ელა გოჩიაშვილის პოეტური კრებული სრულიად განსაკუთრებული მოვლენაა თანამედროვე ქართულ პოეზიაში. განსაკუთრებულია როგორც ფორმის, ასევე შინაარსის მხრივ, რადგან აქ ფორმაც და შინაარსიც ერთმანეთს ავსებს და ზუსტი, თანამედროვე აქცენტების გამოკვეთას ემსახურება. ელას პოეზიაში მთავარია ნიუანსი, რომელიც ტალღებით ატაცებული ჩალის ღერივით ხშირად სულაც არ ტივტივებს ზედაპირზე და მის შემჩნევას ფაქიზი პოეტური სმენა ესაჭიროება. ქართული ლიტერატურული სინამდვილე ასეთი ნიუანსობრივი პოეზიით განებივრებული არაა და პოეტები, რომელთაც სადღეგრძელოების ანუ პათეტიკის მომგებიან, მკითხველის ყურში ადვილად მოსახვედრ ჟღრიალს ჩუმი, მაგრამ გულში ჩამწვდომი ინტონაცია ამჯობინეს, სავალალოდ ცოტანი არიან. ეს სრულიად ბუნებრივია იმ ქვეყნის ლიტერატურისათვის, სადაც პოეზიამ სხვა ბევრ ზედმეტ ფუნქციასთან ერთად, ერის გამომღვიძებლისა თუ მებაირახტრის მისიაც "შეითავსა" და ამ მისიამ მისგან ლოზუნგების გარითმვა მოითხოვა. ლოზუნგები მასის ყურსა და გულზე იყო გათვლილი და ამიტომაც, გამიზნულად ხმაურიანი თუ ზეაწეული. ამ ხმაურსა და ყიჟინაში კი ნელ-ნელა ჩაიკარგა პოეზიის უმთავრესი ხმა, ხმა მასიდან პიროვნების გამომცალკევებელი და მანუგეშებელი.

XX საუკუნის მიწურულიდან თანდათან დაიწყო პოეზიის ახალი ფორმების ძიება და დამკვიდრება. ამ პროცესის სათავეებთან, ჩემი აზრით, უპირველესად, ერთის მხრივ, სტურუა-ხარანაული, მეორეს მხრივ კი გივი გეგეჭკორი უნდა ვიგულისხმოთ. დღეს კი თუ ვინმე აგრძელებს ამ წარმატებულ ძიებებს, მათ შორის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული სწორედ ელა გოჩიაშვილია. ელა გოჩიაშვილის პოეზიაში მთავარი ინტონაციაა, ინტონაციათა მრავალმხრივობა თუ პოლიფონიურობა. ამ პოლიფონიურობის ჟღერასა და ინტონაციათა გამოკვეთას კი ხელს უწყობს არაჩვეულებრივად მდიდარი ლექსიკური მარაგი, რაც საერთოდ ნიშნეულია ქართლ-კახური მეტყველებით ნასულდგმულები პოეტებისათვის. საერთოდ, ჩემზე ისე გამაღიზიანებლად არაფერი მოქმედებს, როგორც რამდენიმე კლიშედ ქცეული ფრაზა და, მათ შორის, "ძარღვიანი ქართული", რომელსაც კრიტიკოსის მანტიამოსხმული ლიტერატორები ხშირად იყენებენ ხოლმე ამა თუ იმ მწერლის ლექსიკურ-სტილისტური მარაგის დასახასიათებლად. ამ დროს, თუ კარგად გადაჩხრეკ, ეს "ძარღვიანი ქართული" არც თუ იშვიათად დიალექტიზმების ან ისტორიზმების ფერუმარილით გათხიპნილ ღვარჭნილ მეტყველებას გულისხმობს, რასაც ნამდვილ შემოქმედებასთან, ნამდვილ ვნებასთან არაფერი ესაქმება. ელა გოჩიაშვილის შემთხვევაში მდიდარი ლექსიკური მარაგი პრინციპულად სხვა რამეს აღნიშნავს. კერძოდ იმას, რომ მას მართლაც ოსტატურად შეუძლია ზუსტი, შესაბამისი სიტყვის მოძებნა, რომელიც ისე ბუნებრივად ზის ამა თუ იმ ფრაზაში, რომ მისი სხვა სიტყვით ჩანაცვლება წარმოუდგენელი და დაუშვებელია. ჩემი სიტყვების დასტურად შემიძლია ელა გოჩიაშვილის კრებულის ნებისმიერი გვერდი გადავშალო და არაერთი მაგალითი მოვიტანო _ აი, ის რაც ხელთ პირველი მომხვდება. წიგნი 31-ე გვერდზე გადაიშალა. აქ არა მხოლოდ ელა გოჩიაშვილის, არამედ მთელ თანამედროვე ქართულ პოეზიაში გამორჩეული ციკლის _ "ჩემთვის და ჩემი ორი დისათვის" _ ფრაგმენტი _ "ამბავი ფრჩხილებისა" _ არის დაბეჭდილი:
"გვიყვარდა ბავშვებს
სიკვდილ-სიცოცხლის თამაშობანი.
გვიყვარდა ბავშვებს
მიწიანი თამაშობანი.
მიწა ხომ მუდამ
უშურველად გვეძლევა ხოლმე,
მიწა მუდამ საკმარისია,
მით უმეტეს,
სიკვდილ-სიცოცხლის თამაშებისთვის.
მკვდარ ჩიტებსაც რა გამოლევდა _
ჩვენი სამყოფი ყოველთვის იყო.
სულ პირწმინდად ჩაიხოცნენ მაშინდელები,
სულ პირწმინდად დახუჭეს ფრთები.
გავხედავ ხოლმე, გამაკანკალებს _
გოჯს ვერ იპოვი,
თითო ჩიტი ყველგან მარხია."

