პროლოგი

1

რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა,

ზეგარდმო არსნი სულითა ყვნა ზეცით მონაბერითა,

ჩვენ, კაცთა, მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა,

მისგან არს ყოვლი ხელმწიფე სახითა მის მიერითა.

2

ჰე, ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ სახე ყოვლისა ტანისა,

შენ დამიფარე, ძლევა მეც დათრგუნვად მე სატანისა,

მომეც მიჯნურთა სურვილი, სიკვდიდმდე გასატანისა,

ცოდვათა შესუბუქება, მუნ თანა წასატანისა.

3

ვის ჰშვენის, - ლომსა, - ხმარება შუბისა, ფარ-შიმშერისა,

- მეფისა მზის თამარისა, ღაწვ-ბადახშ, თმა-გიშერისა, -

მას, არა ვიცი, შევჰკადრო შესხმა ხოტბისა, შე, რისა?

მისთა მჭვრეტელთა ყანდისა მირთმა ხამს მართ, მი, შერისა.

4

თამარს ვაქებდეთ მეფესა სისხლისა ცრემლ-დათხეული,

ვთქვენი ქებანი ვისნი მე არ-ავად გამორჩეული.

მელნად ვიხმარე გიშრის ტბა და კალმად მე ნა რხეული,

ვინცა ისმინოს, დაესვას ლახვარი გულსა ხეული.

5

მიბრძანეს მათად საქებრად თქმა ლექსებისა ტკბილისა,

ქება წარბთა და წამწამთა, თმათა და ბაგე-კბილისა,

ბროლ-ბადახშისა თლილისა, მის მიჯრით მიწყობილისა.

გასტეხს ქვასაცა მაგარსა გრდემლი ტყვიისა ლბილისა.

6

აწ ენა მინდა გამოთქმად, გული და ხელოვანება, -

ძალი მომეც და შეწევნა შენგნით მაქვს, მივსცე გონება;

მით შევეწივნეთ ტარიელს, ტურფადცა უნდა ხსენება,

მათ სამთა გმირთა მნათობთა სჭირს ერთმანერთის მონება.

7

მო, დავსხდეთ, ტარიელისთვის ცრემლი გვდის შეუშრობელი;

მისებრი მართ დაბადებით ვინმცა ყოფილა შობილი!

დავჯე, რუსთველმან გავლექსე, მისთვის გულს ლახვარ-სობილი,

აქამდის ამბად ნათქვამი, აწ მარგალიტი წყობილი.

8

მე, რუსთველი ხელობითა, ვიქმ საქმესა ამა დარი:

ვის ჰმორჩილობს ჯარი სპათა, მისთვის ვხელობ, მისთვის მკვდარი;

დავუძლურდი, მიჯნურთათვის კვლა წამალი არსით არი,

ანუ მომცეს განკურნება, ანუ მიწა მე სამარი.

9

ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები,

ვით მარგალიტი ობოლი, ხელის-ხელ საგოგმანები,

ვპოვე და ლექსად გარდავთქვი, საქმე ვქმენ საჭოჭმანები,

ჩემმან ხელ-მქმნელმან დამმართოს ლაღმან და ლამაზმან ნები.

10

თვალთა, მისგან უნათლოთა, ენატრამცა ახლად ჩენა;

აჰა, გული გამიჯნურდა, მიჰხვდომია ველთა რბენა!

მიაჯეთ ვინ, ხორცთა დაწვა კმა არს, მისცეს სულთა ლხენა.

სამთა ფერთა საქებელთა ლამის ლექსთა უნდა ვლენა.

11

რაცა ვის რა ბედმან მისცეს, დასჯერდეს და მას უბნობდეს:

მუშა მიწყივ მუშაკობდეს, მეომარი გულოვნობდეს;

კვლა მიჯნურსა მიჯნურობა უყვარდეს და გამოსცნობდეს,

არცა ვისგან დაიწუნოს, არცა სხვათა უწუნობდეს.

12

შაირობა პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი,

საღმრთო, საღმრთოდ გასაგონი, მსმენელთათვის დიდი მარგი,

კვლა აქაცა ეამების, ვინცა ისმენს კაცი ვარგი;

გრძელი სიტყვა მოკლედ ითქმის, შაირია ამად კარგი.

13

ვითა ცხენსა შარა გრძელი და გამოსცდის დიდი რბევა,

მობურთალსა - მოედანი, მართლად ცემა, მარჯვედ ქნევა,

მართ აგრევე მელექსესა - ლექსთა გრძელთა თქმა და ხევა,

რა მისჭირდეს საუბარი და დაუწყოს ლექსმან ლევა.

14

მაშინღა ნახეთ მელექსე და მისი მოშაირობა,

რა ვეღარ მიჰხვდეს ქართულსა, დაუწყოს ლექსმან ძვირობა,

არ შეამოკლოს ქართული, არა ქმნას სიტყვა-მცირობა,

ხელ-მარჯვედ სცემდეს ჩოგანსა, იხმაროს დიდი გმირობა.

15

მოშაირე არა ჰქვიან, თუ სადმე თქვას ერთი, ორი;

თავი ყოლა ნუ ჰგონია მელექსეთა კარგთა სწორი;

განაღა თქვას ერთი, ორი, უმსგავსო და შორი-შორი,

მაგრა იტყვის: “ჩემი სჯობსო”, უცილობლობს ვითა ჯორი.

16

მეორე ლექსი ცოტაი, ნაწილი მოშაირეთა,

არ ძალ-უც სრულ-ქმნა სიტყვათა, გულისა გასაგმირეთა, -

ვამსგავსე მშვილდი ბედითი ყმაწვილთა მონადირეთა:

დიდსა ვერ მოჰკლვენ, ხელად აქვს ხოცა ნადირთა მცირეთა.

17

მესამე ლექსი კარგია სანადიმოდ, სამღერელად,

სააშიკოდ, სალაღობოდ, ამხანაგთა სათრეველად;

ჩვენ მათიცა გვეამების, რაცა ოდენ თქვან ნათელად.

მოშაირე არა ჰქვიან, ვერას იტყვის ვინცა გრძელად.

18

ხამს, მელექსე ნაჭირვებსა მისსა ცუდად არ აბრკმობდეს,

ერთი უჩნდეს სამიჯნურო, ერთსა ვისმე აშიკობდეს,

ყოვლსა მისთვის ხელოვნობდეს, მას აქებდეს, მას ამკობდეს,

მისგან კიდე ნურა უნდა, მისთვის ენა მუსიკობდეს.

19

ჩემი აწ ცანით ყოველმან, მას ვაქებ, ვინცა მიქია;

ესე მიჩნს დიდად სახელად, არ თავი გამიქიქია!

იგია ჩემი სიცოცხლე, უწყალო ვითა ჯიქია;

მისი სახელი შეფარვით ქვემორე მითქვამს, მიქია.

20

ვთქვა მიჯნურობა პირველი და ტომი გვართა ზენათა,

ძნელად სათქმელი, საჭირო გამოსაგები ენათა;

იგია საქმე საზეო, მომცემი აღმაფრენათა;

ვინცა ეცდების, თმობამცა ჰქონდა მრავალთა წყენათა.

21

მას ერთსა მიჯნურობასა ჭკვიანნი ვერ მიჰხვდებიან,

ენა დაშვრების, მსმენლისა ყურნიცა დავალდებიან;

ვთქვენ ხელობანი ქვენანი, რომელნი ხორცთა ჰხვდებიან;

მართ მასვე ჰბაძვენ, თუ ოდეს არ სიძვენ, შორით ბნდებიან.

22

მიჯნური შმაგსა გვიქვიან არაბულითა ენითა,

მით რომე შმაგობს მისისა ვერ-მიხვდომისა წყენითა;

ზოგთა აქვს საღმრთო სიახლე, დაშვრების აღმაფრენითა,

კვლა ზოგთა ქვე უც ბუნება კეკლუცთა ზედან ფრფენითა.

23

მიჯნურსა თვალად სიტურფე ჰმართებს, მართ ვითა მზეობა,

სიბრძნე, სიმდიდრე, სიუხვე, სიყმე და მოცალეობა,

ენა, გონება, დათმობა, მძლეთა მებრძოლთა მძლეობა.

ვისცა ეს სრულად არა სჭირს, აკლია მიჯნურთ ზნეობა.

24

მიჯნურობა არის ტურფა, საცოდნელად ძნელი გვარი;

მიჯნურობა სხვა რამეა, არ სიძვისა დასადარი:

იგი სხვაა, სიძვა სხვაა, შუა უზის დიდი მზღვარი,

ნუვინ გაჰრევთ ერთმანერთსა! გესმას ჩემი ნაუბარი!

25

ხამს მიჯნური ხანიერი, არ მეძავი, ბილწი, მრუში,

რა მოჰშორდეს მოყვარესა, გაამრავლოს სულთქმა, უში,

გული ერთსა დააჯეროს, კუშტი მიჰხვდეს, თუნდა ქუში;

მძულს უგულო სიყვარული, ხვევნა, კოცნა, მტლაშა-მტლუში.

26

ამა საქმესა მიჯნური ნუ უხმობს მიჯნურობასა:

დღეს ერთი უნდეს, ხვალე სხვა, სთმობდეს გაყრისა თმობასა;

ესე მღერასა ბედითსა ჰგავს ვაჟთა, ყმაწვილობასა.

კარგი მიჯნური იგია, ვინ იქმს სოფლისა თმობასა.

27

არს პირველი მიჯნურობა არ-დაჩენა ჭირთა, მალვა,

თავის-წინა იგონებდეს, ნიადაგმცა ჰქონდა ხალვა,

შორით ბნედა, შორით კვდომა, შორით დაგვა, შორით ალვა,

დათმოს წყრომა მოყვრისაგან, მისი ჰქონდეს შიში, კრძალვა.

28

ხამს, თავისსა ხვაშიადსა არვისთანა ამჟღავნებდეს,

არ ბედითად “ჰაის” ზმიდეს, მოყვარესა აყივნებდეს,

არსით უჩნდეს მიჯნურობა, არასადა იფერებდეს,

მისთვის ჭირი ლხინად უჩნდეს, მისთვის ცეცხლსა მოიდებდეს.

29

მას უშმაგო ვით მიენდოს, ვინ მოყვარე გაამჟღავნოს?

ამის მეტი რამცა ირგო: მას ავნოს და თვითცა ივნოს.

რათამცაღა ასახელა, რა სიტყვითა მოაყივნოს?

რა ჰგავა, თუ მოყვარესა კაცმან გული არ ატკივნოს!

30

მიკვირს, კაცი რად იფერებს საყვარლისა სიყვარულსა:

ვინცა უყვარს, რად აყივნებს მისთვის მკვდარსა, მისთვის წყლულსა?!

თუ არ უყვარს, რად არა სძულს? რად აყივნებს, რაცა სძულსა?!

ავსა კაცსა ავი სიტყვა ურჩევნია სულსა, გულსა.

31

თუ მოყვარე მოყვრისათვის ტირს, ტირილსა ემართლების;

სიარული, მარტოობა ჰშვენის, გაჭრად დაეთვლების;

იგონებდეს, მისგან კიდე ნურაოდეს მოეცლების,

არ დააჩნდეს მიჯნურობა, სჯობს, თუ კაცსა ეახლების.

ამბავი როსტევან არაბთა მეფისა 

32 

იყო არაბეთს როსტევან, მეფე ღმრთისაგან სვიანი,

მაღალი, უხვი, მდაბალი, ლაშქარ-მრავალი, ყმიანი.

მოსამართლე და მოწყალე, მორჭმული, განგებიანი,

თვით მეომარი უებრო, კვლა მოუბარი წყლიანი.

33 

სხვა ძე არ ესვა მეფესა, მართ ოდენ მარტო ასული,

სოფლისა მნათი მნათობი, მზისაცა დასთა დასული;

მან მისთა მჭვრეტთა წაუღის გული, გონება და სული,

ბრძენი ხამს მისად მაქებრად და ენა ბევრად ასული.

34 

მისი სახელი - თინათინ, არს ესე საცოდნარია!

რა გაიზარდა, გაივსო, მზე მისგან საწუნარია.

მეფემან იხმნა ვაზირნი, თვით ზის ლაღი და წყნარია,

გვერდსა დაისხნა, დაუწყო მათ ამო საუბნარია.

35 

უბრძანა: “გკითხავ საქმესა, ერთგან სასაუბნაროსა:

რა ვარდმან მისი ყვავილი გაახმოს, დაამჭნაროსა,

იგი წავა და სხვა მოვა ტურფასა საბაღნაროსა;

მზე ჩაგვისვენდა, ბნელსა ვსჭვრეტთ ღამესა ჩვენ უმთვაროსა.

36 

“მე გარდასრულვარ, სიბერე მჭირს, ჭირთა უფრო ძნელია,

დღეს არა, ხვალე მოვკვდები, სოფელი ასრე მქმნელია;

რაღაა იგი სინათლე, რასაცა ახლავს ბნელია?!

ჩემი ძე დავსვათ ხელმწიფედ, ვისგან მზე საწუნელია”.

37 

ვაზირთა ჰკადრეს: “მეფეო, რად ჰბრძანეთ თქვენი ბერობა?

ვარდი თუ გახმეს, ეგრეცა გვმართებს მისივე ჯერობა:

მისივე ჰმეტობს ყოველსა სული ტურფა ფერობა.

მთვარესა მცხრალსა ვარსკვლავმან ვითამცა ჰკადრა მტერობა?!

38 

“მაგას ნუ ჰბრაძანებთ, მეფეო, ჯერთ ვარდი არ დაგჭნობია,

თქვენი თათბირი ავიცა სხვისა კარგისა მჯობია;

ხამს განაღამცა საქმნელად, რაცა თქვენ გულსა გლმობია:

სჯობს და მას მიეც მეფობა, ვისგან მზე შენაფლობია.

39 

“თუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ ღმრთისა დანაბადია;

არ გათნევთ, იცის მეფობა, უთქვენოდ გვითქვამს კვლა დია;

შუქთა მისთაებრ საქმეცა მისი მზებრ განაცხადია.

ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია”.

40 

ავთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა,

საროსა მჯობი ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა,

ჯერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა;

მას თინათინის შვენება ჰკლევდის წამწამთა ჯარისა.

41 

გულსა მისსა მიჯნურობა მისი ჰქონდა დამალულად;

რა მოჰშორდის, ვერ-მჭვრეტელმან ვარდი შექმნის ფერ-ნაკლულად;

ნახის, ცეცხლი გაუახლდის, წყლული გახდის უფრო წყლულად.

საბრალოა, სიყვარული კაცსა შეიქმს გულ-მოკლულად!

42 

რა მეფედ დასმა მეფემან ბრძანა მისისა ქალისა,

ავთანდილს მიჰხვდა სიამე, ვსება სჭირს მას აქ ალისა;

თქვა: “ზედა-ზედა მომხვდების ნახვა მის ბროლ-ფიქალისა,

ნუთუ მით ვპოვო წამალი მე ჩემი, ფერ-გამქრქალისა!»

43 

არაბეთს გასცა ბრძანება დიდმან არაბთა მფლობელმან:

“თინათინ ჩემი ხელმწიფედ დავსვი მე, მისმან მშობელმან;

მან განანათლნეს ყოველნი, ვით მზემან მანათობელმან.

მოდით და ნახეთ ყოველმან შემსხმელმან, შემამკობელმან!»

44 

მოვიდეს სრულნი არაბნი, ჯარი განმრავლდა ხასისა:

ავთანდილ პირ-მზე, სპასპეტი ლაშქრისა ბევრ-ათასისა,

ვაზირი სოგრატ, მოახლე მეფისა დასთა დასისა;

მათ რომე დადგეს საჯდომი, თქვეს: “უთქმელია ფასისა!»

45 

თინათინ მიჰყავს მამასა პირითა მით ნათელითა,

დასვა და თავსა გვირგვინი დასდგა თავისა ხელითა,

მისცა სკიპტრა და შემოსა მეფეთა სამოსელითა.

ქალი მზებრ უჭვრეტს ყოველთა ცნობითა ზე-მხედველითა.

46 

უკუდგეს და თაყვანის-სცეს მეფემან და მისთა სპათა,

დალოცეს და მეფედ დასვეს, ქება უთხრეს სხვაგნით სხვათა,

ბუკსა ჰკრეს და წინწილანი დაატკბობდეს მათთა ხმათა.

ქალი ტირს და ცრემლსა აფრქვევს, ჰხრის ყორნისა ბოლო-ფრთათა.

47 

მამისა ტახტსა საჯდომად თავი არ ეღირსებოდა,

ამად ტირს, ბაღი ვარდისა ცრემლითა აივსებოდა;

მეფე სწვრთის: “მამა ყოველი ძისაგან ითავსებოდა,

ამისად ქმნამდის დამწველი ცეცხლი არ დამევსებოდა”.

48 

უბრძანა: “ნუ სტირ, ასულო, ისმინე ჩემი თხრობილი:

დღეს შენ ხარ მეფე არაბეთს, ჩემგან ხელმწიფედ ხმობილი,

აქათგან ესე სამეფო შენი არს მართ მონდობილი.

ხარმცა ბრძნად მქმნელი საქმისა, იყავ წყნარი და ცნობილი!

49 

“ვარდთა და ნეხვთა ვინათგან მზე სწორად მოეფინების,

დიდთა და წვრილთა წყალობა შენმცა ნუ მოგეწყინების!

უხვი ახსნილსა დააბამს, იგი თვით ების, ვინ ების.

უხვად გასცემდი, ზღვათაცა შესდის და გაედინების.

50 

“მეფეთა შიგან სიუხვე, ვით ედემს ალვა, რგულია;

უხვსა ჰმორჩილობს ყოველი, იგიცა, ვინ ორგულია;

სმა-ჭამა - დიდად შესარგი, დება რა სავარგულია?!

რასაცა გასცემ, შენია; რას არა, დაკარგულია!»

51 

ამა მამისა სწავლასა ქალი ბრძნად მოისმინებდა,

ყურსა უპყრობდა, ისმენდა, წვრთასა არ მოიწყინებდა;

მეფე სმასა და მღერასა იქმს, მეტად მოილხინებდა;

თინათინ მზესა სწუნობდა, მაგრა მზე თინათინებდა.

52 

მოიხმო მისი გამზრდელი, ერთგული, ნაერთგულევი,

უბრძანა: “ჩემი საჭურჭლე, შენგან დანაბეჭდულევი,

მომართვი ჩემი ყველაი, ჩემი ნაუფლისწულევი”.

