც არ იგრძნობა სიცოცხლისგან დაღლა ან ბედთან შერიგების ნიშანი. სამყარო სავსეა სასწაულებით და ყოველ ნაბიჯზე მძაფრი წინათგრძნობის აღმძვრელ მოულოდნელობას ჰპირდება წუთისოფლის სტუმართ… სიკვდილის ჩრდილი ჯერ კიდევ ძალზე შორს დევს და მისი განცდა მხოლოდ გონებისმიერია.

იმისთვის, რომ პალესტინაში აღმოჩენილი სურათი მკვიდრად შეთვისებოდა ჩვენს წარმოდგენას „ვეფხის­ტყაოსნის“ ავტორის პიროვნებაზე, საჭირო იყო არა მხოლოდ მისი უტყუარობის მეცნიერული საბუთები, არამედ პოეტური გამართლებაც.

ირაკლი აბაშიძემ შეძლო უცნობი ფერმწერის მიერ ტრადიციული მანერით შესრულებულ ფრესკულ პორტ­რეტში, დროის მიერ კიდევ უფრო გაბაცებულ ძუნწ ნაკვთებში განეჭვრიტა შემოქმედი სულის შინაგანი იერი და მისი ინტიმური ბიოგრაფია პოეზიის ცოცხალ სახეებში გაეხსნა.

ცხოვრების ულმობელი მიმწუხრის ჟამს სივრცისა და მარადისობის წინაშე მარტოდმარტო დარჩენილი პოეტის სულიერი სამყარო საოცრად მოახლოვდა თანამედროვე მკითხველის შეგნებამდე და სამუდამოდ შეიჭრა ქართველი ხალხის გონებრივ სამკვიდრებელში.

ფრესკაზე მორჩილად მუხლმოყრილი, სასოებით მლოცველი მოხუცის ბაგეები თითქოს ერთი წამით ამეტყველ­დნენ და მისი შეშფოთებული სულის ძახილმა სრულიად ახალი ელფერი მისცა დიდი კაეშნით ნაგვემი და გაძარცული ადამიანის სახეს:

 

…რად მეჩვენება

ჟამი ჭირთა მოახლოების,

რისხვა განგების

შემოწყრომა მაღალ სამართლის,

რატომ ჩანს შავად

უსაზღვროება აღმოსავლეთის,

რაც მესმის გლოვა

შორი ქართლის სამრეკლოების,

რად მესიზმრება

ხმალი ტარში გადამსხვრეული,

ტანჯვა, გოდება,

ბედშავობა, ცრემლი მალული,

რად დამდევს ლანდად

ბედწამხდარი ჩემი მამული,

მამული, შენს ჯვარს მოწყვეტილი

და დამწყვდეული.

აკმარე ჭირი,

მტრის მონობა

სპარსი, არაბი,

აშორე ცრემლი

უსჯულობა,

წარღვნა, ქარაფი;

შენ გევედრები

შენს დიდ გზაზე

ლოცვით მარები:

არ დაუკეტო საქართველოს

პონტოს კარები.

 

ირაკლი აბაშიძის ორი ლირიკული ციკლი „მწველ ინდოეთში“ და „პალესტინა, პალესტინა“, რომლებიც გაერ­თიანებულია წიგნში „რუსთაველის ნაკვალევზე“ წარმოადგენს პოეტის ცდას „ვეფხისტყაოსნის“ ავტორის შინაგანი სამყაროს გახსნისა და ჩვენი დროის სულიერი და ინტელექტუალური მოთხოვნილებების პოზიციებიდან.

აქ ლირიკულ სახეებში რესტავრირებულია რუსთაველის ბიოგრაფიის გარკვეული მონაკვეთი.

პოეტმა შეძლო თავისი წინაპრის ლეგენდად ქცეული ცხოვრებიდან აეღო არა მხოლოდ ფერფლი, არამედ ცოცხალი, მარად მფეთქავი, ჩაუქრობელი მგზნებარება და წრფელი უშუალობით გადმოეცა იგი თანამედროვეთათვის.

ლირიკული გარდასახვის ნიჭი იშვიათი ნიჭია. თუ ხელოვანს ერთი წამით მაინც უღალატა განცდის სიმარ­თლემ, მის მიერ შექმნილი სახე უმალვე დაკარგავს სიცოცხლის უნარს და მკითხველის თვალში უბრალო მუყაოს ნიღაბს დაემსგავსება.

ირაკლი აბაშიძის ახალ ციკლში არის სტრიქონები, რომლებშიც სიცოცხლის შთაბეჭდილება იმდენად ძლიერია, რომ დროთა მანძილზე დავიწყების მწუხრში დანთქმული სამყარო აქ კვლავ ცხადი, ხელშესახები რეალობის სახით წარმოგვიდგება.