ეს ალალბედად მოტანილი ფრაგმენტი, მე მგონი, ყველაზე უკეთ დამეხმარება იმის გამოკვეთაში, რის თქმასაც ვაპირებდი. დავუკვირდეთ, რამდენჯერ მეორდება ამ პატარა მონაკვეთში ერთი და იგივე სიტყვა:

გვიყვარდა ბავშვებს სიკვდილ-სიცოცხლის თამაშობანი, გვიყვარდა ბავშვებს მიწიანი თამაშობანი... მიწა.. მიწა...... თამაშებისთვისთვის...... ჩიტებსაც... ჩიტები...
ამ გამიზნულ ტავტოლოგიათა მიუხედავად, ლექსიკა მაინც მდიდარია, რადგან დამოწმებული ფრაგმენტის ყველა სიტყვა იმდენად თავის ადგილასაა, ისეთი ზუსტია, რომ ვერაფრით ჩაანაცვლებ. ამის განსაზღვრა სწორედ ინტონაციური სიზუსტით შეიძლება. ინტონაციურ სიზუსტეს კი იმის მიხედვით გამოარკვევ, რამდენად გაჯერებს პოეტი ნათქვამის სიმართლეში.
ელა გოჩიაშვილის პოეტური ძალაც სწორედ მის დამაჯერებლობაშია, მის ლექსებში ყველა ადამიანი თავის წილ სიკვდილ-სიცოცხლეს ითამაშებს, ეს ლექსები ყველას სათავისოდ მიეწვდება, რადგან კრებულში "პარასკევი ჩემი დღეა" ერთი ლექსიც კი არ არის უბრალო მიზეზით დაწერილი, თითოეული ლექსი ზღვარია, რომლის იქითაც ან თავი უნდა მოიკლა, ან არა და, ლექსი დაწერო. ასეთი ლექსი კი აღასარებას ემსგავსება, სადაც სათქმელის შინაგანი ტონალობაა მთავარი და არა _ მისი პოეტური ჩუქურთმებით მოპირკეთება. თუმცა სწორედ ეს მართალი შინაგანი ტონალობა თან ისეთ სახეობრივ სისტემასაც მოიყოლებს, რომელსაც მხოლოდ გარეგნულ ეფექტებზე გაფაციცებული პოეტი ვერასდროს იპოვნიდა.

ამ აზრს ეხმიანება ელა გოჩიაშვილის ერთი შესანიშნავი უსათაურო ლექსი:
"არავის უნდა უჩუმარი კედელი იყოს,
და ყველას უნდა იყოს ჩუქურთმა.
ვინმე ხომ უნდა დაწვეს ბილიკად
მწვერვალისაკენ... ცისკენ...
ვინმე ხომ უნდა დამთავრდეს ჩუმად,
უსახელოდ და უზარზეიმოდ,
ვინმე ხომ უნდა ჩადგეს საძირკვლად,
ვისაც არასდროს გადააბრწყინებს
აღტაცებული თვალების შუქი
და მხოლოდ თვითონ ემახსოვრება
რომ ამოდენა მშვენიერება
მის მკერდზეა დაშენებული...
რად არ გვყოფნის ჩვენივე თავი,
რად არ ვიცით ნამდვილი შეწირვა?
რატომ დაჰყვა ასეთი გემო თაყვანისცემას _
მაცდური, ბრმა და დაუშრეტელი,
რომ ყველას უნდა ხმამაღალი ჩუქურთმა იყოს
და არვის უნდა, იყოს კედელი."