მოართვეს. გასცა უზომო, უანგარიშო, ულევი.

53 

მას დღე გასცემს ყველაკასა სივაჟისა მოგებულსა,

რომე სრულად ამოაგებს მცირესა და დიდებულსა.

მერმე ბრძანა: “ვიქმ საქმესა, მამისაგან სწავლებულსა,

ჩემსა ნუვინ ნუ დაჰმალავს საჭურჭლესა დადებულსა”.

54 

უბრძანა: “წადით, გახსენით, რაცა სად საჭურჭლენია!

ამილახორო, მოასხი რემა, ჯოგი და ცხენია!»

მოიღეს, გასცა უზომო, სიუხვე არ მოსწყენია.

ლარსა ჰხვეტდიან ლაშქარნი, მართ ვითა მეკობრენია.

55 

ალაფობდეს საჭურჭლესა მისსა, ვითა ნათურქალსა,

მას ტაიჭსა არაბულსა, ქვე-ნაბამსა, ნასუქალსა;

რომე ჰგვანდა სიუხვითა ბუქსა, ზეცით ნაბუქალსა,

არ დაარჩენს ცალიერსა არ ყმასა და არცა ქალსა.

56 

დღე ერთ გარდახდა; პურობა, სმა-ჭამა იყო, ხილობა,

ნადიმად მსხდომთა ლაშქართა მუნ დიდი შემოყრილობა;

მეფემან თავი დაჰკიდა და ჰქონდა დაღრეჯილობა.

“ნეტარ, რა უმძიმს, რა სჭირსო?”, შექმნეს ამისი ცილობა.

57 

თავსა ზის პირ-მზე ავთანდილ, მჭვრეტთაგან მოსანდომია,

სპათა სპასპეტი, ჩაუქი, ვითა ვეფხი და ლომია;

ვაზირი ბერი სოგრატი თვით მასთანავე მჯდომია.

თქვეს, თუ: “რა უმძიმს მეფესა, ანუ რად ფერი ჰკრთომია?»

58 

თქვეს, თუ: “მეფე ცუდსა რასმე გონებასა ჩავარდნილა,

თვარა აქა სამძიმარი მათი ყოლა არა ქმნილა”.

ავთანდილ თქვა: “სოგრატ, ვჰკითხოთ, გვითხრას, რადმცა შეგვეცილა?

ვჰკადროთ რამე სალაღობო, რასათვისმცა გაგვაწბილა?»

59 

ადგეს სოგრატ და ავთანდილ ტანითა მით კენარითა,

თვითო აივსეს ჭიქები, მივლენ ქცევითა წყნარითა,

წინა მიუსხდეს მუხლ-მოყრით, პირითა მოცინარითა.

ვაზირი ლაღობს ენითა, წყლიანად მოუბნარითა:

60 

“დაგიღრეჯია, მეფეო, აღარ გიცინის პირიო.

მართალ ხარ: წახდა საჭურჭლე თქვენი მძიმე და ძვირიო,

ყველასა გასცემს ასული თქვენი საბოძვარ-ხშირიო;

ყოლამცა მეფედ ნუ დასვი! თავსა რად უგდე ჭირიო?»

61 

რა მეფემან მოისმინა, გაცინებით შემოჰხედნა,

გაუკვირდა: ვით მკადრაო, ან სიტყვანი ვით გაბედნა?!

“კარგა ჰქმენო, - დაუმადლა, წყალობანი უიმედნა, -

ჩემი ზრახვა სიძუნწისა, ტყუის, ვინცა დაიყბედნა!

62 

“ეგე არ მიმძიმს, ვაზირო, ესეა, რომე მწყენია:

სიბერე მახლავს, დავლიენ სიყმაწვილისა დღენია,

კაცი არ არის, სითგანცა საბრძანებელი ჩვენია,

რომე მას ჩემგან ესწავლნეს სამამაცონი ზნენია.

63 

“ერთაი მიზის ასული, ნაზარდი სათუთობითა;

ღმერთმან არ მომცა ყმა-შვილი, - ვარ საწუთროსა თმობითა, -

ანუმცა მგვანდა მშვილდოსნად, ანუ კვლა ბურთაობითა;

ცოტასა შემწევს ავთანდილ ჩემგანვე ნაზარდობითა”.

64 

ყმა მეფისა ბრძანებასა ლაღი წყნარად მოისმენდა,

თავ-მოდრეკით გაიღიმნა, გაცინება დაუშვენდა,

თეთრთა კბილთათ გამომაკრთალსა შუქსა ველთა მოაფენდა.

მეფე ჰკითხავს: “რას იცინი, ანუ ჩემგან რას შეგრცხვენდა?»

65 

კვლა უბრძანა: “თავსა ჩემსა, რას იცინი, რად დამგმეო?»

ყმამან ჰკადრა: ”მოგახსენებ და ფარმანი მიბოძეო,

რაცა გკადრო, არ გეწყინოს, არ გაჰრისხდე, არ გასწყრეო,

არ გამხადო კადნიერად, არ ამიკლო ამათზეო”.

66 

უბრძანა: “რადმცა ვიწყინე თქმა შენგან საწყინარისა!»

ფიცა მზე თინათინისა, მის მზისა მოწუნარისა.

ავთანდილ იტყვის: “დავიწყო კადრება საუბნარისა:

ნუ მოჰკვეხ მშვილდოსნობასა, თქმა სჯობს სიტყვისა წყნარისა.

67 

“მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია;

ნაძლევი დავდვათ, მოვასხნეთ მოწმად თქვენნივე ყმანია;

მოასპარეზედ ვინ მგავსო? - ცუდნიღა უკუთქმანია.

გარდამწყვედელი მისიცა ბურთი და მოედანია!»

68 

- “მე არ შეგარჩენ შენ ჩემსა მაგისა დაცილებასა.

ბრძანე, ვისროლოთ, ნუ იქმო შედრეკილობა-კლებასა,

კარგთა ყმათასა ვიქმოდეთ მოწმად ჩვენთანა ხლებასა,

მერმე გამოჩნდეს მოედანს, ვისძი უთხრობდენ ქებასა!»

69 

ავთანდილცა დაჰმორჩილდა, საუბარი გარდაწყვიდეს,

იცინოდეს, ყმაწვილობდეს, საყვარლად და კარგად ზმიდეს,

ნაძლევიცა გააჩინეს, ამა პირსა დაასკვნიდეს:

“ვინცა იყოს უარესი, თავ-შიშველი სამ დღე ვლიდეს!»

70 

კვლა ბრძანა: “მონა თორმეტი შევსხათ ჩვენთანა მარებლად,

თორმეტი ჩვენად ისრისა მომრთმევლად, მოსახმარებლად, -

ერთაი შენი შერმადინ არს მათად დასადარებლად, -

ნასროლ-ნაკრავსა სთვალვიდენ უტყუვრად, მიუმცდარებლად”.

71 

მონადირეთა უბრძანა: “მინდორნი მოიარენით,

დასცევით ჯოგი ნადირთა, თავნი ამისთვის არენით”.

ლაშქარნი სამზოდ აწვივნეს: “მოდით და მოიჯარენით”.

გაყარეს სმა და ნადიმი. მუნ ამოდ გავიხარენით.

როსტევან მეფისაგან 

და 

ავთანდილისაგან ნადირობა 

72 

დილასა ადრე მოვიდა იგი ნაზარდი სოსანი,

ძოწეულითა მოსილი, პირად ბროლ-ბადახშოსანი,

პირ-ოქრო რიდე ეხვია, ჰშვენოდა ქარქაშოსანი,

მეფესა გასლვად აწვევდა, მოდგა თეთრ-ტაიჭოსანი.

73 

შეეკაზმა მეფე, შეჯდა, ნადირობას გამოვიდეს;

მგრგვლივ მინდორსა მოსდგომოდეს, ალყას გარე შემოჰკრვიდეს;

ზეიმი და ზარი იყო, სპანი ველთა დაჰფარვიდეს,

ნაძლევისა მათისათვის ისროდეს ერთგან სრვიდეს.

74 

უბრძანა: “მონა თორმეტი მოდით, ჩვენთანა ვლიდითა,

მშვილდსა ფიცხელსა მოგვცემდით, ისარსა მოგვართმიდითა,

ნაკრავსა შეადარებდით, ნასროლსა დასთვალვიდითა!»

დაიწყო მოსლვა ნადირმან ყოვლთა მინდორთა კიდითა.

75 

მოვიდა ჯოგი ნადირთა ანგარიშ-მიუწთომელი:

ირემი, თხა და კანჯარი, ქურციკი მაღლა მხლტომელი.

მას პატრონ-ყმანი გაუხდეს, ჭვრეტადმცა სჯობდა რომელი!

აჰა მშვილდი და ისარი და მკლავი დაუშრომელი!

76 

ცხენთა მათთა ნატერფალნი მზესა შუქთა წაუხმიდეს.

მიჰხოცდეს და მიისროდეს, მინდორს სისხლთა მიასხმიდეს,

რა ისარი დაელივის, მონანი-ყე მოართმიდეს.

მხეცნი, მათგან დაკოდილნი, წაღმა ბიჯსა ვერ წასდგმიდეს.

77 

იგი ველი გაირბინეს, ჯოგი წინა შემოისხეს,

დახოცეს და ამოწყვიდეს, ცათა ღმერთი შეარისხეს,

ველნი წითლად შეეღებნეს, ნადირთაგან სისხლი ისხეს.

ავთანდილის შემხედველთა: “ჰგავსო ალვას, ედემის ხეს”.

78 

იგი მინდორი დალიეს, მართ მათგან განარბენია,

მინდორსა იქით წყალი დის და წყლისა პირსა კლდენია.

ნადირნი ტყესა შეესწრნეს, სადა ვერა რბის ცხენია.

იგი მაშვრალნი ორნივე მოსწყდეს, რაზომცა მხნენია.

79 

ერთმანერთსა, თუ: “მე გჯობო”, სიცილით ეუბნებოდეს,

ამხანაგობდეს, ლაღობდეს, იქით და აქათ დგებოდეს.

მერმე მოვიდეს მონანი, რომელნი უკან ჰყვებოდეს,

უბრძანა: “თქვითო მართალი, ჩვენ თქვენგან არ გვეთნებოდეს”.

80 

მონათა ჰკადრეს: “მართალსა გკადრებთ და ნუ გემცთარებით;

მეფეო, ყოლა ვერ ვიტყვით შენსა მაგისა დარებით,

აწვეცა დაგვხოც, ვერა ჰგავ, - ვერად ვერ მოგეხმარებით, -

ვისგან ნაკრავნი გვინახვან მხეცნი ვერ წაღმა წარებით.

81 

“ორთავე ერთგან მოკლული ყველაი ასჯერ ოცია,

მაგრა ავთანდილს ოცითა უფროსი დაუხოცია:

არ დასცთომია ერთიცა, რაც ოდენ შეუტყორცია,

თქვენი მრავალი მიწითა დასვრილი დაგვიხოცია”.

82 

მეფესა ესე ამბავი უჩნს, ვითა მღერა ნარდისა,

უხარის ეგრე სიკეთე მისისა განაზარდისა,

აქვს მიჯნურობა ამისი, ვითა ბულბულსა ვარდისა,

სიცილით ლაღობს, მიეცა გულით ამოსლვა დარდისა.

83 

იგი ორნივე საგრილად გარდახდეს ძირსა ხეთასა.

ლაშქართა შექმნეს მოდენა, მოდგეს უფროსნი ბზეთასა.

ახლოს უთქს მონა თორმეტი, უმხნესი სხვათა მხნეთასა.

თამაშობდეს და უჭვრეტდეს წყალსა და პირსა ტყეთასა.

ნახვა არაბთა მეფისაგან 

მის ყმისა 

ვეფხისტყაოსნისა 

84 

ნახეს უცხო მოყმე ვინმე, ჯდა მტირალი წყლისა პირსა,

შავი ცხენი სადავითა ჰყვა ლომსა და ვითა გმირსა,

ხშირად ესხა მარგალიტი ლაგამ-აბჯარ-უნაგირსა.

ცრემლსა ვარდი დაეთრთვილა, გულსა მდუღრად ანატირსა.

85 

მას ტანსა კაბა ემოსა, გარე-თმა ვეფხის ტყავისა,

ვეფხის ტყავისა ქუდივე იყო სარქმელი თავისა,

ხელთა ნაჭედი მათრახი ჰქონდა უსხოსი მკლავისა;

ნახეს და ნახვა მოუნდა უცხოსა სანახავისა.

86 

წავიდა მონა საუბრად მის ყმისა გულ-მდუღარისად,

თავ-ჩამოგდებით მტირლისა, არ ჭვრეტით მოლიზღარისად, -

მუნვე წვიმს წვიმა ბროლისა, ჰგია გიშრისა ღარი სად, -

ახლოს მივიდა, მოსცალდა სიტყვისა თქმად აღარისად.

87 

ვერა ჰკადრა საუბარი, მონა მეტად შეუზარდა,

დიდხან უჭვრეტს გაკვირვებით, თუცა გული უმაგარდა;

მოახსენა: “გიბრძანებსო”, ახლოს მიდგა, დაუწყნარდა.

იგი ტირს და არა ესმის მისგან, გაუუმეცარდა.

88 

მის მონისა არა ესმა სიტყვა, არცა ნაუბარი,

მათ ლაშქართა ზახილისა იყო ერთობ უგრძნობარი,

უცხოდ რადმე ამოსკვნოდა გული ცეცხლთა ნადებარი,

ცრემლსა სისხლი ერეოდა, გასდის, ვითა ნაგუბარი.

89 

სხვაგან ქრის მისი გონება, მისმან თავისა წონამან!

ესე მეფისა ბრძანება ერთხელ კვლა ჰკადრა მონამან.

არცა დააგდო ტირილი, არცა რა გაიგონა მან,

არცა გახლიჩა ბაგეთათ თავი ვარდისა კონამან.

90 

რა პასუხი არა გასცა, მონა გარე შემობრუნდა,

როსტანს ჰკადრა: “შემიტყვია, იმას თქვენი არა უნდა;

თვალნი მზეებრ გამირეტდეს, გული მეტად შემიძრწუნდა,

ვერ ვასმინე საუბარი, მით დავყოვნე ხანი მუნ, და”.

91 

მეფე გაკვირდა, გა-ცა-წყრა, გული უც მისთვის მწყრომარე;

გაგზავნა მონა თორმეტი მისი წინაშე მდგომარე,

უბრძანა: “ხელთა აიღეთ აბჯარი თქვენ საომარე,

მიდით და აქა მომგვარეთ, ვინ არის იქი მჯდომარე”.

92 

მონანი მიდგეს, მივიდეს, გახდა აბჯრისა ჩხარია;

მაშინღა შეკრთა იგი ყმა, ტირს, მეტად გულ-მდუღარია,

თვალნი მოარნა ყოველგან, ნახა ლაშქართა ჯარია,

ერთხელ ესე თქვა: “ვა მეო!”, სხვად არას მოუბარია.

93 

თვალთა ხელი უკუივლო, ცხელნი ცრემლნი მოიწურნა,

ხრმალ-კაპარჭი მოიმაგრა, მკლავნი გაიმამაცურნა,

ცხენსა შეჯდა, - მონათამცა საუბარნი რად იყურნა! -

სხვასა მხარსა გაემართა, მათი ჭირი არ განკურნა.

94 

მონათა ხელი გამართეს მის ყმისა შესაპყრობელად.

მან, გლახ, იგინი დახადნა მტერთაცა საწყალობელად:

ჰკრა ერთმანერთსა, დახოცნა თავსა ხელ-აღუპყრობელად,

ზოგსა გადაჰკრის მათრახი მკერდამდის გასაპობელად.

95 

მეფე გაწყრა, გაგულისდა, ლაშქარნიცა შეუზახნა;

მან მდევართა მიწევნამდის არ უჭვრიტნა, არცა ნახნა,

რაზომნიცა მიეწივნეს, ყოვლნი მკვდართა დაასახნა,

კაცი კაცსა შემოსტყორცა, როსტან ამად ივაგლახნა.

96 

შესხდეს მეფე და ავთანდილ მის ყმისა მისაწეველად.

იგი ლაღი და უკადრი მივა ტანისა მრხეველად,

ტაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად,

შეიგნა მისლვა მეფისა მისად უკანა მდეველად.

97 

რა ცნა, მეფე მოვიდაო, ჰკრა მათრახი მისსა ცხენსა.

მასვე წამსა დაიკარგა, - არ უნახავს თვალსა ჩვენსა, -

ჰგვანდა ქვესკნელს ჩაძრომილსა ანუ ზეცად ანაფრენსა;

ეძებდეს და ვერ ჰპოვებდეს კვალსა მისგან წანარბენსა.

98 

კვალი ძებნეს და უკვირდა ვერ-პოვნა ნაკვალევისა,

აგრე კვალ-წმიდად წარხდომა კაცისა, ვითა დევისა;

ლაშქარნი მკვდართა სტიროდეს, სწრაფა აქვს წყლულთა ხვევისა.

მეფემან ბრძანა: “ვნახეო მიზეზი ლხინთა ლევისა”.

99 

ბრძანა: “ღმერთსა მოეწყინა აქანამდის ჩემი შვება,

ამად მიყო სიამისა სიმწარითა დანავღლება,

სიკვდილამდის დამაწყლულა, ვერვის ძალ-უც განკურნება.

მასვე მადლი! ესე იყო წადილი და მისი ნება”.

100 

ესე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა,

არცაღა ჰკრა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა;

ყველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა;

ზოგთა თქვეს, თუ: “მართალია”, ზოგი: “ღმერთო!”, უზრახვიდა.

101 

მეფე საწოლს შემოვიდა სევდიანი, დაღრეჯილი;

მისგან კიდე არვინ შეჰყვა, ავთანდილ უჩნს ვითა შვილი.

ყველაკაი გაიყარა, ჯალაბი ჩანს არ-დაჯრილი.

გაბედითდა სიხარული, ჩაღანა და ჩანგი ტკბილი.

102 

თინათინს ესმა მამისა ეგეთი დაღრეჯილობა,

ადგა და კარსა მივიდა, - ჰქონდა მზისაცა ცილობა, -

მოლარე იხმო, უბრძანა: “ძილია, თუ ღვიძილობა?»

მან მოახსენა: “დაღრეჯით ზის, სჭირსო ფერ-შეცვლილობა.

103 

“ერთიღა ახლავს ავთანდილ, წინაშე უზის სკამითა;

უცხო ყმა ვინმე უნახავს, ასრე დაღრეჯით ამით ა”.