ასეთ სტრიქონებში ავტორი თითქოს ჩრდილში დგება და ადგილს ავანსცენაზე წინაპრის ლანდი იკავებს. ერთი წუთით ყველაფერი დუმდება, ყველაფერი ქრება დარბაზის დაძაბულ მყუდროებაში და მერე სიღრმიდან წამო­სული მთრთოლვარე ხმა, როგორც შორეულ სივრცეთა გუგუნი, როგორც უკვდავი ლოცვის განუწყვეტელი ექო, თანდათან იპყრობს ჩვენს სმენას.

 

– დამამხობელმან

მე საწუთრომ

დამამხო, თამარ!

დიდება ღვთის მადლს,

ჩემს ჭირს

წამლით არ ეწამლება;

გასრულდა ჩემი

უდაბური სულის წამება.

გასრულდა ჩემი ხეტიალი

ტრამალ და ტრამალ.

მეფეო ჩემო,

მზეო ჩემო,

ხმელთა გამთბობო!

ვაი ცრუ სოფელს –

აღარც მეფევ,

აღარც მნათობო;

არღარას შევტრფი;

არას ვეძებ,

არას მოველი;

დავთმე სოფელი,

აქ აღვსრულდი

შენზე მგლოველი.

გამომეღვიძა

და სიზმარი იყო ყოველი.

მხოლოდ მას მარადს

ღმერთს ვავედრებ

სამარის კარად

ჩვენს მართალ მამულს

მის კლდეთა დგმას

მის წყალთა დენას:

ეს ლოცვა ჩემი

ათას წლებში

ფარვიდეს ფარად

მის უკვდავ მთა-ბარს

უკვდავ მაჯას

მის უკვდავ ენას.

 

ეს სტრიქონები ამეტყველებულია იმ ცხოველი გზნებით, იმ საუკუნოდ მოუშუშებელი დაუმცხრალი ჭრილობის მწვავე შეგრძნებით, რის გარეშეც ყოველი ცდა გარდასულ აჩრდილთა სულიერ სამყაროსთან შეხმიანებისა მხოლოდ ზერელე სტილიზაციად იქცეოდა მკითხველის თვალში.

ბუნებრივია, რომ ყოველი ნაბიჯი, რომელიც „პალესტინის“ ავტორს ამ სამყაროსთან აახლოებს, მის მაღალ სულთან ზიარების ყოველი წამი განსაკუთრებულ ზემოქმედებას ახდენს პოეტის ემოციურ მდგომარეობაზე.

რიტორიკული მაღალფარდოვნების თავისებური ინტონაცია, მაშინაც კი, როდესაც იგი ამ ციკლის ზოგიერთ ლექსში უკიდურეს წერტილს აღწევს, არსებითად, გამართლებულია თვით პოეტური თემის შინაგანი ბუნებით.

ამაღლება – როგორც განწყობილების ძირითადი ნიშანი – აქ გამოხატვის მაქსიმალურად შესატყვის ფორმას მოითხოვს და ხაზგასმით ზეაწეული ტონალობით, ლირიკული მჭევრმეტყველების მრავალსახოვანი საშუალებე­ბით აღწევს თავის მხატვრულ განხორციელებას.

ირაკლი აბაშიძის თითქმის ყოველი სტრიქონი ატყორცნილია ამ მაღალი განცდის ტალღაზე, რიტორიკული ფიგურები, ბრწყინვალე პლეონაზმები, პათეტიკური განმეორებები, კონტრასტული ეპითეტები, მდიდარი და ხვეწილი რითმა, კეთილხმოვანი ალიტერაციები, ვრცლად გაშლილი ლირიკული პერიოდების მწყობრი მდინარება – მთელ ამ ციკლში ერთ მუსიკალურ კამერტონს ემორჩილება და მთლიან ემოციურ განწყობილებას ქმნის.

წრფელი აღსარების ინტონაცია აქ თითქოს მხურვალე ლოცვის, საზეიმო ჰორალის გუგუნში გადადის და მაინც ამ სპეციფიკურ ჩარჩოებშიც კი ირაკლი აბაშიძის ლექსს ძირითადად შენარჩუნებული აქვს ღრმა ლირიზმი.

ეს არის ის მთავარი საიდუმლო, რომლის შემწეობით პოეტი უხილავ ძაფს აბამს შორეული წინაპრის სულიერ სამყაროსა და მისი შთამომავლების – თანამედროვე ქართველი ადამიანის გულის ფეთქვასთან.