საერთოდ, ელა გოჩიაშვილის პოეტური კრებულის პათოსს მსჭვალავს თანაგრძნობა უჩინარი, ერთი შეხედვით, უბრალო ადამიანების, საგნებისა თუ მოვლენებისადმი, რომელთაც ამქვეყნიურის საყოველთაო ბრწყინვაში ჭახჭახს გამოცალკევება, სიჩუმე და სიმარტოვე ამჯობინეს. ადამიანების, რომლებიც არასოდეს ილაპარაკებენ საკუთარ ღირსებებზე, თავწახრილები შრომობენ, უყვართ, ერთგულობენ და, თითქოსდა, არც არაფრით გამოირჩევიან, მაგრამ სინამდვილეში სწორედ მათ ზურგზე, მათ მოთმინებაზე, მათ ერგულებაზეა დაშენებული, ყველა სიმყარე, რაც კი ამ ცოდვა-მადლით აბარბაცებულ ქვეყნიერებას წონასწორობას უნარჩუნებს.

სწორედ ეს თანაგრძნობაა ბიძგის მიმცემი ლეღვის ხისადმი გამჟღავნებული ნუგეშისადმი, რომლის სახარებისეული იგავის განსხვავებული, ადამიანური წაკითხვა ელა გოჩიასვილის ლექსში ყოფიერების ტრაგედიის ახალ ჰორიზონტებს გადაშლის:
"შენთან მაქვავებს შენზე დარდი
და იგავის მღვიმეებში
აღარ მახედებს...
..................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . .. ."


პოეტს სათქმელი მეტადაც რომ აღარ დაეკონკრეტებინა, ლექსის ეს საოცარი დასაწყისიც იკმარებდა იმისათვის, რომ გვეგრძნო, როგორი სასწაულის მოხდენა შეუძლია ნამდვილ პოეზიას. ფრაზა _ "შენთან მაქვავებს შენზე დარდი" და განსაკუთრებით, ამ კონტექსტში გახმიანებული "მაქვავებს" სრულად გადმოსცემს ყველაფერს, რისი თქმაც პოეტს უნდოდა ჩვენთვის იმწუთას და იმ კონკრეტულ პრობლემასთან დაკავშირებით. ეს (პირველი) ფრაზა თითქოს ტრაგედიის მწვერვალზე გტყორცნის, მეორე კი ("და იგავის მღვიმეებში აღარ მახედებს") ისევ ქვემოთ, მიწაზე განარცხებს. ამ საოცარ რყევაში კი თითქოს ხელახლა იბადები და ახლებურად მოჩანს შენს თვალწინ ყველაფერი _ ნაჯახმომარჯვებული ქვეყნიერებაც, მარტომდგომი, უნაყოფო ლეღვიცა და ისიც, ვისგანაც სათავეს იღებს მისტიკური ნუგეში ადამიანური ტრაგედიისადმი, მაგრამ ამ იგავით ნაყოფით ჩამოხუნძლული ქვეყანა უნაყოფო, მარტოსული ლეღვის გასაწირად ისე წააქეზა, თითქოს ნებისმიერი ხისა თუ ადამიანის ნაყოფიერება, ვინმეს ჩვეულებრივობა ან სხვანაირობა სწორედ მის უზენაეს ნებაზე არ იყოს დამოკიდებული.

ამას გარდა, მეორე ფრაზა "და იგავის მღვიმეებში აღარ მახედებს" ძველ, წმინდა ტექსტებთან თანამედროვე ადამიანის დამოკიდებულებაზეც მიუთითებს. სინტაგმა _ "იგავის მღვიმე", რომელიც თავისთავად მშვენიერი და მოულოდნელი პოეტური სახეა, სახარებასთან ჩვენს დღევანდელ ადამიანურ მიმართებასაც განსაზღვრავს. "მღვიმე" ასოციაციურად სიგრილეს, ნუგეშს, სულისმოთქმასაც გულისხმობს და ამავე დროს, შიშსაც, გაურკვევლობასაც, ჩვენი წინასწარი ხედვის დასაზღვრულობასა თუ მღვიმის შიგთავსის, როგორც თავისთავადი მოცემულობის, მრავალშრიანობას. სწორედ ეს მრავალშრიანობა უბიძგებს პოეტს თავისებურად გაიაზროს ქრისტეს სახარებისეული ცნობილი ლოგია _ "ყოველმან ხემან, რომელმან არა გამოიღოს ნაყოფი კეთილი, მოიკვეთოს და ცეცხლსა დაედვას" _ და მომავალი, მოსალოდნელი მსჯავრისა აღარ შეეშინდეს. ერთხელ ამ იგავის მღვიმეში ხვდება იგი ქრისტეს, როგორც პოეტი პოეტს და მეორედ ჯვარზე, რომელიც უნაყოფო ლეღვის ფესვიდან გამომავალი, მის ცხოვრებად, ღვთის ნაბოძებ ამქვეყნიურ ყოფად იტოტება. ასე უკავშირდება ერთმანეთს "ნუგეში ლეღვის ხისადმი" და ელა გოჩიაშვილის მეორე ლექსი _ "სიზმარში...... სიზმარში... (შვილს) ":