თინათინ ბრძანა: “აწ წავალ, შესლვა არ ჩემგან ჟამით ა,

მიკითხოს, ჰკადრე: იყო-თქო აქა ერთისა წამითა”.

104 

ხანი გამოხდა, იკითხა: “ნეტარ, რასა იქმს ქალიო,

ჩემი ლხინი და ჯავარი, ჩემი სოფლისა წყალიო?»

მოლარე ჰკადრებს: “მოვიდა აწეღა ფერ-ნამკრთალიო,

დაღრეჯით გცნა და მიბრუნდა წინაშე მომავალიო”.

105 

უბრძანა, თუ: “წადი, უხმე! უმისობა ვით გავძლეო?

მოახსენე: «რად დაჰბრუნდი შენ, მამისა სიცოცხლეო?

მოდი, ჭმუნვა გამიქარვე, გულსა წყლულსა მეწამლეო,

გითხრა ჩემი სამიზეზო, მე თუ ლხინთა რად დავლეო»”.

106 

თინათინ ადგა, მივიდა, მიჰყვა მამისა ნებასა,

უგავს პირისა სინათლე მთვარისა მოვანებასა.

მამამან გვერდსა დაისვა, აკოცა ნება-ნებასა,

უბრძანა: “მახლავ რად არა, რად მელი მოყვანებასა?»

107 

ქალმან ჰკადრა: “ხელმწიფეო, დაღრეჯილსა ვინცა გცნობდეს,

ვინმცა გნახა კადნიერად, რაზომ გინდა ამაყობდეს!

თქვენნი აგრე დაღრეჯანი მნათობთაცა დაამხობდეს!

კაცმან საქმე მოიგვაროს, ვეჭვ, ჭმუნვასა ესე სჯობდეს”.

108 

უბრძანა: “შვილო, რაზომცა მჭირს საქმე სავაგლახია,

შენი ჭვრეტა და სიახლე ლხინადვე დამისახია,

მომაქარვები სევდისა, მართ ვითა მუფარახია.

ვეჭვ, რა სცნა, შენცა მამართლო, ჩემი სულთქმა და ახია.

109 

“უცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე,

მისმან შუქმან განანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე.

რა უმძიმდა, არ ვიცოდი, ან ტიროდა ვისთვის კიდე;

ჩემად ნახვად არ მოვიდა, გავგულისდი, წავეკიდე.

110 

“მე რა მნახა, ცხენსა შეჯდა, თვალთა ცრემლნი მოიხოცნა.

შესაპყრობლად შევუზახენ, სპანი სრულად დამიხოცნა,

ვითა ეშმა დამეკარგა, არ კაცურად გარდამკოცნა,

ჯერთცა ესე არა ვიცი, ცხადი იყო, თუ მეოცნა.

111 

“აწ ესე მიკვირს, რა იყო, ანუ რა ვნახე და რული!

მან დამიხოცა ლაშქარი, სისხლი ადინა ღვარული.

კაცად ხორცისად ვით ითქმის ისრე თვალთაგან ფარული?!

უცილოდ ღმერთსა მოვსძულდი აქამდის მე მხიარული.

112 

“ტკბილნი მისნი წყალობანი ბოლოდ ასრე გამემწარნეს,

დამავიწყდა, რაცა დღენი მხიარულსა წამეარნეს.

ყოვლმან პირმან ვაგლახ მიყოს, ვეღარავინ მინეტარნეს,

სადამდისცა დღენი მესხნენ, ვეღარამან გამახარნეს!»

113 

ქალმან ჰკადრა: “მოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა:

ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა?

რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა?

ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა?

114 

“მე ამას ვარჩევ: მეფე ხარ, მეფეთა ზედა მფლობელი,

შორს არის თქვენი საზღვარი, ბრძანება-მიუთხრობელი.

გაგზავნე კაცი ყოველგან მისთა ამბავთა მცნობელი,

ადრე სცნობ, არის იგი ყმა შობილი, თუ უშობელი”.

115 

მოასხნეს კაცნი, გაგზავნეს ოთხთავე ცისა კიდეთა,

უბრძანეს: “წადით, პატიჟთა თავიმცა რად დაჰრიდეთა?

მონახეთ, ძებნეთ იგი ყმა, სხვად ნურად მოიცლიდეთა,

მისწერეთ წიგნი, სადაცა ვერ მისწვდეთ, ვერ მიხვიდეთა”.

116 

კაცნი წავიდეს, იარეს მათ ერთი წელიწადია,

მონახეს, ძებნეს იგი ყმა, იკითხეს კვლა და კვლა დია,

ვერ ნახეს მისი მნახავი ღმრთისაგან დანაბადია,

ცუდად მაშვრალნი მოვიდეს, მათსავე გულსა ზადია.

117 

მონათა ჰკადრეს: “მეფეო, ჩვენ ხმელნი მოვიარენით,

მაგრამ ვერ ვპოვეთ იგი ყმა, მით ვერა გავიხარენით,

მისსა მნახავსა სულ-დგმულსა კაცსა ვერ შევეყარენით,

ჩვენ ვერა გარგეთ, საქმენი სხვანი რამ მოიგვარენით”.

118 

მეფე ბრძანებს: “მართალ იყო ასული და ჩემი ძეო,

ვნახე რამე ეშმაკისა სიცრუვე და სიბილწეო,

ჩემად მტერად წამოსრული, გარდმოჭრილი ზეცით ზეო.

გამიშვია შეჭირვება, არა მგამა ყოლა მეო”.

119 

ესე თქვა და სიხარულით თამაშობა ადიადა.

მგოსანი და მოშაითი უხმეს, პოვეს რაცა სადა.

დია გასცა საბოძვარი, ყველა დარბაზს შემოხადა.

მისი მსგავსი სიუხვითა ღმერთმან სხვამცა რა დაჰბადა!

თინათინისაგან ავთანდილის გაგზავნა 

მის ყმის საძებრად 

120 

ავთანდილ ჯდა მარტო საწოლს, ეცვა ოდენ მართ პერანგი,

იმღერდა და იხარებდა, წინა ედგა ერთი ჩანგი.

შემოვიდა მას წინაშე თინათინის მონა ზანგი,

მოახსენა: “გიბრძანებსო ტანი ალვა, პირი მანგი”.

121 

ავთანდილს მიჰხვდა მოსმენა საქმისა სანატრელისა,

ადგა და კაბა ჩაიცვა, მჯობი ყოვლისა ჭრელისა;

უხარის შეყრა ვარდისა, არ ერთგან შეუყრელისა.

ამოა ჭვრეტა ტურფისა, სიახლე საყვარელისა!

122 

ავთანდილ ლაღი, უკადრი მივა, არვისგან ჰრცხვენოდა,

მას ნახავს, ვისთა ვამთაგან ცრემლი მრავალჯერ სდენოდა;

იგი უებრო ქუშად ჯდა, ელვისა მსგავსად შვენოდა,

მთვარესა მისთა შუქთაგან უკუნი გარდაჰფენოდა.

123 

გაძრცვილსა ტანსა ემოსნეს ყარყუმნი უსაპირონი,

ებურნეს მოშლით რიდენი, ფასისა თქმად საჭირონი,

ჰშვენოდეს შავნი წამწამნი, გულისა გასაგმირონი,

მას თეთრსა ყელსა ეხვივნეს გრძლად თმანი არ-უხშირონი.

124 

დაღრეჯით იყო მჯდომარე ძოწეულითა რიდითა;

ავთანდილს უთხრა დაჯდომა წყნარად, ცნობითა მშვიდითა.

მონამან სელნი დაუდგნა, დაჯდა კრძალვით და რიდითა.

პირის-პირ პირსა უჭვრეტდა, სავსე ლხინითა დიდითა.

125 

ქალმა უბრძანა: “ზარი მლევს მე ამისისა თხრობისა;

მწადდა არა-თქმა, რომლისა ღონე არა მაქვს თმობისა,

მაგრა იცია მიზეზი შენისა აქა ხმობისა,

რად ვზი ქუშად და დაღრეჯით ასრე მიხდილი ცნობისა?»

126 

ყმამან ჰკადრა: “საზაროსა ჩემგან თქმაღა ვით იქმნების?

მზესა მთვარე შეეყაროს, დაილევის, და-ცა-ჭნების;

აზრად არად აღარა მცალს, თავი ჩემი მეგონების,

თქვენვე ბრძანეთ, რაცა გიმძიმს, ანუ რაცა გეკურნების”.

127 

ქალმან უთხრა საუბარი კეკლუც-სიტყვად, არ დუხჭირად;

იტყვის: “თუცა აქანამდის ჩემგან შორს ხარ დანამჭირად,

გიკვირს, მოგხვდა წამის ყოფით საქმე შენგან საეჭვი რად,

მაგრა გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირს რაცა ჭირად.

128 

“გახსოვს, ოდეს შენ და როსტანს მინდორს მხეცი დაგეხოცა,

ყმა გენახა უცხო ვინმე, რომე ცრემლი მოეხოცა?

მას უკანით გონებამან მისმან ასრე დამამხოცა,

შენ გენუკვი მონახვასა, კიდით კიდე მოჰლახო ცა.

129 

“აქანამდის ნაუბარსა თუცა ვერას ვერ გეტყვია,

მაგრა შორით სიყვარული შენგან ჩემი შემიტყვია,

ვიცი, რომე გაუწყვედლად თვალთათ ცრემლი გისეტყვია,

შეუპყრიხარ სიყვარულსა, გული შენი დაუტყვია.

130 

“ასრე გითხრა, სამსახური ჩემი გმართებს ამად ორად:

პირველ, ყმა ხარ, ხორციელი არვინა გვყავს შენად სწორად,

მერმე, ჩემი მიჯნური ხარ, დასტურია, არ ნაჭორად;

წადი, იგი მოყმე ძებნე, ახლოს იყოს, თუნდა შორად.

131 

“შენგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო გაამყარე,

რომე დამხსნა შეჭირვება, ეშმა ბილწი ასაპყარე.

გულსა გარე საიმედო ია მორგე, ვარდი ყარე,

მერმე მოდი, ლომო, მზესა შეგეყრები, შემეყარე.

132 

“სამსა ძებნე წელიწადსა იგი შენი საძებარი;

ჰპოვო, მოდი გამარჯვებით, მხიარულად მოუბარი;

ვერა ჰპოვებ, დავიჯერებ, იყო თურე უჩინარი;

კოკობი და დაუფრჭვნელი ვარდი დაგხვდე დაუმჭნარი.

133 

“ფიცით გითხრობ: შენგან კიდე თუ შევირთო რაცა ქმარი,

მზეცა მომხვდეს ხორციელი, ჩემთვის კაცად შენაქმარი,

სრულად მოვსწყდე სამოთხესა, ქვესკნელს ვიყო დასანთქმარი,

შენი მკლვიდეს სიყვარული, გულსა დანა ასაქმარი”.

134 

მოახსენა ყმამან: “მზეო, ვინ გიშერი აწამწამე,

სხვა პასუხი რამცა გკადრე, ანუ რამცა შევიწამე?

მე სიკვდილსა მოველოდი, შენ სიცოცხლე გამიწამე,

ვითა მონა, სამსახურად გაღანამცა წავე, წა, მე!»

135 

კვლაცა ჰკადრა: “აჰა, მზეო, რათგან ღმერთმან მზედ დაგბადა,

მით გმორჩილობს, ზეციერი მნათობია რაცა სადა;

მე რომ თქვენგან მოვისმინე წყალობანი, მედიადა.

ვარდი ჩემი არ დაჭნების, შუქი შენი იეფად ა”.

136 

კვლა შეჰფიცეს ერთმანერთსა, დააპირეს ესე პირი,

გასალდეს და გაამრავლეს საუბარი სიტყვა-ხშირი,

გაადვილდა, აქანამდის გარდეხადა რაცა ჭირი,

თეთრთა კბილთათ გამოჰკრთების თეთრი ელვა ვითა ჭვირი.

137 

ერთგან დასხდეს, ილაღობეს, საუბარი ასად აგეს,

ბროლ-ბადახში შეხვეული და გიშერი ასადაგეს;

ყმა ეტყვის, თუ: “შენთა მჭვრეტთა თავი ხელი, ა, სად აგეს!

ცეცხლთა, მანდით მოდებულთა, გული ჩემი ასადაგეს”.

138 

ყმა წავიდა, სიშორესა თუცა მისსა ვერ გასძლებდა,

უკუღმავე იხედვიდა, თვალთა რეტად აყოლებდა,

ბროლსა სეტყვს და ვარდსა აზრობს, ტანსა მჭევრსა ათრთოლებდა,

გული ჰქონდა გულისათვის, სიყვარულსა ავალებდა.

139 

თქვა: “მზეო, ვარდსა სიშორე შენი დამაჩნდეს ეს ადრე,

ბროლი და ლალი გასრულვარ ქარვისა უყვითლესად-რე.

მაშინ რაღა ვქმნა, ვერ-ჭვრეტა რა მომხვდეს კვლა უგრძესად-რე!

ხამს მოყვრისათვის სიკვდილი, ესე მე დამიც წესად-რე”.

140 

საწოლს დაწვა, ტირს, მტირალსა ცრემლი ძნელად ეხოცების,

ვითა ვერხვი ქარისაგან, ირხევის და იკეცების;

რა მიჰლულნის, სიახლევე საყვარლისა ეოცების,

შეკრთის, დიდნი დაიზახნის, მით პატიჟი ეოცების.

141 

მოშორვება საყვარლისა მას შეჰქმნოდა მისად ღაზოდ,

ცრემლსა ვითა მარგალიტსა ჰყრის ვარდისა დასანაზოდ.

რა გათენდა, შეეკაზმა მისთა მჭვრეტთა სალამაზოდ,

ცხენსა შეჯდა, გაემართა, დარბაზს მივა სადარბაზოდ.

142 

დარბაზს ეჯიბი შეგზავნა, მართ მისგან შენარონია,

შესთვალა: “გკადრებ, მეფეო, მე ესე გამიგონია;

ყოველი პირი მიწისა თქვენ ხრმლითა დაგიმონია,

აწ თუ სჯობს, ესე ამბავი ცნან, რაცა გარემონია.

143 

“მე წავიდე, მოვიარო, ვილაშქრო და ვინაპირო,

თინათინის ხელმწიფობა მტერთა თქვენთა გულსა ვჰგმირო,

მორჩილ-ქმნილი გავახარო, ურჩი ყოვლი ავატირო,

ძღვენნი გკადრნე ზედა-ზედა, არ სალამი დავაძვირო”.

144 

მეფესა ეთქვა ამისი დიადი მადრიელობა,

ებრძანა: “ლომო, არა გჭირს შენ ომთა გარდუხდელობა,

აწ მაგა შენსა თათბირსა ჰგავსო შენივე ქველობა.

წა, მაგრა მომხვდეს, რაღა ვქმნა, თუ სიშორისა გრძელობა!»

145 

ყმა შევიდა, თაყვანის-სცა, მადლი რამე მოახსენა:

“ხელმწიფეო, მიკვირს, ქება რად იკადრეთ ჩემი თქვენა?!

აწ ნუთუმცა კვლა ნახვითა ღმერთმან ბნელი გამითენა,

პირი თქვენი მხიარული მხიარულსა კვლა მიჩვენა!”.

146 

მეფე ყელსა მოეკიდა, გარდაკოცნა ვითა შვილი.

სხვა მათებრი არ ყოფილა არ გამზრდელი, არ გაზრდილი!

ყმა ადგა და წამოვიდა, მას დღე მათი ჩანს გაყრილი;

როსტან მისთვის აატირა გონიერი გული, ლბილი.

147 

გამოემართა ავთანდილ, მოყმე მხნე, ლაღად მავალი.

ოც დღე იარა, ღამეცა დღეზედა წაჰრთო მრავალი.

იგია ლხინი სოფლისა, იგია ნივთი და ვალი,

არ მისცილდება თინათინ მისი მას, ვისგან სწვავ ალი.

148 

რა მოვიდა, სიხარული შიგან გახდა სამეფოსა.

მოეგებნეს დიდებულნი, ძღვენსა სძღვნიდეს იეფოსა.

იგი პირ-მზე არ მოსცთების სიარულსა სასწრაფოსა.

მიჰხვდეს მყოფნი მას წინაშე სიხარულსა სადაფოსა.

149 

ქალაქი ჰქონდა მაგარი საზაროდ სანაპიროსა,

გარე კლდე იყო, გიამბობ ზღუდესა უქვიტკიროსა.

ყმამან მუნ დაყო სამი დღე ამოსა სანადიროსა,

გაზრდილი მისი შერმადინ დაისვა სავაზიროსა.

150 

ესეა მონა შერმადინ, ზემოთცა სახელ-დებული,

თანა-შეზრდილი, ერთგული და მისთვის თავ-დადებული.

მან არ იცოდა აქამდის მის ყმისა ცეცხლი დებული,

აწ გაუცხადა სიტყვები მის მზისა იმედებული.

151 

უბრძანა: “აჰა, შერმადინ, ამად მე შენგან მრცხვენიან,

ჩემნი საქმენი ყოველნი გცოდნიან გაგივლენიან,

მაგრა არ იცი, აქამდის რანიცა ცრემლნი მდენიან!

მე ვისგან მქონდეს პატიჟნი, აწ მასვე მოულხენიან.

152 

“მოუკლავარ თინათინის სურვილსა და სიყვარულსა,

ცრემლი ცხელი ასოვლებდის ნარგისთაგან ვარდსა ზრულსა,

ვერ ვაჩენდი აქანამდის ჭირსა ჩემგან დაფარულსა,

აწ მიბრძანა საიმედო, ამად მხედავ მხიარულსა.

153 

“მიბრძანა: «მიცან ამბავი მის ყმისა დაკარგულისა,

მოხვიდე, სრულ-ვქმნა მაშინღა შენი წადილი გულისა,

ქმარი არ მინდა უშენოდ, მომხვდეს ხისაცა რგულისა!» 

მომცა წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა.

154 

“პირველ, ყმა ვარ, წასლვა მინდა პატრონისა სამსახურად, -

ხამს მეფეთა ერთგულობა, ყოფა გვმართებს ყმასა ყმურად, -

მერმე, ცეცხლი დაუვსია, აღარა მწვავს გულსა მურად.

ხამს, თუ კაცი არ შეუდრკეს ჭირს, მიუხდეს მამაცურად.