რუსთაველის ნაკვალევში“ არის ლექსები, რომლებიც ფიქრისა და განცდის სიღრმით, საგანთა არსში შეჭრის დაუოკებელი წყურვილით, ადამიანის „გონების აღმშფოთ“ მარადიულ კითხვათა უსიერ ტევრში გზის გაკვალვა, მხურვალე ნდობით თანამედროვე ინტელექტუალური ლირიკის ჭეშმარიტ პათოსს უახლოვდება. მაგრამ პოეტური ინტელექტუალიზმი აქ თავისი გამოხატვის ფორმად უაღრესად სადა და ნათელ ფორმებს ირჩევს. ხოლო მარადიული, ზოგადსაკაცობრიო პრობლემები თანამედროვე ქართველი ადამიანისთვის ყველაზე ახლობელ და ამაღელვებელ, სამკვდრო-სასიცოცხლო საკითხების რკალში იყრიან თავს.

ირაკლი აბაშიძის ლექსებში „ვეფხისტყაოსნის“ ავტორის ინტიმური სამყარო, რომელიც დღევანდელი პოეტის თვალით არის დანახული, საოცარი ძალით ცოცხლდება ჩვენ თვალწინ და რეალურ ელფერს იძენს.

პოეტის ენა, სტილი, მეტყველების მანერა ნამდვილად გვხიბლავს თავისი ტკბილი, კეთილხმოვანი „ლექსქარ­თულობით“. მისი სახეები გამოხატავენ უაღრესად ჰარმონიულ სულიერ წყობას მაშინაც, როცა პოეტის ფიქრი ყველაზე მტკივნეულ „წყეულ“ საკითხთა რიგს ეხება:

 

ჭეშმარიტების არვინ უწყის ნავთსაყუდარი,

მისი მიწური, სრა-სასახლე, ოდა ყავრული,

ჭეშმარიტების დასაფრენი დასაბუდარი –

ჩემთვის სულ იყო სიყვარული, სულ სიყვარული.

 

ახლა რაღა ვარ, ხე დამზრალი გაბმულ ქარებით,

ვარ კლდე დაშლილი, მე დაცლილი ვარ საწყაული,

რითა სცემს მაჯა, რა განგებით, რა მანქანებით,

რით სუნთქავს სული, რა ბუნებით, რა სასწაულით?

 

ირაკლი აბაშიძემ თავისი უკანასკნელი ლირიკული ციკლებით თანამედროვე ქართულ პოეზიაში შემოიტანა არა მხოლოდ ახალი თემატური რკალი, მან შეძლო განსაკუთრებული, შინაგანად მთლიანი პოეტური სტილის დამკვიდრებაც.

თავის ნამდვილ გამარჯვებებს, რომელთაც ქართული კრიტიკა დღეს ერთსულოვნად აღნიშნავს, პოეტმა მიაღ­წია ძირითადად ქართული კლასიკური პოეზიიდან მომდინარე ტრადიციებისადმი ღრმა და, ამავე დროს, ჭეშმა­რიტად შემოქმედებითი ერთგულებით. ირაკლი აბაშიძის ლექსის ფორმა, მისი პოეტური აზროვნება უკანასკნელ ციკლებში (განსაკუთრებით ეს ეხება ციკლს „რუსთაველის ნაკვალევზე“) ნამდვილად კლასიკურია არა მხოლოდ იმის გამო, რომ აქ თვით მასალა, თემა ამგვარი მიმართულებით წარმართავდა პოეტის შთაგონებას და არც მხოლოდ იმიტომ, რომ მის პოეტურ ენას აქ ტრადიციული მეტყველების ელფერი დაკრავს.

ამ ციკლების ავტორი შეგნებულად გამოდის ჩვენი კლასიკური ლირიკის მეტაფორულ სახეთა სამყაროდან, მას ორგანულად აქვს შეთვისებული ამ საუკუნეთა მანძილზე ჩამოყალიბებული მხატვრული მსოფლმხედველობის სული და ხორცი.

ირაკლი აბაშიძის პოეტიკა კლასიკური თვისებისაა იმის გამოც, რომ პოეტი აქ შეგნებულად ირჩევს ჰარმონი­ულ, დახვეწილ ფორმებს. მისი პოეტური ხედვა და მანერა შინაგანად განწმენდილია, ნატიფია, სადაა, თუმცა თავისთავად იგულისხმება, რომ პოეტის მიერ აქ შემოქმედებითად გათვალისწინებულია არა მხოლოდ ქართული კლასიკური პოეტიკის გამოცდილება, არამედ ის მიღწევებიც, რომლებიც ჩვენმა ლირიკამ მე-20 საუკუნეში მოიპოვა.