"ნუ გეშინია, მე შენ მყავხარ,
სიზმარში მყავხარ...
უყვარხარ დედას,
დარდობს დედა,
როცა სიზმარში ავად უხდები
და ამ დარდით ბედნიერია..."
ამ ლექსის განწყობილებას აგრძელებს თუ ეხმიანება ელა გოჩიაშვილის ერთი ბოლოდროინდელი საუკეთესო ლექსიც "თამაში":
"_ დედა, წავიდე ბებოსთან?
_ წადი.
_ დავრჩე ამაღამ?
_დარჩი.
დარჩიო!!!
თუ არ არსებობს ბედნიერება,
მაშინ იმ წამს რა უნდა ერქვას?
თუ სამოთხე აქაური არ არსებობს,
მაშ, რაღაა ბებიის სახლი?
წამოვკრიფე
თოჯინა და
აკვანი და აკვნის რამერუმეები
და გავფრინდი ზევითუბანში.
ის აკვანი ჩემი ხელით გამოვჩორკნე.
უშოვნელობა თუ იყო, თორემ
გულს არ დამწყვეტდნენ,
დურგლობამდე საქმე ალბათ არ მივიდოდა.
გამომივიდა ნახელავი _
ირწეოდა... იდგა... დამქონდა...
აკვნობას სწევდა;
არ დაშლილა, გამოგვზარდა
მე და ჩემი პატარა "კუკლა".
კიდევ კარგი, გამოვჩორკნე,
ხომ ვეღარ ვიტყვი
აკვანთან არ ვმჯდარვარ-მეთქი...
უიმედოდ გადაბრტყელებულ ჩითის მკერდზე
მივიკრავდი იმ ჩემ პატარას,
ვაწოვებდი და ვუგურგურებდი.
დაუბანელს არ ჩავაწვენდი;
გაკრიალებულს, გამშრალებულს,
უკვე სააკვნედ გამზადებულს
ქათმის სკინტლსაც ამოვცხებდი ერთ ალაგას _
თავისით არ ჩაისვრიდა
და ისე კიდე რაღა ბავშვი იქნებოდა!
მერე ხომ უნდა მებუზღუნა,
მომკლა ამდენმა სარეცხმა-მეთქი.
კიდევ კარგი, ეს მოვიფიქრე;
ხომ ვეღარ ვიტყვი,
რომ ჩვილისები არ მირეცხია...
ისეთებიც არიან თქვენში? _
ვინც იკადრებს, ნიშნი მომიგოს _
ქათმის სკინტლიანს რეცხავდიო!
ბავშვობის მადლით და სასწაულით და
წარმოსახვის განამდვილების ღვთიური ნიჭით
მე მაშინ მართლა დედა ვიყავი
და შვილი მართლა ჩასვრილი იყო."

მკითხველს ბოდიშს ვუხდი ვრცელი ციტატისთვის, მაგრამ იგი ჩემი რამდენიმე მოსაზრების საილუსტრაციოდ მჭირდებოდა. ამიტომაც აქ ამ ვრცელი ლექსის თითქმის მთლიანად გადმოწერასაც არ მოვერიდე. ჯერ ერთი, ეს ლექსი გვიჩვენებს წინა ნიმუშთან შედარებით, როგორ გადადის ელა გოჩიაშვილის პოეზიაში პიროვნული საზოგადოში და კონკრეტული _ ზოგადში. როგორც ვხედავთ, ამბავი იწყება ავტობიოგრაფიული ელემენტების გახსენებით და პოეტს თავის ბავშვობიდან გამოყოლილი ამ ალბათ ყველაზე სასიამოვნო პასაჟების გახსენება დღევანდელი დღის შეფასების საშუალებას აძლევს. დღEევანდელის, როცა:

"ასფურცელა ქადასავით
დამძიმდა და დატკბა წარსული,
შემიჩვია გემრიელ თითებს მალოკინებს,
ტანი გაივსო ფუვდება, ფუის;
მომიახლოვდა დამიახლოვდა,
ლამის არის,
აწმყო კი არა,
ხვალეებიც გადამიფაროს."