155 

“ვართ უმოყვრესნი მე და შენ ყოველთა პატრონ-ყმათასა,

ამისთვის გნუკევ სმენასა შენ ამა ჩემთა ხმათასა:

ჩემ წილ დაგაგდებ პატრონად, თავადად ჩემთა სპათასა,

ამა საქმესა ვერა ვიქმ მე განდობასა სხვათასა.

156 

“ლაშქართა და დიდებულთა ალაშქრებდი, ჰპატრონობდი;

დარბაზს კაცსა გაჰგზავნიდი და ამბავსა მათსა სცნობდი,

წიგნსა სწერდი ჩემ მაგიერ, უფასოსა ძღვენსა სძღვნობდი,

აქა სადმე არ-ყოფასა ჩემსა მათმცა რად აგრძნობდი!

157 

“ლაშქრობა და ნადირობა შენი ჩემსა დაასახე,

აქათ სამ წელ მომიცადე, ხვაშიადი შემინახე,

მე ნუთუმცა შემოვბრუნდი, ალვა ჩემი არ დაჭნა ხე,

არ მოვბრუნდე, მომიგლოვე, მიტირე და მივაგლახე.

158 

“მაშინღა ჰკადრე მეფესა არ საქმე სასურვალია,

აცნობე ჩემი სიკვდილი, - იყავ მართ ვითა მთრვალია, -

მიჰხვდა-თქო საქმე, რომელი ყოვლთათვის გარდუვალია.

გლახაკთა მიეც საჭურჭლე, ოქრო, ვერცხლი და რვალია.

159 

“მაშინ უფრო მომეხმარე, ამისგანცა უფრო მხნედ-რე,

ნუთუ ადრე დამივიწყო? მახსენებდე ზედა-ზედ-რე!

მეტად კარგად დამიურვე, სული ჩემი შეივედრე,

ზრდანი ჩემნი მოიგონენ, გული შენი მოიმდედრე”.

160 

რა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა,

თვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა,

მოახსენა: “უშენომან გულმან რამცა გაიხარა!

ვიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა.

161 

«ჩემად ნაცვლად დაგაგდებო», - ესე სიტყვა ვით მიბრძანე?

რაგვარა ვქმნა პატრონობა? რამც გიფერე, რამც გიგვანე?

შენ მარტოსა გიგონებდე, მემცა მიწა ვიაკვანე!

სჯობს ორნივე გავიპარნეთ, წამოგყვები, წამიტანე!»

162 

ყმამან უთხრა: “მომისმინე, მართლად გითხრობ, არა ჭრელად:

რა მიჯნური ველთა რბოდეს, მარტო უნდა გასაჭრელად.

მარგალიტი არვის მიჰხვდეს უსასყიდლოდ, უვაჭრელად,

კაცი ცრუ და მოღალატე ხამს ლახვრითა დასაჭრელად.

163 

“ვისმცა ვუთხარ ხვაშიადი? შენგან კიდე არვინ ვარგა,

უშენოსა პატრონობა ვის მივანდო, ვინ იქმს კარგა?

სანაპირო გაამაგრე, მტერმან ახლოს ვერ იბარგა,

კვლა ნუთუმცა შემოვიქეც, ღმერთმან სრულად არ დამკარგა.

164 

“ფათერაკი სწორად მოჰკლავს, ერთი იყოს, თუნდა ასი;

მარტოობა ვერას მიზამს, მცავს თუ ცისა ძალთა დასი;

აქათ სამ წელ არ მოვიდე, მაშინ გმართებს გლოვა, ფლასი;

წიგნსა მოგცემ, გმორჩილობდენ, ვინცა იყოს ჩემი ხასი”.

წიგნი ავთანდილისა 

თავის ყმათა თანა 

165 

დაწერა, თუ: “ჩემნო ყმანო, გამზრდელნო და ზოგნო ზრდილნო,

ერთგულნო და მისანდონო, ამას ზედა გამოცდილნო,

თქვენ ჩემისა საწადლისა მიდგომილნო, ვითა ჩრდილნო,

წიგნი ჩემი მოისმინეთ, ყოვლნო, ერთგან შემოყრილნო!

166 

“მიწაცა თქვენი ავთანდილ, ისმინეთ, გიწერ მე რასა:

თვით ვიქმ ხელითა ჩემითა ამა წიგნისა წერასა,

ცოტასა ხანსა ვარჩივე გაჭრა სმასა და მღერასა,

პურად და საჭმლად მივენდევ ჩემსა მშვილდსა და ცერასა.

167 

“საქმე რამე მიც თავისა ზე სადმე გარდსახვეწელი,

დავყო მარტოდ და ღარიბად ესე წლეული მე წელი,

გემუდარები ამისთვის, ვარ თქვენი შემომხვეწელი,

მე დამახვედროთ სამეფო მტერთაგან დაულეწელი.

168 

მე შერმადინ დამიგდია, ჩემად კერძად პატრონობდეს,

სიკვდილსა და სიცოცხლესა სადამდისცა ჩემსა სცნობდეს,

ყოვლთა მზეებრ მოგეფინოს, ვარდს არ ზრვიდეს, არ აჭნობდეს,

შემცოდესა ყველაკასა ვითა ცვილსა დაადნობდეს.

169 

თქვენცა იცით, გამიზრდია, ვითა ძმა და ვითა შვილი.

ამას ასრე ჰმორჩილობდით, არს ვითამცა ავთანდილი,

ბუკსა იკრას, აქმნევინეთ ყოვლი საქმე, ჩემგან ქმნილი;

მე თუ დრომდის არ მოვიდე, გლოვა გმართებს, არ სიცილი”.

170 

ესე წიგნი გაასრულა წყლიანმან და სიტყვა-ნაზმა,

წელთა ოქრო შემოირტყა, საღარიბოდ მოეკაზმა,

ბრძანა: “მინდორს შევჯდებიო”, ლაშქარიცა დაერაზმა;

მასვე წამსა წამოვიდა, შინა ხანი არა დაზმა.

171 

ბრძანა: “წადით ყველაკაი, აქა მომხრედ არვინ მინა”.

მონებიცა მოიშორვა, თავი გაითავისწინა,

მარტო გარე შემობრუნდა, შამბი შიგან გაირბინა,

მიწყივ მისად საგონებლად მისი მკლველი თინათინ ა.

172 

იგი ველი გაირბინა, ლაშქართაგან გაეკიდა.

ვინმცა ნახა სულიერმან, ანუ ვინმცა გაეკიდა?

ვის მახვილი ვერას ავნებს, მისი მკლავი გაეკიდა,

მისგან ტვირთი კაეშნისა ტვირთად ვარგად გაეკიდა.

173 

რა ლაშქართა ინადირეს და პატრონი მოითვალეს,

იგი პირ-მზე ვეღარ პოვეს, პირი მათი იფერმკრთალეს,

მათსა დიდსა სიხარულსა სამძიმარი ანაცვალეს,

ყოვლგან რბოდეს საძებარად, ვინცა იყო უცხენმალეს.

174 

“ღმერთი, ლომო, შენად ნაცვლად სხვასა ვისცა დანერგვიდეს!»

დარბოდეს და სხვაგნით სხვათა მოამბეთა მოასხმიდეს;

ვეღარა ცნეს მისი საქმე, გაიარა აქათ კიდეს,

მისნი სპანი გულ-მოკლულნი ცრემლსა ცხელსა გარდმოჰყრიდეს.

175 

შერმადინ ერთგან შეყარნა ხასნი და დიდებულები,

უჩვენა იგი უსტარი, ამბავი მისი თქმულები.

რა მოისმინეს, ყველაი დარჩა გულ-დანაწყლულები,

თავსა იცემდეს, არ იყო გული უცრემლო, ულები.

176 

ყოვლთა ჰკადრეს: “თუცა ყოფა ჩვენ უმისოდ გვეარმისცა,

უშენოსა საჯდომი და ტახტი მისი ვისმცა მისცა?

განაღამცა გმორჩილობდით, თუ გვიბრძანო რაცა ვისცა!»

იგი მონა აპატრონეს, ყველაკამან თაყვანის-სცა.

ავთანდილისაგან მის ყმისა 

ძებნად წასლვა 

177 

ამ საქმესა მემოწმების დიონოსი ბრძენი, ეზროს:

საბრალოა, ოდეს ვარდი დაეთრთვილოს, და-ცა-ეზროს.

ვის ბადახში არა ჰგვანდეს და ლერწამი ტანად ეზროს,

იგი სადმე გაღარიბდეს, სამყოფთაგან იაბეზროს.

178 

ავთანდილ იგი მინდორი ოთხ-ახმით გარდაიარა,

დააგდო მზღვარი არაბთა, სხვათ მზღვართა არე იარა,

მაგრა მის მზისა გაყრამან სიცოცხლე გაუზიარა;

თქვა: “თუ მე მასმცა ვეახელ, აწ ცხელსა ცრემლსა ვღვრი არა”.

179 

ახალმან ფიფქმან დათოვა, ვარდი დათრთვილა, დანასა;

მოუნდის გულსა დაცემა, ზოგჯერ მიჰმართის დანასა;

თქვის: “ჭირი ჩემი სოფელმან ოთხმოცდაათი ანასა,

მოვჰშორდი ლხინსა ყველასა, ჩანგსა, ბარბითსა და ნასა!»

180 

ვარდი მის მზისა გაყრილი უფრო და უფრო ჭნებოდა,

გულსა უთხრის, თუ: “დათმეო”, ამად არ დია ბნდებოდა.

უცხო უცხოთა ადგილთა საძებრად იარებოდა,

მგზავრთა ჰკითხვიდის ამბავთა, მათ თანა-ემოყვრებოდა.

181 

მუნ ეძებს, ცრემლი მტირალსა სდის ზღვათა შესართავისად.

უჩნდის ქვეყანა ტახტად და მკლავი სადებლად თავისად.

თქვის: “საყვარელო, მოგშორდი გული შენ დაგრჩა, ვთქვა ვისად?

შენთვის სიკვდილი მეყოფის ლხინად ჩემისა თავისად”.

182 

ყოვლი პირი ქვეყანისა მოვლო, სრულად მოიარა,

ასრე რომე ცასა ქვეშე არ დაურჩა, არ იარა,

მაგრა იგი მის ამბისა მსმენელსაცა ვერ მიმხვდარა.

ამაშიგან წელიწადი სამი სამ თვედ მიიყარა.

183 

მიჰხვდა რასმე ქვეყანასა უგემურსა, მეტად მქისსა,

თვე ერთ კაცსა ვერა ნახავს, ვერას შვილსა ადამისსა,

იგი ჭირი არ უნახავს არ რამინს და არცა ვისსა,

დღე და ღამე იგონებდა საყვარელსა მასვე მისსა.

184 

მას მიჰხვდა წვერი სადგურად მაღლისა მთისა დიდისა,

გამოჩნდა მუნით მინდორი, სავალი დღისა შვიდისა.

მის მთისა ძირსა წყალი დის, არად სანდომი ხიდისა,

ორგნითვე ტყესა შეეკრა ნაპირი წყლისა კიდისა.

185 

ზედ წაადგა, შეექცევის, დროთა, დღეთა ანგარიშობს;

თვენი ესხნეს ორანიღა, ამად სულთქვამს, ამად იშობს;

“ვა თუ საქმე გამიმჟღავნდეს!, - კვლა ამისთვის გულ-მოშიშობს, -

ავსა კარგად ვერვინ შესცვლის, თავსა ახლად ვერვინ იშობს”.

186 

საგონებელი შეექმნა, დადგა საქმისა მრჩეველად,

თქვა: “თუ დავბრუნდე, ეზომი ხანი რად დავყავ მე ველად?

ჩემსა რა ვჰკადრო მნათობსა, ვიყავ რად დღეთა მლეველად,

მისი ვერა ვცნა ჭორადცა, ვარ ვისთა გზათა მკვლეველად?»

187 

“თუ არ დავბრუნდე, საძებრად დავყვნე სხვანიცა ხანანი,

რომელსა ვეძებ, ვერა ვცნნე ამბავნი მე მისთანანი,

დრო გარდაუწყდეს შერმადინს, შეჰრჩეს ღაწვისა ბანანი,

მივიდეს, ჰკადრნეს მეფესა საქმენი დასაგვანანი!

188 

“უამბოს ჩემი სიკვდილი, თვით ჩემგან დავედრებული,

მათ შექმნან გლოვა-ტირილი, ქმნან საქმე გამწარებული,

მერმე მივიდე ცოცოხალი, სადმე სხვაგან მე რებული!»

ამას იგონებს ტირილით გონება-შეიწრებული.

189 

იტყვის: “ღმერთო, სამართალნი შენნი ჩემთვის რად ამრუდენ?

მე ეზომნი სიარულნი კიდე რად, გლახ, გამიცუდენ,

გულით ჩემით სიხარულნი აღჰფხვრენ, ჭირნი დააბუდენ?

დღეთა ჩემთა ცრემლნი ჩემნი ვერაოდეს დავიყუდენ”.

190 

კვლაცა იტყვის: “დათმობა სჯობს” და თავსავე ეუბნების:

“დღეთა მეტად ნუ მოჰკვდები, გული ჩემი ნუ დადნების,

უღმრთოდ ვერას ვერ მოვაწევ, ცრემლი ცუდად მედინების,

განგებასა ვერვინ შესცვლის, არ-საქმნელი არ იქმნების”.

191 

თავს უთხრა: “მოკვე, გიჯობსო სიცოცხლეს აუგიანსა;

მიხვალ, დაგვხვდების თინათინ, - ანათებს დღესა მზიანსა, -

გკითხოს მის ყმისა ამბავი, რა გმართებს ვაგლახიანსა?»

იგონებს წამ-წამ, მიჰყვების ტყის პირსა შაბნარ-წყლიანსა.

192 

“ყოვლნი არსნი ცათ ქვეშეთნი ერთობ სრულად მომივლიან,

მაგრა საქმე მის კაცისა ვერასადა შემიგნიან;

უღონიოდ მართალ იყვნეს, რომელთაცა ქაჯად თქვიან.

აწ ტირილი არას მარგებს, ცუდად ცრემლნი რასა მდიან?»

193 

მთით ჩამოვიდა ავთანდილ, გავლო წყალი და ტყენია,

მინდორს აცორვებს ტაიჭსა, შეჟღრენით მონაწყენია.

გასცუდებოდეს მკლავნი და მისნი სიამაყენია,

ბროლისა ველსა სტურფობდეს გიშრისა მუნ საყენია.

194 

მობრუნება დააპირა, სულთქნა, მერმე ივაგლახა,

მას მინდორსა დაემართა, გზა თვალითა გამოსახა;

თვესა ერთსა სულიერი კაცი არსად არ ენახა,

მხეცნი იყვნეს საშინელნი, მაგრა არა შეუზახა.

195 

თუცა მხეც-ქმნილი ავთანდილ გულ-ამოსკვნით და კვნესით ა,

ეგრეცა ჭამა მოუნდის ადამის ტომთა წესითა,

ისრითა მოკლის ნადირი, როსტომის მკლავ-უგრძესითა,

შამბისა პირსა გარდახდა, ცეცხლი დააგზო კვესითა.

196 

ცხენსა მისცა საძოვარი, ვირე მწვადი შეიწოდეს;

ექვსნი რამე ცხენოსანნი, ნახა, მისკენ მივიდოდეს;

თქვა, თუ: “ჰგვანან მეკობრეთა, თვარა კარგი რამც იცოდეს!

აქა კაცი ხორციელი კვლა ყოფილა არაოდეს”.

197 

ხელთა ჰქონდა მშვილდ-ისარი, მათკენ მივა მხიარული.

ორთა კაცთა წვეროსანთა ყმა მოჰყვანდა უწვერული,

თავსა იყო დაკოდილი, შეებნიდა სისხლსა გული,

ტიროდეს და იჭირვოდეს, ცოტა ედგა მას, გლახ, სული.

198 

უყივლა, თუ: “ძმანო, ვინ ხართ? მეკობრეთა დაგამსგავსენ!»

მათ მიუგეს: “დაგვიწყნარდი, გვიშველე რა, ცეცხლნი ავსენ,

ვერა გვარგო, მოგვიმტკივნე, ჭირნი ჭირთა მოგვისავსენ,

სატირელნი მოგვიტირენ, ღაწვნი შენცა დაიმხავსენ”.

199 

ავთანდილ მიდგა, ეუბნა მათ კაცთა გულ-მდუღარეთა;

მათ უთხრეს მათი ამბავი ტირილით მოუბარეთა:

“ჩვენ ვართო ძმანი სამნივე, მით ვიდენთ ცრემლთა მწარეთა,

დია გვაქვს ციხე-ქალაქი ხატაეთს არე-მარეთა.

200 

“კარგი გვესმა სანადირო, ნადირობას წამოვედით,

გვყვეს ლაშქარნი უთვალავნი, წყლისა პირსა გარდავხედით,

სანადირო მოგვეწონა, თვესა ერთსა არ წავედით,

ვხოცეთ მხეცი უსაზომო მინდორით და მთით და ქედით.

201 

“ჩვენ სამთა ძმათა ჩვენთანა მესროლნი დავაწბილენით,

მით ერთმანერთსა სამნივე ჩვენ კიდე დავეცილენით:

«მე უკეთ მოვჰკლავ, მე გჯობო», სიტყვანი გავაქილენით,

ვერ გავიჩინეთ მართალი, ვისარჩლეთ ვითაკილენით.

202 

“დღეს ავყარენით ლაშქარნი, სავსენი ირმის ტყავითა,

ვთქვით: «გავაჩინოთ მართალი, ვინ სჯობთ თავისა მკლავითა,

თავსა ვეახლნეთ მარტონი, დავდგეთ თავისა თავითა,

თვით დანახულსა მოვჰკლვიდეთ, ნუ ვესრვით დამნახავითა».

203 

“ჩვენ ვიახლენით სამთავე სამნივე მეაბჯრენია,

ლაშქართა წასლვა ვუბრძანეთ, მით არას მოაზრენია,

მოვინადირეთ მინდორი, ისი ტყენი და ღრენია,

დავხოცეთ მხეცი, მფრინველი, რაცა ზე გარდაგვფრენია.

204 

“ანაზდად მოყმე გამოჩნდა კუშტი, პირ-გამქუშავია,

ზედა ჯდა შავსა ტაიჭსა, - მერანი რამე შავია, -

თავსა და ტანსა ემოსა გარე-თმა ვეფხის ტყავია,

ჯერ მისი მსგავსი შვენება კაცთაგან უნახავია.

