(ამ სათაურის დაწერის დრო)

"ყვავილთა ყვავილი და ინჟინერი", "გედი და სიმღერა"... როგორც ჩანს პოეტი შოთა იათაშვილი ახლა პროზაულ სერიალს იგონებს. იგი გვთავაზობს ერთი და იგივე პერსონაჟების (სახელების) რეპროდუცირებას სხვადასხვა ჩაკეტილ, ვაკუუმურ სიტუაციებში. როგორც შესაძლებელ ფრაგმენტებს.
ამჯერად, ჩვენი განხილვის კერძო საგანს წარმოადგენს შოთა იათაშვილის მოთხრობა "გედი და სიმღერა", რომელიც ამავე გაზეთის მე-5 ნომერში გამოქვეყნდა.
პირველი, რითაც ვისურვებდი დამეწყო ეს წერილი არის ის, რომ აქ არსებობს რაღაც საოცრება, რაღაც არცთუ გამოკვეთილი მომენტი. და ეს გაოცება შეეხება ორი საპირისპირო ფსიქოლოგიური განწყობის თანაარსებობას ჩემში: თითქმის სრულ უინტერესობას წაკითხული მოთხრობის მიმართ და, ამავე დროს, საიდანღაც გაჩენილ უსასრულო ინტერპრეტირებების ვნებას.
დღეს, ჩვენს უკიდურესად განათლებულ სიტუაციაში (ვგულისხმობ, ზოგადად, საკაცობრიო სიტუაციას) დიდი გამარჯვებაა იპოვო ბანალურობა, აქციო ის ხანგრძლივი თხრობის საგნად, ყოველგვარი მომაბეზრებელი ხაზგასმების გარეშე ასეთ პოსტმოდერნისტულ ჩანაფიქრზე, ანუ როდესაც ავტორის ცენტრი თითქმის მთლიანად შერწყმულია და გაიგივებულია მოთხრობის რეალობის ცენტრთან და პერიფერიასთან; ძნელია, მრავალი, თითქმის დაზეპირებული ცნობილი ავტორის შემდეგ მოძებნო ისეთი ბანალობა, რომელიც უკვე შეუმჩნეველი ხდება ყველაზე გამოცდილი ნებისმიერი მზერისთვის თუ, თუნდაც, ისეთი ზედაპირული მკითხველისთვის, რომელსაც, პრინციპში, მკითხველიც კი არ ეთქმის. შეიძლება გაჩნდეს მხოლოდ აზრი, რომ ავტორი გადასცდა გონიერების საზღვრებს და ამიერიდან მისი ხვედრი პოეზიის სივრცეებიდან ასეთ მოსაწყენ ფშვინვაში გადმონაცვლება იქნება.
თეორიულად, ცხადია, შესაძლებელია, რომ ეს ასეც იყოს, რომ არა ერთი ფაქტორი, რაც ამ ნაწარმოების თავიდან ბოლომდე წაკითხვის გარანტიას იძლევა. ეს ფაქტორი არის ის მხატვრული ქსოვილი, რასაც ეწოდება არა სტილი, ან ენა თუ სახეობრიობა, თუ სახე, არამედ მათი ერთიანობა. მოთხრობის ფაბულა შედგება სრული მსოფლმხედველობრივი აბსურდისგან: ვინმე რეზო (მკითხველისთვის შეიძლება ცნობილი წინა მოთხრობიდან "ყვავილთა ყვავილი და ინჟინერი") იძულებით და დაშინებით დაიმორჩილებს თბილისის ერთ-ერთ ცენტრალურ გამზირზე ვინმე ნანას (ასევე ცნობილ პერსონაჟს ამავე სერიიდან), წაიყვანს იქვე ბაღში, გაუმასპინძლდება სადილით და მანიაკალური ტერორის თუ მუქარის უწყვეტად განახლებადი პორციებით, შექმნის ქაოსს უკვე არა მხოლოდ ამ ნაწარმოებში, არამედ უკვე თვით ამ გამოგონილ რეალურ კაფეში (როგორც ჩანს ეს ყოფილი კიროვის სახელობის ბაღია ვერაზე), სიცოცხლის რეალური ხელყოფის საშიშროებით დაემუქრება ნანას, კიდევ გვერდით მაგიდასთან მჯდომ ვიღაც უცნობ გოგონას, ესვრის გედს ხელოვნურ აუზში, იყვირებს, იტირებს და დაგვემშვიდობება პოლიციის მანქანის კარში მისი შეგდების მეშვეობით. ეს თითქმის დოკუმენტურია, მაგრამ დაუჯერებელიცაა. ასეთი ამბები ცხოვრებაში, რაც გინდა უცნაური იყოს, ხდება: ვიღაც მოდის და იწყებს აგრესიას შენს მიმართ, ყოველგვარი წინაისტორიის გარეშე, ა-პრიორი, როგორც იტყვიან. მე ისეთი გრძნობა მაქვს, თითქოს ეს ყველას გამოუცდია, როდესაც სრულიად უცნობი ადამიანი პირდაპირ მტრობით იწყებს შენთან ურთიერთობას. და ეს შესამჩნევი ხდება მაშინვე, რამდენადაც ერთობ აღმაშფოთებელია, თუმცა, არავინ იცის, რატომ გვრჩება მხედველობის გარეთ ანალოგიური არალოგიკურობა ისეთ სიტუაციებში, როდესაც უცნობები ჩვენს მიმართ უმიზეზო სიყვარულს თუ სითბოს ამჟღავნებენ. და თუ ჩვენ ამ კუთხით შევხედავთ მოთხრობას, მაშინ აღმოჩნდება, რომ ბანალობასთან კი არა, საკმაოდ საინტერესო ცხოვრებისეული თუ მისტიკური მოვლენის ლიტერატურულ თხრობასთან გვქონია საქმე.