მე არ ვიცი, ასე უბრალოდ და მშობლიურად და, ამავე დროს, ასე ტრაგიკიულად, კიდევ როგორ უნდა გამოიხატოს ის განცდა, რაც ალბათ ყველა ადამიანს ეუფლება, როცა ბავშვობის სახლზე ფიქრობს, იმ გაუჩინარეულ "შინაზე", სადაც სამწუხაროდ, ვერავინ ბრუნდება, რადგან ეს სახლი არასოდეს დაგიხვდება ისეთი, როგორიც შენი ბავშვობიდან დაგამახსოვრდა, როგორიც იყო მაშინ, როცა სრულიად უწყინარი ბავშვური გულუბრყვილობითა და მიამიტობით თურმე "მთელი ცხოვრების სამყოფს თამაშობდი"... ამიტომაც ტკბება და მძიმდება წარსული მერე ასფურცელა ქადასავით, ამიტომაც მთელი ცხოვრება მიგყვება და ყოველ წამს "ფუვდება, ფუის". სხვადასხვა ფორმით გამეორებული ეს ზმნა ძველი ტკივილის მემკვიდრეობითობას, დროში ხანგრძლივობას, მის წარსულიდან ახლანდელში გადანაცვლებაზე მიუთითებს. გარდა ამისა "გაფუება" თუ ერთი მხრივ სისავსის, ხვავრიელობის, ბავEშვური ფუფუნების ასოციაციას აღძრავს, მეორე მხრივ, დამდუღრულ-გაფუებული სიმსივნის განცდასაც მოიყოლებს. ამ პოლარულ ასოციაციებს კრავს ფრაზა "გემრიელ თითებს მალოკინებს", სადაც განსაზღვრება "გემრიელი" წარსულს, ბავშვობას უკავშირდება, "თითების ლოკვა" კი წარსულსაც (ბავშვურ მიამიტობას) და ახლანდელსაც (ყოველდღიურობისაგან დამდუღრულობისა თუ დადაღულობის წამიერად დაამების სურვილს).

გარდა ამისა მკითხველი ალბათ ყურადღებას მიაქცევდა წინა მონაკვეთში, ერთი შეხედვით, საჩოთიროდ გაჟღერებულ ბარბარიზმს "კუკლას" და იქნებ, ვინმე შემომედავოს კიდეც, აბა, ეგ რა ლექსიკური სიმდიდრეა, თითქოს ქართული სიტყვა არ გვქონდეს, ლექსში "კუკლა" რა მოსატანიაო. ჩემი აზრით კი, ეს ის შემთხვევაა, როცა ბარბარიზმი არა თუ არ ანაგვიანებს ენას, არამედ რაღაც ისეთ მნიშვნელოვანსაც გამოხატავს, რასაც სხვა სიტყვით ვერასოდეს ჩაანაცვლებდი. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი "თოჯინა" ან, მით უფრო, "დედოფალა" გააუფერულეებდა, უფრო სწორად ვერაფრით ვერ გადმოსცემდა იმ ინტიმურ-მშობლიურ განცდას, რასაც ბავშვი ელა გოჩიაშვილისათვის ქართლ-კახეთის სოფლებში ფართოდ გავრცელებული "კუკლა" იწვევდა. სხვათა შორის, ლექსის ბოლოსკენ უკვე "კუკლა" "თოჯინით" იცვლება: _ "აი, ჭერმის ტოტს შეამტვრია წკირი, ნაწვიმარს, ქათმის სკინტლში ამოურია, თოჯინას წასცხო..." ეს უკვე დიდი ელა გოჩიაშვილის ხმაა, რომელიც წარსულს გადასცქერის და ამბობს:

"იცოდა ღმერთმა,
უფრო დედა, ვიდრე მაშინ,
არასოდეს რომ არ უნდა ვყოფილიყავი,
იცოდა, რომ რეალობას წარმოსახვებით
არაერთხელ ჩამინაცვლებდა.
იცოდა ღმერთმა, რისთვის უნდა ვემზადებინე,
როგორი შემქმნა _
არარსებულით ისე მძაფრად უნდა მეცხოვრა,
რასაც მრავალნი
არსებულით ვერ ახერხებენ.
იცის ღმერთმა,
ვისაც ნამდვილი წყალი სჭირდება
დასარწყულებლად,
თუნდ უგემური,
ოღონდ ნამდვილი,
ხელშესახები, ჩასაყლურწი,
იმას ნამდვილ წყალს ჩაუსხამს პეშვში..."
და აი, აქ კიდევ ერთხელ გაიელვებს ლეღვის ხის ხატი, რომლისთვისაც ბედისწერას თუ რეალურ, ან ტრანსცენდენტულ სინამდვილეში არა, ამ ორი სინამდვილის მიჯნაზე, ანუ პოეზიაში, მაინც უსათუოდ მოეთხოვება პასუხი.