205 

“ვუჭვრიტეთ, მისთა ელვათა შუქნი ძლივ გავიცადენით,

ვთქვით, თუ: «მზეაო ქვეყანად, ნუ ვეუბნებით ცად ენით!» 

მისი მოგვინდა შეპყრობა, ვჰკადრეთ და შევეცადენით,

ასრე სულთქმით და ვაებით მით ვართ, ცრემლისა დადენით.

206 

“მე უხუცესმან უმცროსთა კაცი დავსთხოვე ქენებით;

ჩემმან შემდეგმან ტაიჭი მისი მით აქო ხსენებით;

ამან მართ ოდენ მორევნა გვითხრა, ვუალეთ ჩვენებით,

მივჰმართეთ, იგი აგრევე წყნარად მივა და შვენებით.

207 

“ბროლმან, ლალსა გარეულმან, ვარდნი თხელნი ანატიფნა,

იგი ტკბილნი გონებანი ჩვენთვის მეტად გაამყიფნა:

არ აგვიხვნა, არცა დაგვსხნა, ყოლა არად ამოგვკრიფნა,

მისნი მკვახედ მოუბარნი მათრახითა შეგვამწიფნა!

208 

“უმცროსსა ძმასა მივეცით, უფროსსა დავეზიდენით;

ხელი მოჰკიდა, «დადეგო!», ესეცა ჰკადრა კიდ ენით;

მან ხრმალსა ხელი არ მიჰყო, ჩვენ ამად დავერიდენით,

თავსა გარდაჰკრა მათრახი, ვნახეთ სისხლისა კი დენით.

209 

“მით ერთითა მათრახითა თავი ასრე გარდაჰფრიწა,

ვითა მკვდარი უსულო ქმნა, ვითა მიწა დაამიწა,

მისი რასმე მკადრებელი მოამდაბლა, მოამიწა,

თვალთა წინა წაგვივიდა ლაღი, კუშტი, ამაყი, წა!

210 

“აღარ დაბრუნდა, წავიდა წყნარად და აუჩქარებლად,

აგერა მივა, ნახეო, იგი მზეებრ და მთვარებლად”.

შორს უჩვენებდეს ავთანდილს მტირალნი გაუხარებლად,

ოდენ ჩნდა შავი ტაიჭი მისი მის მზისა მარებლად.

211 

აჰა, მიჰხდა ავთანდილსა ღაწვთა ცრემლით არ-დათოვნა,

რათგან ცუდად არ წაუხდა მას ეზომი გარეთ ყოვნა.

კაცსა მიჰხვდეს საწადელი, რას ეძებდეს, უნდა პოვნა,

მაშინ მისგან აღარა ხამს გარდასრულთა ჭირთა ხსოვნა.

212 

უთხრა, თუ: “ძმანო, ვარ ვინმე ღარიბი უადგილოსა,

მე იმა ყმისა საძებრად მოვჰშორდი საგაზრდილოსა,

აწ თქვენგან მივჰხვდი საქმესა ყოლა არ-საადვილოსა,

ღმერთიმცა ნურას ნუღარ იქმს თქვენსა დასაღრეჯილოსა!

213 

“ვითა მე მივჰხვდი წადილსა, ჩემის გულისა ნებასა,

აგრემცა ღმერთი ნურას იქმს ძმისა თქვენისა ვნებასა!»

უჩვენა მისი სადგომი: “მიდითო ნება-ნებასა,

ჩრდილსა გარდასვით, მაშვრალნი მიეცით მოსვენებასა”.

214 

ესე უთხრა და წავიდა, ცხენი გაქუსლა დეზითა,

ვითა გავაზი გაფრინდა, არ-გაშვებული ხეზითა,

ან მთვარე, მზისა შემყრელი, მზე სინათლითა ზეზითა.

დაივსო ცეცხლი შემწველი მისითა მან მიზეზითა.

215 

მიეწურა, იგონებდა, ახლოს შეყრა ვითა აგოს:

“საუბარმან უმეცარმან შმაგი უფრო გააშმაგოს!

ხამს, თუ კაცმან გონიერმან ძნელი საქმე გამოაგოს,

არ სიწყნარე გონებისა მოიძულოს, მოიძაგოს.

216 

“რათგან ისი არის სადმე უცნობოდ და ისრე რეტად,

რომე კაცსა არ მიუშვებს საუბრად და მისად ჭვრეტად,

მივეწევი, შევიყრებით ერთმანერთის ცემა-ჟლეტად,

ანუ მომკლავს, ანუ მოვჰკლავ, დაიმალვის მეტის-მეტად”.

217 

ავთანდილ იტყვის: “ეზომნი ჭირნიმცა რად ვაცუდენი?

რაცაღა არის, არა არს, თუმცა არ ედგნეს ბუდენი;

სადაცა მივა, მივიდეს, რაზომმც მოვლოდეს ზღუდენი,

მუნითგან ვძებნნე ღონენი ჩემნი არ-დასამრუდენი”.

218 

წინა-უკანა იარნეს ორნი დღენი და ღამენი,

დღისით და ღამით მაშვრალნი, არ შეჭამადთა მჭამენი.

არსადა ხანი არ დაყვეს, ერთნი თვალისა წამენი.

მათ თვალთა ცრემლნი სდიოდეს, მინდორთა მოსალამენი.

219 

დღისით ვლეს და საღამო-ჟამ გამოუჩნდეს დიდნი კლდენი,

კლდეთა შიგან ქვაბნი იყვნეს, ძირსა წყალი ჩანადენი,

წყლისა პირსა, არ ითქმოდა, შამბი იყო თუ რასდენი,

ხე დიდრონი, თვალ-უწდომი, მაღლა კლდემდის ანაყრდენი.

220 

მან ყმამან ქვაბსა მიჰმართა, გავლნა წყალნი კლდენია;

ავთანდილ ცხენსა გარდახდა, მონახნა დიდნი ხენია,

მას ზედა ჭვრეტად გავიდა, ძირსა დააბა ცხენია,

მუნით უჭვრეტდა. იგი ყმა მივა ცრემლ-მინადენია.

221 

რა ტყენი გავლნა მან ყმამან, მოსილმან ვეფხის ტყავითა,

ქვაბისა კარსა გამოდგა ქალი ჯუბითა შავითა,

ატირდა მაღლად ცრემლითა, ზღვათაცა შესართავითა,

იგი ყმა ცხენსა გარდახდა, ყელსა მოეჭდო მკლავითა.

222 

ყმამან უთხრა: “დაო ასმათ, ხიდნი ზღვასა ჩაგვიცვივდეს:

ვეღარ მივჰხვდით ჟამიერად, ჩვენ ვისიცა ცეცხლნი გვწვიდეს”.

ესე თქვა და მკერდსა ხელნი იკრნა, ცრემლნი გარდმოსწვიმდეს.

ქალი შებნდა, მოეხვია, ერთმანერთსა სისხლი სწმიდეს.

223 

იგი ტევრი გაეხშირა დანაგლეჯსა მათსა თმასა,

ერთმანერთსა ეხვეოდეს, ყმა ქალსა და ქალი ყმასა;

იზახდიან, მოთქმიდიან, მოსცემდიან კლდენი ხმასა.

ავთანდილ სჭვრეტს გაკვირვებით მათსა ეგრე ქცევა-ზმასა.

224 

სული დაიღო მან ქალმან, დათმო გულისა წყლულობა,

ქვაბს შეიყვანა ტაიჭი, მოჰხადა აკაზმულობა,

მას ყმასა შეჰხსნა, შეიღო აბჯრისა წელ-მორტყმულობა;

შინა შევიდეს, მას დღესა გარდახდა გამოსრულობა.

225 

ავთანდილს უკვირს: “ამბავი ისი თუ ვცნაო მე რითა?!»

გათენდა, ქალი გამოდგა, მოსილი მითვე ფერითა,

შავსა აუდვა ლაგამი, სწმენდდა რიდისა წვერითა,

შეკაზმა, მოაქვს აბჯარი წყნარად, არ რამე ჩხერითა.

226 

მის მოყმისა წესი იყო, მეტსა თურე არ ასრე ჯდა.

ქალი ტირს და მკერდსა იცემს, თმისა ტევრსა გაიგლეჯდა;

ერთმანერთსა მოეხვივნეს, აკოცა და ცხენსა შეჯდა;

ასმათ, აგრე დაღრეჯილი, კვლა უფრორე დაიღრეჯდა.

227 

ავთანდილ ახლოს კვლა ნახა სახე მისივე კაცისა,

ულვაშ-აშლილი, წვერ-გამო, “ნუთუ მზეაო, - თქვა, - ცისა?»

ეყნოსა სული ალვისა, ქართაგან მონატაცისა;

ასრე უჩნს მოკლვა ლომისა, მართ ვითა ლომსა ვაცისა.

228 

მასვე გზასა წამოვიდა, რომე გუშინ შეეარა,

შამბი გავლო, გაეშორა, თავი მინდორს გააგარა;

ავთანდილ სჭვრეტს გაკვირვებით, მალვით ხესა მოეფარა,

თქვა, თუ: “ღმერთმან ესე საქმე მეტად კარგად მომიგვარა.

229 

“აწ ამას ჩემთვის ღმრთისაგან სხვა საქმე რა ვამჯობინო?

ქალი შევიპყრა, მის ყმისა ამბავი ვაამბობინო,

ჩემიცა ვუთხრა ყველაი, მართალი გავაბრჭობინო,

მას ყმასა ხრმალი არა ვჰკრა, არც მისი დავისობინო”.

ამბავი ავთანდილისა,

ასმათს რომ ეუბნების ქვაბშიგან 

230 

ჩამოვიდა, ცხენი ახსნა, მისგან ხესა გამობმული,

ზედა შეჯდა, გაემართა, ქვაბი დახვდა კარ-განხმული.

მუნით ქალი გამოიჭრა გულ-მდუღარე, ცრემლ-დასხმული,

ეგონა, თუ: დაბრუნდაო პირი ვარდი, ბროლ-ბაკმული.

231 

ვერ იცნა, - სახე არ ჰგვანდა მისი მის ყმისა სახესა, -

ფიცხლა გაიქცა, მიჰმართა ზახილით კლდესა და ხესა;

ყმა გარდაიჭრა, დააბა, ვითა კაკაბი მახესა;

ხმას სცემდეს კლდენი ქალისა ზახილსა მუნ ერთ-სახესა.

232 

მას ყმასა თავი არ მისცა, ჭვრეტადცა ებილწებოდა,

ვითა კაკაბი არწივსა ქვეშე მი და მო ძრწებოდა,

ტარიელს ვისმე უზახდა მწედ, თუცა არ ემწებოდა,

ავთანდილ მუხლთა უყრიდა, თითითა ეხვეწებოდა.

233 

ეტყოდა: “სულე! რამც გიყავ? კაცი ვარ, ადამიანი,

უფერო-ქმნილნი მინახვან ვარდნი და ისი იანი,

მისი რამ მითხარ, ვინ არის ტან-სარო, პირ-ბაკმიანი?

სხვად არას გიზამ, ნუ გეშის, ნუ ჰყივი აგრე ხმიანი”.

234 

ქალი ეტყოდა ტირილით, სარჩელი უგავს ბრჭობასა:

“თუ არ შმაგი ხარ, დამეხსენ; შმაგი ხარ, მოდი ცნობასა!

აწ მეტად ძნელსა საქმესა მნუკევ ადვილად თხრობასა;

ცუდად ნუ სცთები, ნუ ელი მაგა ამბისა მბობასა”.

235 

კვლა ეტყვის: “ყმაო, რა გინდა, ანუ მენუკვი მე რასა?

მაგა საქმისა ვერა იქმს ვერცა კალამი წერასა.

შენ ერთხელ მეტყვი, «მითხარო», მე ასჯერ გეტყვი «ვერასა»,

ვითა სიცილი ტირილსა, ვაგლახი მიჯობს მღერასა”.

236 

“ქალო, არ იცი სით მოვალ, რა ჭირნი მომითმენიან;

ოდითგან ვეძებ ამბავთა, ესე არვისგან მსმენიან;

შენ მიპოვნიხარ, - სიტყვანი ჩემნი რაზომცა გწყენიან, -

ვერ დაგეხსნები, მიამბე, ჩემგან ნუღარა გრცხვენიან!»

237 

ქალმან უთხრა: “რას შეგესწარ, მე ვინ ვარ და ანუ შენო?

მზე არ მახლავს, შეგეტყვების, თრთვილო, ასრე მით მაწყენო!

გრძელი სიტყვა საწყინოა, ასრე მოკლედ მოგახსენო:

ვერასათვის ვერ გიამბობ, რაცა გინდა, იგი ქმენო!»

238 

კვლაცა ჰკითხა ზენარობით, მიუყარნა მუხლნი წინა,

მაგრა ვერა ვერ დაჰყარა, მუდარობა მოეწყინა,

პირსა ზედა გაგულისდა, თვალთა სისხლი მოედინა,

ადგა, თმითა წამოზიდნა, ყელსა დანა დააბრჯინა.

239 

ეგრე უთხრა: “მე ეზომი ჯავრი ვითა შეგარჩინო?!

რაგვარა თუ ამატირო, ცრემლი ცუდად დამადინო?!

გიჯობს, მითხრა; ამის მეტი მართ აღარა არ გაწყინო,

თვარა, ღმერთმან მტერი ჩემი მოკლას, ვითა მოგაკვდინო!»

240 

ქალმან უთხრა: “ეგე ღონე მოიგონე მატად ავი:

თუ არ მომკლავ, არ მოვკვდები, მრთელი ვარ და მოუკლავი.

რად რა გითხრა, სადამდისცა ვიყო ჭირთა უნახავი?

კვლა თუ მომკლავ, სასაუბროდ აღარ მედგას ზედან თავი”.

241 

კვლა ეტყვის: “ყმაო, რად მპოვე, ვინ მეუბნები მე, ვინო?

ეგე ამბავი ცოცხალსა ენითა ვერ მათქმევინო!

მე თავი ჩემი ნებითა ჩემითა მოგაკლვევინო,

ვითა უსტარი ბედითი ადვილად დაგახევინო.

242 

“ჩემი სიკვდილი შენ ჩემად, პატიჟად ნურად გგონია,

მით რომე დამხსნი ტირილსა, შემშრების ცრემლთა ფონია;

ჩალად მიჩნს ყოვლი სოფელი, მისთვისვე შემიწონია.

ვერ გიცნობ, ვინ ხარ, ვის გითხრნე სიტყვანი მისანდონია?»

243 

ყმამან თქვა, თუ: “არ ეგების აწ ამისი ასრე თქმევა,

სხვასა რასმე მოვიგონებ, სჯობს საქმისა გამორჩევა”.

გაუშვა და ცალკე დაჯდა, ტირს, დაუწყო ცრემლთა ფრქვევა,

ქალსა უთხრა: “გაგარისხე, აწ, არ ვიცი, ვით დავრჩე, ვა!»

244 

ქალი დაუჯდა კუშტ-გვარად, ქუშობს, ჯერთ არ დამტკბარია;

ავთანდილ ქვე ზის ტირილად, აღარას მოუბარია;

ვარდისა ბაღსა მოგუბდა ცრემლისა საგუბარია.

კვლა იქით ქალი ატირდა, მისთვის გულ-ნალმობარია.

245 

ყმა მტირალი შეებრალა, ამად ცხელნი ცრემლნი ღვარნა,

მაგრა უჯდა უცხოს უცხო, არ ბაგენი აუბარნა;

ყმამან ცნა, თუ: “გონებანი ჩქარნი ჩემთვის დააწყნარნა”.

ცრემლ-დენილი შეეხვეწა, ადგა, მუხლნი მიუყარნა.

246 

უთხრა: “ვიცი, აღარ ვარგხარ შენ აწ ჩემად დასადობლად,

გაგარისხე, დაგრჩომივარ ღარიბად და ამად ობლად;

აწ ეგრეცა თავი ჩემი დამიც შენთვის დასანდობლად,

ამად რომე შეცოდება შვიდ-გზის თქმულა შესანდობლად.

247 

“თავი ჩემი სამსახურად თუცა ავად მოგაწონე,

მიჯნურისა შებრალება ხამს, ესეცა გაიგონე;

სხვაგნით ყოვლგნით უღონო ვარ, არვინ არის ჩემი ღონე;

სულთა მოგცემ გულისათვის, სხვა მეტიმცა რა გაქონე!»

248 

რა ქალსა მიჰხვდა ყმისაგან მიჯნურობისა სმინება,

გულ-ამოხვინჩვით დაიწყო ას-კეცად ცრემლთა დინება,

კვლა გაამაღლა ზახილით ტირილი, არ გაცინება.

ავთანდილს ღმერთმან წადილი მისცა, გულისა ლხინება.

249 

იტყვის, თუ: “ამა სიტყვითა მას ფერი შეეცვალების,

ვისთვისმე ცხელი უცილოდ მას ცრემლი ემალმალების”.

კვლა უთხრა: “დაო, მიჯნური მტერთაცა შეებრალების;

ესეცა იცი, სიკვდილსა თვით ეძებს, არ ეკრძალების.

250 

“ვარ მიჯნური, ხელი ვინმე, გაუწყვედლად სულთა დგმისად;

ჩემმან მზემან გამომგზავნა საძებარად იმა ყმისად;

ღრუბელიცა ვერ მიჰხვდების, მე მისრულვარ სადა, მი, სად!

გული თქვენი მიპოვნია, მისი შენდა, შენი მისად.

251 

“მისი სახე გულსა ჩემსა ხატად ასრე გამოვხატე,

მისთვის ხელმან, გამოჭრილმან, ლხინი ჩემი ვაალქატე 

ორისაგან ერთი მიყავ: ტყვე მქმენ, ანუ მააზატე,

ან მაცოცხლე, ანუ მომკალ, ჭირი ჭირსა მომიმატე”.

252 

ქალმან უთხრა ყმასა სიტყვა პირველისა უამესი:

“ეგე სიტყვა მოიგონე დია რამე უკეთესი.

წეღან საქმე მტერობისა გულსა ჩემსა შთამოსთესი,

აწ მოყვარე გიპოვნივარ, დისაგანცა უფრო დესი.

253 

“მაშა რათგან მიჯნურობა შენად ღონედ მოიგონე,

არ ეგების, ამას იქით თუმცა თავი არ გამონე,

არ შენ მოგეც თავი ჩემი, დაგაბნივე, დაგაღონე;

შენთვის მოვკვდე, ამისებრი მემცა საქმე რა ვაღონე!