მეორე მხრივ, ბანალობის მოდელს შეიძლება აქარწყლებდეს სოციალური სამართლიანობის თუ სამოქალაქო ეთიკის პროპაგანდისტული განწყობა. აქ ხომ მართლა ერთ-ერთი, თუ ერთადერთი არა, არგუმენტი ამ ყველაფრის, მთელი ამ ტერორიზმის დაუშვებლობისკენაა მიმართული ელემენტარულად, ფიგურირებს ქალის და კაცის ურთიერთობის მაგალითი, მეტიც, ძლიერის და სუსტის ურთიერთობის არქაული მითი, ჩვენს დღევანდელ საქართველოში ცვლილებების გარეშე შენარჩუნებული. როდესაც არაფერია სათქმელი (ან ჩანს ასე), მაშინ ეს ბანალობა ასევე კარგი თავშესაქცევია სექსუალურ სიმბოლოთა გაშიფვრის მოყვარულთათვის: ის, რომ აქ ჩვენ ხელთ გვაქვს დაუკმაყოფილებელი სურვილი და ჟინი, რკინის მომაკვდინებელი ფალოსი, განწირული უმანკო და ტურფა გედი, ღალატი (ნანას მაგივრად ხომ ბოლოს სრულიად უცნობი გოგონას მოკვლას აპირებს რეზო), ნევროზი და საზოგადოების მიერ ჩვენი სექსუალური ბედნიერების განუწყვეტელი, ფატალური დევნა (პოლიციის მანქანა ფინალში)...
გასაგებიცაა, როდესაც საქმე გვაქვს სრულ ბანალობის სახესთან, მაშინ, შესაბამისად, ინტერპრეტირების შესაძლებლობები უკიდურესად გაზრდილია. მთავარი ღერძი, რისი მეშვეობითაც ჩვენ საფუძველი არ გვეცლება ფეხქვეშ, არის ის, რომ ჩვენ, რაც ძალზე სასიხარულოცაა, საქმე გვაქვს ლიტერატურასთან, ამ ცნების ელიტარული თუ ესთეტიკური გაგებით. აი, კიდევ ერთი კარგი მაგალითი, თუ როგორ შეიძლება შეიქმნას და არსებობდეს წმინდა ლიტერატურა (ანუ ე.წ. ლიტერატურა ლიტერატურისთვის), ისე რომ იგი სულაც არ გახდეს საკუთარი ფორმალიზმით მომაბეზრებელი, აღმქმელობის არასაჭიროდ დამძაბველი და ფართო მკითხველისთვის გაუგებარი. და ეს თავისებური იმიჯიცაა: ლიტერატორების გემოვნებას ამდიდრებს, ფართო მკითხველის ყოველიდღიურ ინტერესს ცხოვრების მიმართ - აკმაყოფილებს. და მერე, თვით სერიალი რად ღირს: რეზო და ნანა მოთხრობაში "ყვავილთა ყვავილი და ინჟინერი", იგივენი (თუმცა კი სინამდვილეში სხვანი არიან) ქმნიან სულ სხვა ისტორიას და სხვა ხასიათებს. რა თქმა უნდა ფილოსოფიურია - ყველა სიტუაცია ამბივალენტურია, რა მნიშვნელობა აქვს ქმარი სახლში წინდებისთვის ჩხუბობს და იგინება თუ ღალატზე ეჭვიანობისთვის, განა გარეშე, მოპირდაპირე სახლიდან მაყურებელი ადამიანისთვის ეს განსხვავება ასე ცხადი იქნება?! საერთოდ, ჩვენი, ქალების და კაცების სამეტყველო და სამოქმედო თუ ფსიქო-მოტორული არსენალი არცთუ ისე მრავალფეროვანია. და მაინც, ჩვენ გვიწევს ისეთი გართობებით თავდავიწყება, როგორიცაა სიტუაციების მნიშვნელობები (ან მათი გამნიშვნელოვნება).