სხვათა შორის, ჩვენ მიერ ზემოთ განხილული ლექსი ორგანული ნაწილია ელა გოჩიაშვილის პოეზიის იმ თავისებური ნაკადისა, რომელსაც ალბათ არა თუ ქართულ, არამედ მსოფლიო პოეზიაშიც ძნელად მოეძებნება ანალოგი. ეს არის ერთგვარი თხრობითი, ნარატიული ნაკადი, რომელსაც ვერც "ლექსები პროზად" დაერქმევა და მით უმეტეს, ვერც პოეტური პროზა, რაკიღა ლიტერატურისმცოდნეობაში დამკვიდრებული ორივე ეს ტერმინი პრინციპულად სხვა ხასიათის მოვლენებს აღნიშნავს. ელას შემთხვევაში, ეს ალბათ უფრო "ნარატიული პოეზიაა", სადაც ამბავი თავისთავად არის პოეტური ცნება-სიმბოლო, როგორც გარკვეული ლირიკული რეფლექსიის მახასიათებელი. ამ ტიპის, ანუ "ნარატიული პოეზიის" ნიმუშებს განეკუთვნება ელა გოჩიაშვილის საუკეთესო ლექსები: "მარია", "ადამიანი _ ცოცხალმშობიარე", "ჭეჭეთობის ღამე" და პოეტური ციკლი _ "ჩემთვის და ჩემი ორი დისათვის". შინაარსობლივად, ყველა ეს ლექსი ქალის ბედისწერას ეძღვნება. ეს ზოგადად, თორემ თითოეულ აქ დასახელებულ ნიმუშში იმდენი შინაგანი პლასტი ეწვნის ერთმანეთს, იმდენ საფიქრალს მოიყოლებს, რომ მხატვრული თვალსაზრისით ალბათ რამდენიმე რომანს ეყოფოდა. მთავარი მოტივი, მეტაფორული ხერხემალი კი, რაც ყველა ამ ლექსს აერთიანებს, სხვანაირი, განსხვავებული ადამიანის ბედია ერთნაირობის მომთხოვნ, განსხვავებულის ვერმგუებელ სინამდვილეში. ეს დაპირისპირება ერთნაირობისა და განსხვავებულობისა ყველაზე უფრო მკაფიოდ იკითხება "მარიაში":

"ჰოდა, მიდიან...
ერთნაირები...
ერთნაირი ფილაქნები გადმოიარეს...
ერთნაირი მარნის კარი გამოგულეს,
ჩაუარეს უბრალო ვარდებს (ასე ეძახდნენ);
ერთნაირი უბრალო ვარდი ედგა ყველას,
და ზამბახები,
მარტო ბებრის ეზოებს რომ შემორჩენოდა."

მთელი ეს შესავალი ერთ სოფელში მცხოვრები, ერთნაირი ბებიების აღწერა პოეტს კონტრასტისათვის სჭირდება, რათა უკეთ დაგვანახოს მარია_ "ცოდო მარია, როგორც ყველა სხვანაირი, ბევრ ერთნაირში გამორეული." კონტრასტს ამძაფრებს ვითომ სასხვათაშორისოდ შენიშნული "ჩვეულებრივი ვარდები" (ასე მართლაც ეძახიან საქართველოში ერთგვარი ჯიშის ვარდს). ამის წამკითხველს თან სიბრალული გიპყრობს, თანაც გებრაზება ამ სოფლის უსაშველო ერთნაირობაზე, სადაც ყველას იმდენად ერთნაირი ვარდი უდგას, რომ ამ ვარდსაც კი ჩვეულებრივს ეძახიან.

"ეზოდან დავიწყოთ მარიაც.
ფილაქანს არა, სულ სხვანაირ წინკარს გამოსცდა,
ჟასმინებით ჩამობურულს.
უცხო ვარდები მოჰყვებოდნენ,
მოაცილებდნენ;
მერე ღობეზე გადმოკიდეს
სურნელოვანი ეკლიანი მკლავები და
გამოაყოლეს ვარდის თვალები.
... და ჟასმინივით ყვაოდა მარია."
ლექსის დასასრული კი "მშობლიური სახლის" იმ მოტივს უკავშირდება, რომელზედაც ზემოთ მივუთითეთ და ამ სახლში დაბრუნების შეუძლებლობა, რასაც ნათქვამის ქვეტექსტი გულისხმობს, კიდევ უფრო ამძაფრებს "მარიას" ტრაგიკულ ტონალობას:

"ჩვენუბნელი, მაშინდელი ბავშვებიდან
ვინ სადა ვართ,
ვინ საით არი...
ზაფხულობით ვნახულობთ ხოლმე ერთიმეორეს;
მშობლების სახლებს,
ბავშვობის სახლებს,
ჩვენს ნამდვილ სახლებს
ორი კვირით რომ მოველანდებით...
ერთი ამ ზაფხულს,
თავს რომ მოვიყრით
და ჩვენუბნელ ბავშვებად რომ
ვიქცევით ისევ,
მარიაზე უნდა ვიკითხო,
გახსოვთ-მეთქი?_
ის ჟასმინი,
სარწეველა სავარძელი,
ხავერდის ჩიტები...
ის სხვანაირი მარია
გახსოვთ-მეთქი?