254 

“აწ რაცა გითხრა, თუ ამა საქმესა დამმორჩილდები,

რასაცა ეძებ, მიჰხვდები, უცილოდ არ ასცილდები;

თუ არ მომისმენ, ვერ ჰპოვებ, რაზომმცა ცრემლსა ჰმილდები,

მოგხვდების მდურვა სოფლისა, მოჰკვდები გა-ცა-სწბილდები»

255 

ყმამან უთხრა: “ეგე საქმე ამას ჰგავსო, არა სხვასა:

ორნი კაცნი მოდიოდეს სადაურნი სადმე გზასა,

უკანამან წინა ნახა ჩავარდნილი შიგან ჭასა,

ზედ მიადგა, ჩაჰყიოდა, ტირს, იძახის ვაგლახ-ვასა.

256 

“ეგრე უთხრა: «ამხანაგო, იყავ მანდა, მომიცდიდე,

წავალ თოკთა მოსახმელად, მწადსო, თუმცა ამოგზიდე»;

მას ქვეშეთსა გაეცინა, გაუკვირდა მეტად კიდე,

შემოჰყივლა: «არ გელოდე, სად გაგექცე, სად წავიდე?» 

257 

“აწ, დაო, შენთა ხელთაა ჩემი საბელი ყელისა,

სხვად უღონოა უშენოდ ჩემგან აღპყრობა ხელისა;

რასაცა მიზამ, შენ იცი, შენ ხარ წამალი ხელისა,

თვარ ვისმცა ექმნა გორლითა შეკვრა თავისა მრთელისა!»

258 

ქალმან უთხრა: “მომეწონა, ყმაო, შენი ნაუბარი.

ხარ უცილოდ კარგი ვინმე, მოყმე, ბრძენთა საქებარი;

ხარ ვინათგან აქანამდის მაგა ჭირთა დამთმობარი,

რაცა გითხრა, მომისმინე, გიპოვნია საძებარი.

259 

“იმა მოყმისა ამბავი არსადა არ იპოვების;

თვით თუ არ გითხრობს, არ ითქმის, არვისგან დაიჯერების;

მოილოდინე, მოვიდეს, რაზომმცა დაგეყოვნების,

დადუმდი, ვარდსა ნუ აზრობ, ცრემლითა ნუ ითოვნების.

260 

“გითხრა, თუ ცოდნა გწადიან ჩვენისა შენ სახელისა:

ტარიელ არის სახელი იმა მოყმისა ხელისა;

მე ასმათ მქვიან, რომელსა წვა მაქვს ცეცხლისა ცხელისა,

სულთქმა სულთქმისა ბევრისა, მაშა თუ არ ერთხელისა.

261 

“ამის მეტსა ვერას გითხრობ მე სიტყვასა ამისთანსა:

ისი მინდორს არონინებს ტანსა მჭევრსა, მემაჯანსა,

ვჭამ, გლახ, მარტო ნადირისა მისგან ხორცსა მონატანსა,

აწვე მოვა, არა ვიცი, თუ დაჰყოვნის დიდსა ხანსა.

262 

“ამას გვედრებ, მოიცადო თავი სხვაგან არსად არო;

რა მოვიდეს, შევეხვეწო, ნუთუ ვით რა მოვაგვარო;

ერთმანერთსა შეგამეცნნე, თავი შენი შევაყვარო,

თვით გიამბოს საქმე მისი, საყვარელსა გაახარო”.

263 

ქალსა ყმამან მოუსმინა, დაჰმორჩილდა, დაჰრთო ნება.

ამას ზედა მოიხედეს, ხევით ესმა ჩხაპუნება;

მთვარე წყალსა გამოსრული ნახეს, შუქთა მოფინება,

უკურიდეს, აღარა ქმნეს მუნ ხანისა დაყოვნება.

264 

ქალმან უთხრა: “ყმაო, მოგცა, ჟამად ღმერთმან, რაცა გინა,

მაგრა თავი უჩინო ქმენ, დამალული იყავ შინა;

იმა ყმისა მეუნებლე ხორციელი არავინ ა;

ნუთუ ვით რა მოვაგვარო, შენი ნახვა არ ეწყინა”.

265 

ავთანდილ ქალმან დამალა ქვაბს დამალვითა მალითა.

იგი ყმა ცხენსა გარდაჰხდა, შვენოდა კაპარჭ-ხრმალითა;

ატირდეს მაღლად ცრემლითა, ზღვათაცა შესამალითა,

ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა ჭვრეტითა იდუმალითა.

266 

ამარტის ფერად შეცვალა ბროლი ცრემლისა ბანამან.

დიდხან იტირეს ყმამან და მან ქალმან შაოსანამან;

შეხსნა, შეიღო აბჯარი, ცხენიცა შეიყვანა მან;

დადუმდეს, ცრემლნი მოჰკვეთნა შავმან გიშრისა დანამან.

267 

ავთანდილ სარკმლით უჭვრეტდა, ტყვე, საკნით ნააზატები.

მან ქალმან ქვეშე დაუგო ვეფხის ტყავისა ნატები;

მას ზედა დაჯდა იგი ყმა, სულთქვამს ჭირ-მონამატები,

სისხლისა ცრემლსა გაეწნა შუა გიშრისა სატები.

268 

მან ქალმან ხელ-ყო კვესითა გზება ცეცხლისა ნელისა,

ეგონა ჭამა ხორცისა შემწვრისა, შეუქნელისა;

მიუპყრა, ერთი ახლიჩა, ქმნაა საქმისა ძნელისა,

ძალი არ ჰქონდა, დაუწყო გამოყრა უცოხნელისა.

269 

ცოტად მიწვა, მიიძინა, თუცა ყოლა ვერა მეტი;

შეკრთა, დიდნი დაიზახნა, წამოიჭრა ვითა რეტი,

იზახდის და წამ-წამ იკრის გულსა ლოდი, თავსა კეტი.

ცალკერძ ზის და პირსა იხოკს ქალი მისი შენამჭვრეტი.

270 

“რად დაჰბრუნდი? - მოახსენა, - მითხარ, რაცა წაგეკიდა!»

მან უბრძანა: “მონადირე მეფე ვინმე გარდმეკიდა,

ჰყვეს ლაშქარნი უთვალავნი, ბარგი მძიმედ აეკიდა,

იგი მინდორს ნადირობდა, დაეფანჩა მარეკი, და.

271 

“სევდად მეცა კაცთა ნახვა, ცეცხლი უფრო გავიალე,

არ მიუვე ახლოს შეყრად, თავი ჩემი შევიწყალე,

მათგან მკრთალი შემოვბრუნდი, ტყესა შიგან დავიმალე,

ვთქვი: «ნუთუმცა უკუმრიდა, რა გათენდეს, წავალ ხვალე»”.

272 

ქალსა ცრემლი გარდმოსცვივდა ას-ნაკეცი, ბევრის-ბევრად;

მოახსენა: “მხეცთა თანა იარები მარტო ტევრად,

არას კაცსა არ იახლებ საუბრად და შემაქცევრად;

მას მაგითა ვერას არგებ, დღეთა შენთა ცუდად ჰლევ რად?

273 

“ყოვლი პირი ქვეყანისა ერთობ სრულად მოგივლია,

ერთი კაცი შემაქცევრად შენად ვითა დაგელია?

გეახლოს და არ გაშმაგდე, თუცა ჭირი არ გაკლია;

შენ მოჰკვდე და იგი წახდეს, ესე შენთვის რა მადლია?»

274 

უბრძანა: “დაო, ეგეა მსგავსი შენისა გულისა,

მაგრა არ არის ქვეყანად წამალი ამა წყლულისა!

ვის ძალ-აქვს პოვნა კაცისა, თვით სოფლად არ-მოსრულისა?

ჩემი ლხინია სიკვდილი, გაყრა ხორცთა და სულისა.

275 

“ღმერთმან სხვაცა ეტლსა ჩემსა სადმცა კაცი რად დაბადა,

სიახლე და საუბარი თუმცა მისი მე მეწადა!

ვინმცა გასძლნა ჭირნი ჩემნი, ანუ ვინმცა შეეცადა?

შენგან კიდე ხორციელი, დაო, მივის არასადა”.

276 

ქალმან ჰკადრა: “არ გამიწყრე, ვიშიშვი და ვიაჯ დია;

რათგან ღმერთსა ვაზირობა შენი ჩემზედ მოუგდია,

ვერ დავმალავ უკეთესსა, რაცა საქმე გამიცდია.

არა ვარგა უსაზომო, თავი ზომსა გარდგიხდია”.

277 

ყმამან უთხრა: “რას მენუკვი, არა ვიცი, გამიცხადე.

კაცი ჩემად სამსახურად უღმრთოდ მემცა ვით დავბადე!

ღმერთსა ჩემი უბედობა უნდა, მემცა რას ვეცადე!

განაღამცა გავნადირდი, თავი ასრე გავიხადე”.

278 

ქალმან კვლა ჰკადრა: “გაგსაჯე მეტითა შეგონებითა,

მაგრა თუ კაცი მოგგვარო, მოგყვეს თავისა ნებითა,

იგი გეახლოს, ილხენდე მისითა შემეცნებითა,

ფიცე, არ მოჰკლა, არ იყო, არ, სავნებლისა ვნებითა”.

279 

ყმამან უთხრა: “თუ მიჩვენებ, ვნახავ, დიდად გავიხარებ,

სიყვარულმან მისმან, ვისთვის ხელი მინდორს თავსა ვარებ,

არას ვუზამ უგემურსა, არაოდეს გავამწარებ;

რაცა ჩემგან ეამების, ვაამებ და შევიყვარებ”.

შეყრა ტარიელისა 

და 

ავთანდილისა 

280 

ქალი ადგა და წავიდა მის ყმისა მოსაყვანებლად;

“არ ეწყინაო”, უამბობს, არს მისად მაგულვანებლად,

ხელი მოჰკიდა, მოჰყვანდა, ვით მთვარე მოსავანებლად;

იგი რა ნახა ტარიელ, თქვა მზისა დასაგვანებლად.

281 

გამოეგება ტარიელ, ჰმართებს ორთავე მზე დარად,

ანუ ცით მთვარე უღრუბლო შუქთა მოჰფენდეს ქვე ბარად,

რომე მათთანა ალვისა ხეცა ვარგიყოს ხედ არად,

ჰგვანდეს შვიდთავე მნათობთა, სხვადმცა რისად ვთქვა მე და რად!

282 

მათ აკოცეს ერთმანერთსა, უცხოობით არ დაჰრიდეს,

ვარდსა ხლეჩდეს, ბაგეთაგან კბილნი თეთრნი გამოსჭვირდეს,

ყელი ყელსა გადააჭვდეს, ერთმანერთსა აუტირდეს,

ქარვად შექმნნეს იაგუნდნი მათნი, თუმცა ლალად ღირდეს.

283 

მობრუნდეს. ყმამან ავთანდილს ხელი შეუპყრა ხელითა,

ერთგან დასხდეს და იტირეს დიდხან ცრემლითა ცხელითა.

ასმათი სულსა უღებდა სიტყვითა საკვირველითა:

“თავთა ნუ დაჰხოცთ, ნუ ბნელ-იქმთ მზესა თქვენითა ბნელითა”.

284 

ტარიელის ვარდი იყო დათრთვილული, არ დაზრული;

ყმასა უთხრა: “მესწრაფების, მითხარ შენი დაფარული,

ვინ ხარ, ანუ სით მოსრულხარ, სადაური, სით მოსრული?

მე სიკვდილსა აღარ ვახსოვ, ვარ მისგანცა განწირული”.

285 

ავთანდილ გასცა პასუხი, სიტყვები ლამაზებია:

“ლომო და გმირო ტარიელ, ვის თავი გინაზებია,

მე ვარ არაბი, არაბეთს არს ჩემი დარბაზებია,

მიჯნურობითა დამწვარვარ, ცეცხლი უშრეტი მგზებია.

286 

“მე პატრონისა ჩემისა ასული შემყვარებია;

თვით მეფედ მათად მას ხედვენ მონები მკლავ-მაგრებია.

თუცა არ მიცნობ, გინახავ, თავი ვით გიაზრებია,

გახსოვსცა, ოდეს დაჰხოცე მონები არ-საპყრებია?

287 

“შენ მინდორს გნახეთ გაჭრილი, ჩვენ ზედა გარდგეკიდენით,

პატრონი ჩემი გაგიწყრა, ჩვენ ხაფად წაგეკიდენით,

გიხმეთ, არ მოხველ, ლაშქარნი უკანა გამოგკიდენით,

შენ ველნი წითლად შეჰღებენ სრულად სისხლისა მიდენით.

288 

“ყველაკასა მათრახითა თავი უხრმლოდ გარდაჰკვეთეთ.

მეფე შეჯდა, დაგვეკარგე, კვალი შენი ვერ მოვკვეთეთ,

ვითა ქაჯი დაგვემალე, მონებიცა დავაფეთეთ,

ამან უფრო დაგვაშმაგნა, თავი სრულად გავაშეთეთ.

289 

“ჭმუნვა შეექმნა, თქვენც იცით, ხელმწიფე ნებიერია.

მოგნახეს, გძებნეს ყოველგან, მათ რუკა დაუწერია,

ვერ ნახეს შენი მნახავი ვერცა ყმა, ვერცა ბერია;

აწ გამომგზავნა, რომელსა ვერ მზე ჰგავს, ვერ ეთერია.

290 

“მიბრძანა: «მიცან ამბავი მის ყმისა წარხდომილისა,

მაშინ ვარ მქმნელი საქმისა, მის შენგან მონდომილისა».

სამ წლამდის მითხრა დადენა უმისოდ ცრემლთა მილისა.

არ გიკვირს, გავძელ ვერ-ჭვრეტა მისისა მე ღიმილისა?!

291 

“აქანამდის მნახავიცა კაცი შენი არ მენახა;

ქურდნი ვნახენ, რომე თქვენთვის სიტყვა რამე გაემკვახა;

მათრახითა ჩამოგეგდო ერთი, მკვდართა დაგესახა;

მათ მასწავლეს, ძმა რომელთა სულ-მობრძავი სამე, გლახ, ა”.

292 

ტარიელსცა აეხსენა ომი მათი მაშინდელი,

იტყვის: “მახსოვს ეგე საქმე, თუმცა არის ადრინდელი;

ერთგან გნახენ ნადირობას შენ და შენი მე გამზრდელი;

მით ვტიროდი, მომეგონა მე, გლახ, ჩემი წარმწყმედელი.

293 

“რას მაქმნევდით, რა გინდოდა, ერთმანერთსა რითა ვჰგვანდით?

თქვენ მორჭმულნი სთამაშობდით, ჩვენ მტირალნი ღაწვთა ვბანდით.

რა მონანი შესაპყრობლად მომწიენით, გაჰგულვანდით,

აწ ვეჭვ, რომე ჩემად ნაცვლად თანა მკვდართა მიიტანდით.

294 

“მოვიხედე, მომეწია, რა პატრონი შენი, ვნახე,

ხელმწიფობით შემებრალნეს, ამად ხელი არ შევახე,

თვალთა წინა გამოვექეც, მეტი არა შევუზრახე.

ჩემი ცხენი უჩინოს ჰგავს, სხვასამცა რას დავასახე!

295 

“კაცმან ვერ ასწრას თვალისა დაფახვა, დაწამწამება,

მას გავექცევი ვისგანცა ჩემი არა ვცნა ამება;

მათ ქურდთა მიღმა გამეგო მე არას არ შეწამება,

ავად ჰშვენოდა მორევნა და ჩემი დათამამება.»

296 

“აწ ვაშად მოხვე, მეამა ნახვა შენისა პირისა!

ტანად სარო და პირად მზე, მამაცად მსგავსი გმირისა,

გარჯილხარ, მაგრა არა ხარ გარდაუხდელი ჭირისა:

ძნელია პოვნა კაცისა ღმრთივ ზეცით განაწირისა!»

297 

ავთანდილ უთხრა: “ვით მაქებ საქები ბრძენთა ენისა?

მაგისად ნაცვლად რამც ვიყავ ღირსი ქებისა თქვენისა!

სახე ხარ მზისა ერთისა, ზეცით მნათისა ზენისა,

რათგან ვერ შეგცვლის პატიჟი ეგზომთა ცრემლთა დენისა.

298 

“ამა დღემან დამავიწყა, გული ჩემი ვინ დაბინდა;

დამიგდია სამსახური, იგი იქმნას, რაცა გინდა;

იაგუნდი ეგრეცა სჯობს, ათასჯერმცა მინა მინდა,

შენ გეახლო სიკვდილამდის, ამის მეტი არა მინდა!»

299 

ტარიელ უთხრა: “მე შენი გული აწ მემხურვალების;

მიკვირს, თუ: ნაცვლად მაგისად შენ ჩემი რა გევალების!

მაგრა წესია, მიჯნური მიჯნურსა შეებრალების,

შენ საყვარელსა გაგყარო, ესე რად გენაცვალების!

300 

“წამოსრულხარ ჩემად ძებნად, პატრონისა სამსახურად;

ღმერთმან ქმნა და გიპოვნივარ, შენცა ცდილხარ მამაცურად.

მაგრა ჩემსა რა გიამბობს, გამოჭრილვარ ასრე თუ რად!

მე თუ ვიტყვი, დამწვავს ცეცხლი ცხელი, შემიქმს ალად, მურად”.

301 

ასმათ უთხრა: “ცრემლით, ლომო, მაგა ცეცხლსა რა ერგების!

მე ვითა ვთქვა წვევა თქმისა, რათგან ეგრე არ ეგების!

ვხედავ, ესე ხელი ვინმე მოყმე შენთვის წაეგების,

ცნას მიზეზი შენთა წყლულთა, ქმნას, რა ღონე დაედების.

302 

“მეხვეწებოდა, ლამოდა ჩემგან რასამე სმენასა;

ნუთუ ყოს ღმერთმან გაძლება, მემცა ვით მივეც ენასა!

თუ რას სცნობს, ვეჭობ ამისგან თქვენსა რასამე ლხენასა.

არს უკეთესი, რაცაღა სწადს განგებასა ზენასა”.

303 

ამას დაყმუნდა ტარიელ დამწვარი, დაალებული;

ასმათს უბრძანა: “მას აქათ შენ ხარ ჩემთანა ხლებული;

რად არა იცი, უწამლო არს ლები ესე ლებული!

კვლა ესე ყმა მწვავს მტირალი, ცრემლითა დავალებული.

304 

“კაცმან ვით პოვოს, ღმრთისაგან რაც არა დანაბადია!