ეს უცხოპლანეტელის თვალით დანახული, მისი ყურით მოსმენილი ადამიანთა ყოფაა. განა ამაზე მეტი შეიძლება იყოს პოსტმოდერნიზმი? ეს ჰგავს "სიმპსონებს", "ზოლიან ბანანებს", ასეთ საოცნებო სამოთხეებს, რომლებიც მალამოსავით გვედებიან ჩვენს ნაჭრილობევ მენტალიტეტზე. მხოლოდ უნდა მოვიცალოთ ამისთვის, არ ავყვეთ იმპულსს ჩვენი მნიშვნელოვან საჭირბოროტო სიტუაციების გასაგებად.
ძველად აღმოსავლეთში უთქვამთ, მხოლოდ სულელებს და ბავშვებს ჰგონიათ, რომ ამბავი ერთ მოთხრობაში (ერთ სიმღერაში თუ ლექსში) მთავრდებაო. მხოლოდ სულელები და ბავშვები უვლიან გედებს და მღერიან სიმღერას. სხვები კი წამოგებულან ფილოსოფიურ ანკესს, რომ ჩვენ ვიცით, რას ნიშნავს ეს პოსტმოდერნისტული ფრაგმენტულობა, რომ ეს ცხოვრების უსასრულობის მისტიკაა, განმეორებული ხელოვნებაში; ანდა ეს ამბები ძალზე თავშესაქცევია, როგორც ჭეშმარიტი "ათას ერთი ღამე" (სერიალების არქეტიპი). ძალზე ცოტა, ჩვენი განათლებული საზოგადოების რაღაც მცირე პროცენტი შემთხვევით შეძლებს დააკმაყოფილოს ლიტერატურული შიმშილი და ბოლოს, დანაყრებულზე, მსუბუქად იფიქროს, თუ რას უნდა ნიშნავდეს ეს სათაური "გედი და სიმღერა" (რატომ იძლევა იგი ამდენ უსასრულო მიმართულებას). ამგვარად, ეს ბანალობა არ მაძლევდა საშუალებას მომეხდინა ბანალური ლიტერატურული გარჩევა, როგორც ეს ასეთი ტიპის მოთხრობის კვალობაზე იქნებოდა მოსალოდნელი; ჩემი ინტერპრეტირების ჟინი ზოგადფილოსოფიურ-ესთეტიკური შრეებისაკენ გადანაცვლდა და მაინც, როგორც მორიგი ბანალობა, შოთა იათაშვილის ეს მოთხრობა არის ლიტერატურულობის შესანიშნავი ნიმუში წმინდა ფორმით, ანუ უფრო გასაგები ენით, იგი მაინც მოქცეულია ელიტარული ესთეტიზმის ვაკუუმში, მოწყვეტილია თქვენს ძვირფას "რეალობას" და "ცხოვრებას", აბსოლუტურად განზე დგას მისგან; ანდა, თუკი ამ მოთხრობას გააჩნია ამბიცია, რომ მისი თემა მართლა ამ კაცსა და ქალს შორის მომხდარი ამბავია საკუთარი ფსიქოლოგიური (თუ ფსიქოანალიტიკური) დატვირთვით, ან სოციალურ-გენდერული მოტივაციით, მაშინ "გედი და სიმღერა" დარჩება ამ სათაურის მსგავს ბანალურ ამბავად თუ მოვლენად, ანუ ასეთ საინტერესო, წინააღმდეგობრივ მოვლენად ჩვენი ლიტერატურული პუბლიკაციების სინამდვილეში. აქედან გამოსავალი შეიძლება თქვენც ეძებოთ ჩვენთან ერთად, და დაასკვნათ, რა არის ეს, ფსიქოლოგიურ ათვლის წერტილთა, თუ რეპროდუცირების ათვლის წერტილთა უსასრულობა, გედია თუ სიმღერა...