მაგრამ ამ ტრაგიკული შეკითხვის დასმა ალბათ მხოლოდ ლექსშიღა მოხერხდება, რადგან ის სამოთხე _ ბებიის, ბავშვობის ანუ ნამდვილი სახლი _ დიდი ხანია, აღარ არსებობს, ყოველ შემთხვევაში, პოეტისთვის, და ამას უკვე სხვა ლექსიდან _ "ადამიანი _ ცოცხალმშობიარედან" ვგებულობთ:

"დღეს იმ ეზოში
უცხო კაცი დგას და იძახის:
ჩემი ეზოო,
ჩემი სახლიო,
ჩემიო, ჩემი!
იმისია ღმერთმა ამრავლოს,
მაგრამ მე სად მოვიკითხო
ჩემი ბავშვობა,
ის ნიბლია სად მოვიკითხო!
ჩვენი ფესვი ამოთხარა ახალმოსახლემ,
ღობის გარეთ გადაისროლა
უსარგებლო, ზედმეტი, სხვისი..."

სხვათა შორის ელა გოჩიაშვილის ბევრ ლექსში მეორდება დედისა და ბებიის ხატი, როგორც ერთიანი პოეტური პარადიგმა, სადაც ერთი მეორეს, ორივე ერთად კი ლექსების ავტორს გულისხმობს. ეს არის ქალად ყოფნის სამნაირი შესაძლებლობა, რომელიც თითოეულში (ბებიაში, დედასა და თვითონ ლექსების ავტორში) სხვადასხვაგვარადაა რეალიზებული. არც ის არის შემთხვევითი, რომ ბებიას ლურჯი ("ჩოხა მხარიღლივ გადაეგდოო" _ იხსენებდა და უბრწყინავდა უბერებლად ლურჯი თვალები"), ხოლო დედას ცისფერი თვალები აქვს ("უცხო ფერი აქვს, უსახელო; არადა, მახსოვს,... ფიქრით მივირბინ-მოვირბინე ლურჯის ნაირსახეობანი: ზეცა ბავშვობის, და ბავშვობისშემდგომი ზეცა, ბინდი, რიჟრაჟი, ზღვა და ზღვისფერი, კაბები და კაბისფერები, სიზმრის ფერადი ტომეულებიც ავაშრიალე... არსად არ იყო, ყველაზე ბოლოს იქ მივედი, სადაც მუდამ ბოლოს მივდივარ, საიდანაც უნდა დამეწყო. ყველაზე ბოლოს შენთან მოვედი და შენს თვალებში ვიპოვე, დედა! სხვა არაფერი მახსენდება ამნაირი _ დაღლილი ცისფერი.........). ამ თვალსაზრისით, საინტერესოა ფერის აღმნიშვნელ სიტყვათა განსაზღვრებებიც. ბებიის შემთხვევაში: "უბერებლად ლურჯი", ხოლო დედასთან: "დაღლილი ცისფერი". სხვანაირობის, განსხვავებულობის, სხვაფერობის ეს ტრაგიკული დამღა ელასთან პოეზიის სახით არის მოცემული.

წერილის დასაწყისში ელა გოჩიაშვილის პოეზიის ინტონაციურ მრავალმხრივობაზე მივუთითეთ. ეს ინტონაციური მრავალმხრივობა ყველაზე უკეთ ვლინდება მისი "ნარატიული პოეზიის" ნიმუშებში, რადგან ამ ლექსების ფორმა და შინაარსი თავისთავად ფართე დიაპაზონს მოიცავს და ეს დიაპაზონი ოსტატურად არის ათვისებულ-გამოყენებული. განსაკუთრებით ეს ითქმის "ჭეჭეთობის ღამეზე", რომელშიც თავისუფალი (ვერლიბრი, ვერბლანი) და კონვენციური ლექსი ერთმანეთს ისე ენაცვლება, რომ მთლიანობის განცდას ტოვებს. რაც შეეხება ტრადიციული სალექსო ფორმებისა და საზომების მრავალფეროვნებას, იგი უფრო პოეტის ბოლო პერიოდის ლექსებისთვის არის დამახასიათებელი და ესეც, ჩემი ფიქრით, მისი შინაგანი ზრდის მანიშნებელია.

"ნარატიული პოეზიის" ნიმუშებიდან ყველაზე პატარა, მაგრამ ჩემი აზრით, ყველაზე ექსპრესიულია ლექსი, რომლის სახელიც წიგნის საერთო სათაურიც გახლავთ _ "პარასკევი ჩემი დღეა". როგორც ჩანს, ამ ლექსის ბიძგის მიმცემი ერთი სიზმარი უნდა ყოფილიყო, სადაც პოეტს გარდაცვლილი მამა საბედისწერო ფრაზასავით ეტყვის: პარასკევი შენი დღეაო, მიზეზს კი, როგორც სიზმარში ხშირად ხდება ხოლმე, აღარ აკონკრეტებს. ამ მიზეზის ძიებაა ლექსი _ "პარასკევი ჩემი დღეა", სადაც ფიქრი ორი მიმართულებით მოძრაობს: კონკრეტულიდან ზოგადისკენ და ზოგადიდან კონკრეტულისაკენ.