მით გული ჩემი სახმილმან აწ ასრე დანაბა დია,

კვლა გზასა მიკრავს, მიჭირავს, მითქს ბადე დანაბადია;

აწ ლხინთა ნაცვლად სოფლისა ჩალა მაქვს და ნაბადია.

305 

“მაგრა ღმერთმან მოწყალემან მით სახითა ერთით მზითა 

ორი მისი მოწყალება დღესცა მომცა ამა გზითა:

პირველ, შეჰყრის მოყვარულთა ჩემით რათმე მიზეზითა,

კვლა, ნუთუმცა სრულად დამწვა ცეცხლთა ცხელთა ანაგზითა”.

306 

ყმასა უთხრა: “ვინცა კაცმან ძმა იძმოს, თუ დაცა იდოს,

ხამს, თუ მისთვის სიკვდილსა და ჭირსა თავი არ დაჰრიდოს;

ღმერთმან ერთი ვით აცხოვნოს, თუ მეორე არ წაწყმიდოს!

შენ ისმენდი, მე გიამბობ, რაცა გინდა წამეკიდოს”.

307 

ასმათს უთხრა: “მოდი, მოჯე, თანა წყალი მომიტანე,

დაბნედილსა მაპკურებდი, გული მითა გარდამბანე;

მკვდარი მნახო, დამიტირე, სულთქმა გაათანისთანე,

მე სამარე გამითხარე, აქა მიწა მიაკვანე”.

308 

ღილ-ჩახსნილი საამბობლად დაჯდა, მხარნი ამოყარნა;

ვითა მზე ჯდა მოღრუბლებით, დიდხან შუქნი არ ადარნა;

ვერ გაახვნა სასაუბროდ მან ბაგენი, გაამყარნა,

მერმე სულთქნა, დაიზახნა, ცრემლნი ცხელნი გარდმოყარნა.

309 

მოთქვამს: “ჰაი, საყვარელო, ჩემო, ჩემთვის დაკარგულო,

იმედო და სოცოცხლეო, გონებაო, სულო, გულო,

ვინ მოგკვეთა, არა ვიცი, ხეო, ედემს დანერგულო!

ცეცხლმან ცხელმან ვით ვერ დაგწვა, გულო, ასჯერ დადაგულო?!»

ტარიელისაგან 

თავის ამბის მბობა ავთანდილთანა 

310 

“ისმენდი, მოეც გონება ჩემთა ამბავთა სმენასა;

საუბართა და საქმეთა ვითა ძლივ ვათქმევ ენასა!

იგი, ვინ ხელ-მქმნა, მოველი მისგან აროდეს ლხენასა,

ვისგან შევუცავ სევდათა, სისხლისა ღვართა დენასა.

311 

“ინდოეთს შვიდთა მეფეთა ყოვლი კაცი ხართ მცნობელი:

ექვსი სამეფო ფარსადანს ჰქონდა, თვით იყო მპყრობელი,

უხვი, მდიდარი, უკადრი, მეფეთა ზედა მფლობელი,

ტანად ლომი და პირად მზე, ომად მძლე, რაზმთა მწყობელი.

312 

“მამა-ჩემი ჯდა მეშვიდე, მეფე მებრძოლთა მზარავი,

სარიდან ერქვა სახელად, მტერთა სრვად დაუფარავი;

ვერვინ ჰკადრებდის წყენასა, ვერ ცხადი, ვერცა მპარავი;

ნადირობდის და იშვებდის საწუთრო-გაუმწარავი.

313 

“ხალვა მოსძულდა, შეექმნა გულს კაეშანთა ჯარები.

თქვა: «წამიღია მტერთაგან ძლევით ნაპირთა არები,

ყოვლგნით გამისხმან, მორჭმით ვზი, მაქვს ზეიმი და ზარები”;

ბრძანა: “წავალ და მეფესა ფარსადანს შევეწყნარები».

314 

“ფარსადანს წინა დაასკვნა გაგზავნა მოციქულისა,

შესთვალა: «შენ გაქვს მეფობა ინდოეთისა სრულისა;

აწ მე მწადს, თქვენსა წინაშე მეცა ვცნა ძალი გულისა,

სახელი დარჩეს ჩემისა ერთგულად ნამსახურისა».

315 

“ფარსადან შექმნა ზეიმი ამა ამბისა მცნობელმან.

შესთვალა: «ღმერთსა მადლობა შევსწირე ხმელთა მფლობელმან,

რათგან ეგე ჰქმენ მეფემან, ჩემებრ ინდოეთს მჯდომელმან.

აწ მოდი, ასრე პატივ გცე, ვითა ძმამან და მშობელმან».

316 

“ერთი სამეფო, საკარგყმო, უბოძა ამირბარობა.

თვით ამირბარსა ინდოეთს აქვს ამირ-სპასალარობა.

მეფე რა დაჯდა, არა სჭირს ხელისა მიუმცთარობა;

სხვად პატრონია, მართ ოდენ არა აქვს კეისარობა.

317 

“თვით მეფემან მამა-ჩემი დაიჭირა სწორად თავსა.

თქვა: «ჩემებრი ამირბარი, ნაძლევი ვარ, ვისმცა ჰყავსა!» 

ლაშქრობდის და ნადირობდის, აძლევდიან მტერნი ზავსა.

მას არა ვჰგავ ასრე, ვითა მე სხვა კაცი არა მგავსა.

318 

“ძე არ ესვა მეფესა და დედოფალსა მზისა დარსა,

ჭმუნვა ჰქონდა, ჟამი იყო, მით აეხვნეს სპანი ზარსა.

ვა, კრულია დღემცა იგი, მე მივეცი ამირბარსა!

მეფემ ბრძანა: «შვილად გავზრდი, თვით ჩემივე გვარი არსა».

319 

“მეფემან და დედოფალმან მიმიყვანეს შვილად მათად,

საპატრონოდ მზრდიდეს სრულთა ლაშქართა და ქვეყანათად,

ბრძენთა მიმცეს სასწავლელად ხელმწიფეთა ქცევა-ქმნათად;

მოვიწიფე, დავემსგავსე მზესა თვალად, ლომსა ნაკვთად.

320 

“ასმათ, მითხრობდი, რაცა სცნა ჩემგან ამბობა ცილისა.

ხუთისა წლისა შევიქმენ მსგავსი ვარდისა შლილისა;

ჭირად არ მიჩნდის ლომისა მოკლვა, მართ ვითა სირისა;

არა ჰგაოდის ფარსადანს მისი არა-სმა შვილისა.

321 

“ასმათ, შენცა ხარ მოწამე ჩემისა ფერ-მიხდილისა,

მზესა მე ვსჯობდი შვენებით, ვით ბინდსა ჟამი დილისა;

იტყოდეს ჩემნი მნახავნი: «მსგავსია ედემს ზრდილისა».

აწ მაშინდლისა ჩემისა სახე ვარ ოდენ ჩრდილისა.

322 

“მე ხუთისა წლისა ვიყავ, დაორსულდა დედოფალი”.

ესე რა თქვა, ყმამან სულთქნა, ცრემლით ბრძანა: “შობა ქალი”.

დაბნედასა მიეწურა, ასმათ ასხა გულსა წყალი;

თქვა: “მაშინვე მზესა ჰგვანდა, აწ მედების ვისგან ალი!

323 

“წიგნი წიგნსა ეწეოდა, დედოფალი ოდეს შობდა,

მოციქული - მოციქულსა, ინდოეთი სრულად სცნობდა;

მზე და მთვარე განცხრებოდეს, სიხარულით ცა ნათობდა;

ყოვლი არსად შემოსრული მხიარული თამაშობდა.

324 

“ქება არ ითქმის ენითა, აწ ჩემგან ნაუბარითა.

ფარსადან დაჯდა ხარებად ზეიმითა და ზარითა;

ყოვლგნით მოვიდეს მეფენი ნიჭითა მრავალ-გვარითა.

საჭურჭლე გასცეს, აივსნეს ლაშქარნი საბოძვარითა.

325 

“საშობელი გაიყარა, ზრდა დაგვიწყეს მე და ქალსა.

მართ მაშინვე ჰგვანდა იგი მზისა შუქთა ნასამალსა.

ვუყვარდით და სწორად ვუჩნდით მეფესა და დედოფალსა.

აწ ვახსენებ, ვისგან ჩემი დაუდაგავს გული ალსა!»

326 

ყმა დაბნდა, რა სახელისა ხსენებასა მიეწურა;

ავთანდილსცა აეტირა, მისმან ცეცხლმან გულსა ჰმურა;

ქალმან სულად მოაქცია, მკერდსა წყალი დააპკურა.

თქვა: “ისმენდი, მაგრა ჩემი სიკვდილისა დღე დასტურ ა.

327 

“მას ქალსა ნესტან-დარეჯან იყო სახელად ხმობილი.

შვიდისა წლისა შეიქმნა ქალი წყნარი და ცნობილი,

მთვარისა მსგავსი, შვენებით მზისაგან ვერ-შეფრობილი;

მისსა ვით გასძლებს გაყრასა გული ალმასი, წთობილი!

328 

“იგი ასრე მოიწიფა, მე შემეძლო შესლვა ომსა;

მეფე ქალსა ვით ხედვიდა მეფობისა ქმნისა მწთომსა,

მამასავე ხელთა მიმცეს, რა შევიქმენ ამა ზომსა;

ვბურთობდი და ვნადირობდი, ვით კატასა ვხოცდი ლომსა.

329 

“მეფემან სახლი ააგო, შიგან სამყოფი ქალისა;

ქვად ფაზარი სხდა, კუბო დგა იაგუნდისა, ლალისა,

კარზედა ბაღჩა, საბანლად სარაჯი ვარდის წყალისა;

იგი მუნ იყვის, მედების ვისგან სახმილი ალისა!

330 

“დღე და ღამე მუჯამრითა ეკმეოდის ალვა თლილი;

ზოგჯერ კოშკს ჯდის, ზოგჯერ ბაღჩას ჩამოვიდის, რა დგის ჩრდილი.

დავარ იყო და მეფისა, ქვრივი, ქაჯეთს გათხოვილი,

მას სიბრძნისა სასწავლელად თვით მეფემან მისცა შვილი.

331 

“სრა ედგა მოფარდაგული ოქსინოთა და შარდითა;

ვერვინ ვხედევდით, შეიქმნა პირითა მინა-ვარდითა;

ასმათ და ორნი მონანი ჰყვიან, იმღერდის ნარდითა;

მუნ იზრდებოდის ტანითა, გაბაონს განაზარდითა.

332 

“თხუთმეტისა წლისა ვიყავ, მეფე მზრდიდა ვითა შვილსა;

დღისით ვიყვი მას წინაშე, გამიშვებდის არცა ძილსა;

ძალად ლომსა, თვალად მზესა, ტანად ვჰგვანდი ედემს ზრდილსა,

სროლასა და ასპარეზსა აქებდიან ჩემგან ქმნილსა.

333 

“მოსრნის მხეცნი და ნადირნი ისარმან ჩემგან სრეულმან;

მერმე ვიბურთი მოედანს, მინდორით შემოქცეულმან;

შევიდი, შევქმნი ნადიმი, ნიადაგ ლხინსა ჩვეულმან;

აწ საწუთროსა გამყარა პირმან ბროლ-ბადახშეულმან!

334 

“მამა მომიკვდა, მოვიდა დღე სიკვდილისა მისისა;

ქმნა გაუცუდდა ფარსადანს ნიშატისა და ნიშისა;

მათ გაეხარნეს, ვის ზარი დალევდის მისგან შიშისა;

ერთგულთა შექმნეს ვაება, მტერთა - ხსენება იშისა.

335 

“მე წელიწდამდის ბნელსა ვჯე საწუთრო-გაცუდებული,

დღისით და ღამით ვვაებდი, ვერვისგან სულ-დაღებული;

გაყვანად ხასნი მოვიდეს, მითხრეს მეფისა მცნებული,

ებრძანა: «შვილო ტარიელ, ნუ ხარ შავითა ღებული.

336 

«ჩვენ უფრო გვტკივის იგი, ვინ დაგვაკლდა სწორად თავისა».

ასი ებოძა საჭურჭლე, ებრძანა ახდა შავისა,

ბოძება მისეულისა სრულისა საკარგავისა:

«შენ გქონდეს ამირბარობა, ქმნა მისვე საურავისა».

337 

“ავენთი, დამწვეს მამისა სახმილთა დაუშრტობელთა;

უკუნით გამომიყვანეს ხასთა მათ წინა მდგომელთა;

გამოსლვისათვის ზეიმი შექმნეს ინდოეთს მფლობელთა,

შორს მომეგებნეს, მაკოცეს პატივით ვითა მშობელთა.

338 

“მათ საჯდომთა ახლოს დამსვეს, პატივს მცემდეს ძისა დარად,

მის ხელისა საურავი მათ ორთავე მითხრეს წყნარად;

ურჩ ვექმენ და მისეულთა წესთა ქცევა მიჩნდა ზარად.

არ მომეშვნეს, დავჰმორჩილდი, თაყვანის-ვეც ამირბარად.

339 

“აღარა ვიცი, დამვიწყდეს, თუცა დიადი წელია;

გიამბო ჩემი ამბავი, განა რაზომცა ძნელია!

ცრუ და მუხთალი სოფელი მიწყივ ავისა მქმნელია,

მისთა ნაკვესთა წინწალი დამეცეს ხანგრძლად მწველია”.

ამბავი ტარიელის 

გამიჯნურებისა 

340 

კვლა დაიწყო თქმა ამბისა მან, რა ხანი მოიტირა:

“დღესა ერთსა მე და მეფე მოვიდოდით, გვენადირა;

მიბრძანა, თუ: «ქალი ვნახოთ», ხელი ხელსა დამიჭირა.

მის ჟამისა მხსენებელი მე სულდგმული არ გიკვირა?!

341 

“ბაღჩა ვნახე უტურფესი ყოვლისავე სალხინოსა:

მფრინველთაგან ხმა ისმოდა უამესი სირინოსა;

მრავლად იყო სარაჯები ვარდის წყლისა აბანოსა.

კარსა ზედა მოჰფარვიდა ფარდაგები ოქსინოსა”.

342 

მეფემან ახმა დურაჯთა მითხრა მიტანად ქალისა,

გამოვუხვენ და წავედით ჩემად სადებლად ალისა;

მაშინ დავიწყე გარდახდა მე საწუთროსა ვალისა.

ალმასისა ხამს ლახვარი ლახვრად გულისა სალისა!

343 

“ვიცოდი, სწადდა არვისგან ნახვა მის მზისა დარისა,

მე გარე ვდეგ და მეფემან შევლო ფარდაგი კარისა;

ვერას ვხედევდი, ოდენ ხმა მესმოდა საუბარისა.

ასმათს უბრძანა გამოხმა დურაჯთა ამირბარისა.

344 

“ასმათ ფარდაგსა აზიდნა, გარე ვდეგ მოფარდაგულსა;

ქალსა შევხედენ, ლახვარი მეცა ცნობასა და გულსა.

მოვიდა, მივსცნე დურაჯნი, მთხოვა ცეცხლითა დაგულსა.

ვამე, მას აქათ სახმილსა დავუწვავ ნიადაგულსა!

345 

“აწ წარხდეს იგი ნათელნი, მზისაცა მოწუნარენი!»

მისი ვერ გაძლო ხსენება, დაბნდა და სულთქნა მწარენი;

ყმა და ასმათი ტიროდეს, ხმას სცემდეს იგი არენი,

ჭმუნვით თქვეს: “მკლავნი ცუდ ქმნილან, ვა, გმირთა მემუქარენი!»

346 

ასმათმან წყალი დაასხა, ცნობად მოვიდა ტარია,

დიდხან ვერა თქვა, სევდამან გული შეუპყრა, დარია;

დაჯდა და მწარედ სულთ-ითქვნა, ცრემლი მიწასა გარია,

თქვა: “ჩემგან მისი ხსენება, ვამე, რა დიდი ზარია!

347 

“მიმნდონი საწუთროსანი მისთა ნივთთაგან რჩებიან,

იშვებენ, მაგრა უმუხთლოდ ბოლოდ ვერ მოურჩებიან;

ვაქებ ჭკუასა ბრძენთასა, რომელნი ეურჩებიან.

ისმენდი ჩემთა ამბავთა, თუ სულნი შე-ღა-მრჩებიან.

348 

“დურაჯნი მივსცენ, გავიღე სხვა ვერა გზაღა თავისა,

დავეცი, დავბნდი, წამიხდა ძალი მხართა და მკლავისა,

რა სულად მოვე, შემესმა ხმა ტირილისა და ვისა:

გარე მომრტყმოდეს ჯალაბნი, ვითა ჩამსხდომნი ნავისა.

349 

“შიგან ვწევ დიდთა დარბაზთა ტურფითა საგებელითა,

ზედ დამტიროდეს მეფენი ცრემლითა უშრობელითა,

პირსა იხოკდეს ხელითა, ღაწვისა გამპობელითა.

მუყრნი მოასხნეს, სენითა მთქვეს გამაბელზებელითა.

350 

“მე რა მნახა თვალ-ახმული, მეფე ყელსა მომეხვია,

ცრემლით მითხრა: «შვილო, შვილო, ცოცხალ ხარ-ღა? სიტყვა თქვია!» 

მე პასუხი ვერა გავეც, ვითა შმაგი, შევკრთი დია,

კვლა დავეცი დაბნედილი, გულსა სისხლი გარდმეთხია.

351 

“სრულნი მუყრნი და მულიმნი მე გარე შემომცვიდიან;

მათ ხელთა ჰქონდა მუსაფი, ყოველნი იკითხვიდიან;

მტერ-დაცემული ვეგონე, არ ვიცი, რას ჩმახვიდიან.

სამ დღემდის ვიყავ უსულოდ, ცეცხლნი უშრეტნი მწვიდიან.

352 

“აქიმნიცა იკვირვებდეს: «ესე სენი რაგვარია?

სამკურნალო არა სჭირს რა, სევდა რამე შემოჰყრია».

ზოგჯერ შმაგად წამოვიჭრი, სიტყვა მცთარი წამერია.

დედოფალი ზღვასა შეიქმს, მას რომ ცრემლი დაუღვრია.

353 

“სამსა დღესა დარბაზს ვიყავ, არ ცოცხალი, არცა მკვდარი;

მერმე ცნობა მომივიდა, მივჰხვდი რასმე მიუმხვდარი;

ვთქვი, თუ: «ჰაი, რაშიგან ვარ მე, სიცოცხლე-გარდამხდარი!» 