შეიძლება არაერთი შინაგანად მომწიფებული, ღრმად გააზრებული და, ამავე დროს, წრფელი, ელვარე შთაგონებით გაბრწყინებული ლექსის დასახელება პოეტის ორივე უკანასკნელი ციკლიდან.

პოეტური შთაგონების სილაღე და განცდის უშუალობა აქ მხატვრულად განხორციელებულია უაღრესად ზუსტ, საიმედოდ ნაჭედ ფორმებში.

აქ თითქმის გამუდმებით იგრძნობა მხატვრის უშეღავათო მომთხოვნელობა. შეურიგებელი დამოკიდებულება ამორფული ელემენტებისადმი. მხატვრული შთამბეჭდაობა ამ ლექსებში მიღწეულია დიდი და უკომპრომისო შემოქმედებითი ღვწის, ათეული წლების მანძილზე დაგროვილი გამოცდილების სრული მობილიზაციის გზით.

საჭიროა ხაზგასმით აღინიშნოს, რომ მიუხედავად კლასიკურ პოეტურ სამყაროსთან მჭიდრო კავშირისა, მიუხე­დავად მისი აღორძინების თავისებური ცდისა, ირაკლი აბაშიძის უკანასკნელი ლექსების სტილში ძირითადად დაძლეულია ხელოვნური არქაიზაციისა და თვითმიზნური ტრადიციონალიზმის საშიშროება.

ამ სტილის აღმოცენება თანამედროვე ქართულ ლირიკაში შესაძლებელია ერთი შეხედვით ანაქრონიზმად გვეჩვენოს (თუ გავითვალისწინებთ იმ უკიდურეს ტენდენციებს ფორმის სფეროში, რაც უფრო ადრე მთელი რი­გი თანამედროვე ქართველი პოეტების, კერძოდ, თვით ირაკლი აბაშიძის შემოქმედებაშიც გამოვლინდა). მაგრამ ეს არის უდავოდ ნიშანდობლივი ლიტერატურული მოვლენა და მას თავისი ცხოვრებისმიერი გამართლებაც აქვს. იგი განპირობებულია რთული სულიერი პროცესებით, რომლებიც სწორედ ჩვენი დროისთვის არის დამახასიათებელი, კერძოდ, ჩვენი კულტურის მყარი ინტერნაციონალური საყრდენების დადგენისა და განმტკიცების ცხოველი მოთხოვნილებით, რაც საერთოდ ქართველი ხალხის ეროვნული თვითშეგნების გაღრმავებასაც მოასწავებს.

ამ სტილს აქვთ მთელი რიგი საყურადღებო ღირსებები, ქართული სიტყვა აქ ლაღად, თავისუფლად სუნთქავს, რადგანაც მკვიდრ კონტექსტში, მეტაფორული აზროვნების ორგანულ ყალიბში არის მოქცეული.

აღსანიშნავია, რომ მიდრეკილება გამოხატვის კლასიკური ფორმებისაკენ პოეტური სახეების დასრულებული მთლიანობა და სიცხადე, ნათელი ლირიკული კომპოზიცია, მყარი ვერსიფიკაციული წყობა, რიტმული იდენტუ­რობა აქ აშკარად უპირისპირდება მოდერნისტული პოეტიკისათვის დამახასიათებელ ზოგიერთ „რღვევად“ ტენდენციებს, თავისუფალ ლექსს, ასონანსურ და დისონანსურ რითმებს და სხვა. ლექსის ტექნიკა აქ სრულ თანხმობაშია პოეტური აზროვნების არსებით თავისებურებასთან.

ცხადია, ირაკლი აბაშიძის პოეტური მანერის ძლიერი მხარეები მხოლოდ განყენებული ესთეტიკური პრინცი­პებით არ აიხსნება. აქ მთავარია „შესრულება“, ბრწყინვალე მხატვრული რეალიზაცია ამ პრინციპებისა.

ირაკლი აბაშიძის ლექსს თან ახლავს სინათლე, სიხარული, საოცარი პოეტური სიწრფელე, რაც ძირითადად გამორიცხავს ეგრეთ წოდებული მწიგნობრული ელემენტების რეციდივებს.

და თუ ამ სტილს გამოუჩნდება თავისი მიმდევრები, მათ აქედან უნდა აიღონ არა ნაჭუჭი, არამედ ცოცხალი სუ­ლი, ის უტყუარი გზნება და მაღალი არტისტიზმი პოეტური განცდისა, რომელიც ასე ძვირფასი და ახლობელი აღმოჩნდა თანამედროვე ქართველი მკითხველისათვის.