საერთოდ, ამბის გაპოეტურება, პოეტურ მეტყველებად გარდაქმნა ერთ-ერთი ყველაზე ძნელი და სარისკო საქმეა. ამიტომაც საინტერესოა, როგორ გვიყვება ამბავს ელა გოჩიაშვილი და რანაირად ახერხებს იმას, რომ, ერთი შეხედვით, ჩვეულებრივი ნარატივი ნამდვილ პოეზიად გარდასახოს. ამ მიზნის მიღწევას ემსახურება "პარასკევი ჩემი დღეა"- ს პირველი ორი სტრიქონი "სიზმრის კარებს მიეყრდნობა ბინდის ტვირთით მხრებზე", რომლის სახეობრიობა და ასოციაციურობა პოეტურ სიმყარეს უნარჩუნებს მომდევნო, თხრობით პასაჟსაც: "პარასკევი შენი დღეა, დაიმახსოვრებდე! _ მეუბნება. ვერას ვხვდები. არ წახვიდე! _ ვნატრობ. რატომ, სიზმრის მამაჩემო, პარასკევი _ რატომ?" ბოლო ფრაზა:_" რატომ, სიზმრის მამაჩემო, პარასკევი, რატომ?"_ მეორე მხრიდან ამყარებს თხრობას, თავისი ტრაგიზმითა და მრავალშრიანობით. მას კონკრეტული სიზმარი საზოგადო პრობლემაში გადაჰყავს და დღევანდელობიდან ეხმიანება ამქვეყნად ყველაზე დიდი ჯვარცმულის, ყველაზე უფრო სხვანაირისა და ერთნაირების მიერ ყველაზე უფრო ვერ დანახულ-დაფასებულის ბედისწერასა თუ მწარე ამოძახილს: "უფალო, უფალო, რაისთვის დამიტევე მე?!" ეს ასოციაცია კიდევ უფრო იკვეთება ლექსის შემდგომ პასაჟებში:

"იქნებ, ჯვარი შემახსენე,
ჯვარედინა ჯვარი,
ოთხშაბათით ფესვგამძღარი,
ოთხშაბათზე მდგარი.
ჩემი წილი,
მკლავწითელი,
ჯვარი ჯვარედინა,
გაძლების და ძლივსგაძლების,
ვერგაძლების ბინა.
მჭამს თაკარა პარასკევი... ...
პარასკევის პატრონს
არ იქნება არ წამომოსცდეს _
რატომ, მამავ, რატომ?"

ესეც იგავის მღვიმეა: ჯვარი, სადაც ერთმანეთს ხვდება ორი მარტოსული პოეტის სული და ორი ბავშვობისკარგადარაზული ადამიანის სხეული; ცოცხალში მკვდრეთით აღდგება ჯვარცმული და ჯვარცმული მკვდრეთით აღადგენს ცოცხალს: ასეთია ჭეშმარიტი პოეზიის სასწაული, რომელიც მუდამ შეულამაზებელი და მართალი, ამდენად ტრაგიკული, მაგრამ იმედიანია:
"ცისკენ ვახელ გამხმარ თვალებს
ჯვარსა ზედა მზირალს:
კენწეროზე ჩიტი ბარტყობს _
მწყალობელი კვირა."

მთავარი შეკითხვაც წიგნისა "პარასკევი ჩემი დღეა" ("მერანი", 2003, რედაქტორი ლია შერვაშიძე, მხატვარი რატი მიქელაძე) სწორედ ამ მისტიკური ერთიანობის განცდას უკავშირდება. ჯვარზე შეხვედრას იმ მდგომარეობაში, როცა პოეტი იტყვის, თქვენ რომ გგონიათ ჰორიზონტით სავსე მაქვს თვალები... ჰაერს ვუყურებ მხოლოდ და მხოლოდ." ეს საბედისწერო გათიშულობაა _ საკუთარი თავისგან, ქვეყნიერებისაგან, საყვარელი ადამიანებისა და თუ არსებებისაგან. ეს ჯვარზე შეხვედრაა, პარასკევს, მწუხრის მეექვსე ჟამამდე და იქვე გეძლევა პასუხი: პარასკევი ჯვარცმული პოეტების დღეა, რადგან მხოლოდ პოეტები ატარებენ თავისთავში ქრისტეს ჯვარცმას იმით, რომ მუდამ ჰორიზონტით სავსე აქვთ თვალები.