თმობა ვსთხოვე შემოქმედსა, ვჰკადრე სიტყვა სამუდარი.

354 

“ვთქვი, თუ: «ღმერთო, ნუ გამწირავ, აჯა ჩემი შეისმინე,

მომეც ძალი დათმობისა, ცოტად ვითმე აღმადგინე,

აქა ყოფა გამამჟღავნებს, სახლსა ჩემსა მიმაწვინე!» 

მანვე ქმნა და მო-რე-ვჯობდი, გული წყლული გავარკინე.

355 

“მე წამოვჯე. მეფისაგან კაცი დია მოვიდოდა.

ახარებდეს: «წამოჯდაო», დედოფალი გამორბოდა;

მეფე მორბის თავ-შიშველი, არ იცოდა, რას იქმოდა,

იგი ღმერთსა ადიდებდა, სხვა ყველაი უჩუმოდა.

356 

“იქით და აქათ მომისხდეს, მახვრიტეს სახვრეტელია;

მე მოვახსენე: «პატრონო, გული აწ უფრო მრთელია;

ცხენსა შეჯდომა მწადიან, ვნახნე წყალნი და ველია».

ცხენი მომგვარეს, შე-ცა-ვჯე, მეფე ჩემთანა მვლელია.

357 

“გამოვედით, მოვიარეთ მოედანს და წყლისა პირსა;

ჩემსა მივე, დავაბრუნვე, მეფე მომყვა სახლთა ძირსა.

შინა მივე, უარ გავხე, სხვა დამერთო ჭირი ჭირსა;

ვთქვი, თუ: «მოვკვდე, ბედი ჩემი ამის მეტსა რასღა ღირსა!» 

358 

“ზაფრანის ფერად შეცვალა ბროლი ცრემლისა ბანამან,

გული უფრორე დამიჭრა ათიათასმან დანამან.

საწოლს მეკარე შემოდგა, მოლარე გაიყვანა მან:

ვთქვი, თუ: «რა იცის ამბავი, ნეტარ, ან იმან, ან ამან?» 

359 

«მონააო ასმათისი». - “რა იცისო”, ვარქვი, «ჰკითხე».

შემოვიდა, სააშიკო წიგნი მომცა, წავიკითხე;

გამიკვირდა, სხვად ვითამცა ვქმენ გულისა მწველთა სითხე?

მისგან ეჭვი არა მქონდა, სევდად მაწვა გულსა მით ხე.

360 

“მე გამიკვირდა: “სით ვუყვარ, ანუ ვით მკადრებს თხრობასა?

მიუყოლობა არ ვარგა, დამწამებს უზრახობასა,

ჩემგან იმედსა გარდასწყვედს, მერმე დამიწყებს გმობასა”.

დავწერე, რაცა პასუხად ჰმართებდა აშიკობასა.

361 

“დღენი გამოხდეს და გული უფრორე დამწვეს კვლავ ალთა,

ვეღარ ვუჭვრეტდი ლაშქართა, მინდორს თამაშად მავალთა;

დარბაზს ვერ მივე; მკურნალთა დამიწყეს მოსლვა მრავალთა,

მაშინ დავიწყე გარდახდა სოფლისა ლხინთა და ვალთა.

362 

“მათ ვერა მარგეს, მე გულსა ბინდი დამეცა ბნელისა,

სხვამან ვერავინ შემატყო დება ცეცხლისა ცხელისა;

სისხლი დამწამეს; მეფემან ბრძანა გახსნევა ხელისა.

გავიხსენ ფარვად პატიჟთა, არვისგან საეჭველისა.

363 

“ხელ-გახსნილი, სევდიანი, საწოლს ვიყავ თავის წინა;

ჩემი მონა შემოვიდა, შევხედე, თუ თქვას: რა მინა.

«მონააო ასმათისი»; შემოყვანა ვუთხარ შინა.

გულსა შინა დავუზრახე: «რა მპოვაო, ანუ ვინა?!» 

364 

“მონამან წიგნი მომართვა, მე წავიკითხე ნებასა;

წიგნსა შევატყევ, ლამობდა შეყრისა მოსწრაფებასა;

პასუხად ვსწერდი: «ჟამია, მართალ ხარ გაკვირვებასა;

მოვალ, თუ მიხმობ, მე ნუ მეჭვ მოსლვისა დაზარებასა».

365 

“გულსა ვარქვი, თუ: «ლახვარნი ეგე ვით დაგაღონებენ?

ამირბარი ვარ, ხელმწიფე, სრულად ინდონი მმონებენ;

აზრად შეიქმენ, საქმესა ათასჯერ შეაწონებენ,

თუ შეიგებენ, მე მათთა არეთა არ მარონებენ».

366 

“კაცი მოვიდა მეფისა: “სწადსო ამბისა სმინება”.

მოყვანა ვუთხარ; ებრძანა: “ქმნაცა სისხლისა დინება?»

მე ვჰკადრე: «ხელი გავიხსენ, დამიწყო მოჯობინება,

წინაშე მოვალ, ამისთვის კვლა უფრო მმართებს ლხინება».

367 

“დარბაზს მივე. მეფე ბრძანებს: «ამის მეტსა ნუ იქმ, აბა!» 

ცხენსა შემსვა უკაპარჭო, წელთა არა არ შემაბა,

შეჯდა, ქორნი მოუტივნა, დურაჯები დაინაბა,

მშვილდოსანნი გასაგანნა, იტყოდიან: «შაბა, შაბა!» 

368 

“შინა დავსხედით ნადიმად მას დღესა მინდორს რებულნი;

მომღერალნი და მუტრიბნი არ იყვნეს სულ-დაღებულნი;

მეფემან გასცნა მრავალნი თვალნი, ღარიბად ქებულნი.

აუვსებელნი არ დარჩეს მას დღესა მათნი ხლებულნი.

369 

“ვეცდებოდი, არა მცალდა სევდისაგან თავის კრძალვად;

ვიგონებდი, ცეცხლი უფრო მედებოდა გულსა ალვად;

ჩემნი სწორნი წავიტანენ, ჩემსა დავჯე, მთქვიან ალვად,

შევქმენ სმა და ნადიმობა პატიჟთა და ჭირთა მალვად.

370 

“მოლარემან შინაურმან ყურსა მითხრა ნაუბარი:

«ქალი ვინმე გიკითხავსო: «ინახვისა ამირბარი?» 

ზეწარითა მოუბურავს პირი, ბრძენთა საქებარი»;

ვარქვი: «საწოლს შეიყვანე, ჩემგან არის ნახმობარი».

371 

“ავდეგ, მსხდომნი ნადიმობით აემზადნეს ასაყრელად;

«შადი” - ვუთხარ, - ნუ ასდგებით, მოვალ ხანთა დაუზმელად»;

გამოვე და საწოლს შევე, მონა დადგა კარის მცველად.

გული მივეც თმობა-ქმნათა აუგისა საკრძალველად.

372 

“კარსა შევდეგ, ქალი წინა მომეგება, თაყვანის-მცა;

მითხრა: «მოსლვა თქვენს წინაშე კურთხეულ არს, ვინცა ღირსმც ა!» 

გამიკვირდა, მიჯნურისა თაყვანება ექმნა ვისმცა?

ვთქვი: «არ იცის აშიკობა; თუმც იცოდა, წყნარად ზისმცა!» 

373 

“შევე, დავჯე ტახტსა ზედა; ქალი მოდგა ნოხთა პირსა,

ჩემსა ახლოს დასაჯდომად თავი მისი არ აღირსა;

ვარქვი: «მანდა რად ჰზი შენ, თუ სიყვარული ჩემი გჭირსა?» 

მან პასუხი არა მითხრა, ჩემთვის ჰგვანდა სიტყვა-ძვირსა.

374 

“მითხრა: «დღე ეგე სირცხვილად მედების გულსა ალობა:

გგონია, ჩემგან წინაშე მაგისთვის მომავალობა,

მაგრა აწ მიდებს იმედსა შენგან ცდისაღა მალობა.

ამას თუ ღირს ვარ, ვერ ვიტყვი, მაკლია ღმრთისა წყალობა».

375 

“ადგა, მითხრა: «თქვენს კრძალვასა ჩემგან ცნობა უბნევია;

ნუ მეჭვ, რაცა პატრონისა ბრძანებასა უთქმევია;

ეზომ დიდი შემართება გულსა მისსა უთნევია,

ამან წიგნმან გაგაგონოს, ჩემთვის რაცა უთქმევია».

წიგნი ნესტან-დარეჯანისა 

საყვარელსა თანა 

მიწერილი პირველი 

376 

“წიგნი ვნახე, მისი იყო, ვისი მდაგავს ალი გულსა;

მოეწერა მზისა შუქსა: «ნუ დაიჩნევ, ლომო, წყლულსა;

მე შენი ვარ, ნუ მოჰკვდები, მაგრა ბნედა ცუდი მძულსა.

აწ ასმათი მოგახსენებს ყველაკასა ჩემგან თქმულსა”.

377 

«ბედითი ბნედა, სიკვდილი რა მიჯნურობა გგონია?

სჯობს, საყვარელსა უჩვენნე საქმენი საგმირონია!

ხატაეთს მყოფნი ყველანი ჩვენნი სახარაჯონია,

აწ მათნი ჯავრნი ჩვენზედა ჩვენგან არ დასათმონია!

378 

«შენგან ჩემისა ქმრობისა წინასცა ვიყავ მნდომია,

მაგრა აქამდის საუბრად კვლა ჟამი არ მომხდომია;

ძოღან ხელ-ქმნილსა გიჭვრეტდი კუბოსა შიგან მჯდომია,

მანდა, ყველაი მასმია, რაცა შენ გარდაგხდომია.

379 

«მართლად გითხრობ, მომისმინე ესე, რაცა მოგახსენე:

წა, შეები ხატაელთა, თავი კარგად გამაჩვენე;

გიჯობს, ცუდად ნუღარა სტირ, ვარდი კვლამცა რად დასტენე?

მზემან მეტი რაღა გიყოს, აჰა, ბნელი გაგითენე!» 

380 

“ასმათი მეუბნებოდა უშიშრად, არ მეკრძალოდა;

ჩემი რა გითხრა, რა ვიყავ, ლხინი რა დამეთვალოდა!

გული მი და მო მიარდა, კრთებოდა და მელალოდა;

მუნ პირი ჩემი გაბროლდა და ღაწვი გამელალოდა”.

წიგნი ტარიელისა 

საყვარელთანა 

381 

“თვალთა დავიდევ უსტარი მე მისგან მონაწერია.

პასუხად ვსწერდი: «მთვარეო, შენმცა მზე ვით მოგერია?

მე ღმერთმან იგი ნუ მომცეს, რაც არა შენი ფერია!

სიზმრად მგონია, დარჩომა ჩემი ვერ დამიჯერია».

382 

“ასმათს ვუთხარ: «მე პასუხსა ამის მეტსა ვერ მივჰხვდები;

ესე ჰკადრე: «რათგან მზეო, ჩემთვის ნათლად აღმოჰხდები,

აჰა, მკვდარი გამაცოცხლე, ამას იქით აღარ ვბნდები,

რაცაღაა სამსახურსა, ვტყუვი, თუღა ვერიდები».

383 

“ასმათ მითხრა: «მე მიბრძანა, ესე ვქმნათო, ესე სჯობდეს:

ვინცა გნახოს, ჩემგან მისსა საუბარსა ვერა სცნობდეს,

ჩემად ნახვად მოვიდოდეს, შენ ვითამცა გაშიკობდეს;

და-ცა-მვედრა: ამირბარსა უთხარ, ასრე ნამუსობდეს».

384 

“მეკეთა ესე თათბირი, სიბრძნე გულისა მისისა,

მისი, მზესაცა რიდება ჰქონდის ნახვისა ვისისა;

მისგან მომეცა მოსმენა არ საუბრისა მქისისა,

ვისთა შუქთაგან უკუნსა ჰგვანდის სინათლე დღისისა.

385 

“ასმათს მივართვი რჩეული თვალი ოქროსა ჯამითა;

მან მითხრა: «არა, არ მინდა, ვარ გამაძღარი ამითა».

ერთი აიღო ბეჭედი, მართ აწონილი დრამითა:

«ესე კმა ნიშნად, სავსე ვარ სხვად ხელის შესაბამითა».

386 

ქალი ადგა, წამოვიდა; მე ლახვართა გულსა მრიდეს,

ლხინმან ბნელი განმინათლა, დაშრტეს, ცეცხლნი რომე მწვიდეს;

შევე დავჯე ნადიმადვე, ჩემნი სწორნი სადა სმიდეს.

მხიარულმან საბოძვარი გავეც, ზამი გაადიდეს”.

წიგნი ტარიელისა 

ხატაელთანა 

387 

“გავგზავნე კაცი ხატაეთს და წიგნი ჩემ-მაგიერი;

მივსწერე: «მეფე ინდოთა არისმცა ღმრთულებრ ძლიერი:

მათი ერთგული გაძღების ყოველი სული მშიერი,

ვინცა ურჩ ექმნას, იქმნების თავისა არ-მადლიერი.

388 

«ჩვენო ძმაო და პატრონო, თქვენგან არ გავიმწარებით;

ესე რა ჰნახოთ ბრძანება, აქამცა მოიარებით;

თქვენ თუ არ მოხვალთ, ჩვენ მოვალთ, ზედა არ მოგეპარებით.

სჯობს, რომე გვნახნე, თავისა სისხლთა ნუ ეზიარებით».

389 

“კაცნი გავგზავნენ, მე გულსა უფრო მომეცა ლხინები,

დარბაზს ვიშვებდი, დამევსო ცეცხლი წვად მოუთმინები;

მაშინ სოფელმან საწუთრო მიუხვის, რაცა ვინები,

აწ ხელ-მქმნა, რომე საახლოდ მხეცთაცა მოვეწყინები.

390 

“პირველ გაჭრისა პირება, მერმე დაწყნარდეს ცნობანი;

ჩემთა სწორთაგან იყვნიან ჩემს წინა ნადიმობანი,

მაგრა დამშლიდეს ლხინთაგან სურვილთა დიადობანი;

ზოგჯერ შემცვიან სევდათა, ვთქვნი საწუთროსა გმობანი”.

ნესტანისაგან 

ტარიელის ხმობა 

391 

“დღესა ერთსა საწოლს მოვე მეფისა სრით წამოსრული,

ვჯე და მასვე ვიგონებდი, არ მიეცა თვალთა რული;

წიგნი მქონდა საიმედო, ამად ვიყავ მხიარული;

კარსა მცველმან მონა უხმო, უთხრა რამე დაფარული”.

392 

«მონააო ასმათისი», საწოლს ვუთხარ შემოყვანა.

მოეწერა: «გიბრძანებსო», ვისი მესვა გულსა დანა.

ლხინმან ბნელი განმინათლა, ამიფოლხვა ჯაჭვთა მანა,

წავე, მონა წავიტანე, რამცა ვუთხარ ამისთანა!

393 

“ბაღჩა შევვლე, არა დამხდა კაცი ჩემი მოუბნარი;

ქალი წინა მომეგება მხიარული, მოცინარი,

მითხრა: «ვაშად ამოგიღე, არ გასვია გულსა ნარი,

მოდი, ნახე ვარდი შენი უფრჭვნელი და დაუმჭნარი».

394 

“ამიგდო ქალმან ფარდაგი მძიმე თავისა ძალითა,

სადა დგა კუბო შემკული ბადახშითა და ლალითა;

შიგან ჯდა იგი პირითა მზისაებრ ელვა-მკრთალითა,

მე შემომხედის ლამაზად მის მელნის ტბისა თვალითა.

395 

“დიდხან ვდეგ და არა მითხრა სიტყვა მისსა მონასურსა,

ოდენ ტკბილად შემომხედნის ვითამცა რა შინაურსა;

ასმათ უხმო, მოიუბნეს; ქალი მოდგა, მითხრა ყურსა:

«აწ წადიო, ვერას გითხრობს», მე კვლა მიმცა ალმან მურსა.

396 

“ასმათ გამომყვა, წამოვე, ფარდაგი გამოვიარე,

ვთქვი: «საწუთროო, ვის წეღან გული დარმანთა მიარე,

მაშინ მოგეცა იმედი, ლხინი რად გამიზიარე?» 

გულმან გაყრისა სიძნელე კვლა უფრო დამიტია-რე!

397 

“ასმათ ლხინსა მიქადებდა, ჩავიარე შიგან ბაღი;

მითხრა: «ეგრე წასლვისათვის ნუ გაჩნია გულსა დაღი,

სიმძიმილთა ერდო დახაშ, სიხარულის კარი აღი;

სირცხვილი აქვს საუბრისა, მერმე თავსა ჰკრძალავს ლაღი».

398 

“მე ვუთხარ: «დაო, შენგან ვეჭვ ამა გულისა წამალსა;

ზენაარ, სულთა ნუ გამყრი, ამბითა შრეტდი ამ ალსა,

ჩემთანა წიგნსა ნუ გასწყვედ შენ ზედა-ზედა მავალსა;

თუ რას სცნობ ჩემთვის, არა ვეჭვ მე შენგან, არ, დანამალსა».

399 

„შევჯე, წამოვე, მდიოდა ნაკადი ცრემლთა მილისა;

საწოლს შემოვე, ხელ-ქმნილსა ღონე არ მქონდა ძილისა,

ბროლი და ლალი შევიქმენ მე ულურჯესი ლილისა;

ღამე მერჩია, მეწადა არ-გათენება დილისა”.

წიგნი ხატაელთა მეფისა,

ტარიელის წინაშე 

მოწერილი პასუხად 

400 

“ხატაეთს მყოფნი მოვიდეს, მათგან მოსლვისა დრონია,

სიტყვანი შემოეთვალნეს ლაღნი და უკადრონია:

«არცა თუ ჩვენ ვართ ჯაბანნი, არც ციხე-უმაგრონია,

ვინ არის თქვენი ხელმწიფე? ჩვენზედა რა პატრონია?» 

401 

“მოეწერა: «რამაზ მეფე წიგნსა გიწერ ტარიერსა.

გამიკვირდა, რა ეწერა წიგნსა შენგან მონაწერსა!

რაგვარა თუ მანდა გეხმე, ვინ ვჰპატრონობ ბევრსა ერსა?

ამის მეტსა ნუმცა ვნახავ კვლაღა წიგნსა შენ მიერსა».

402 

“ვუბრძანე წვევა ლაშქართა, გავგზავნე მარზაპანია.

იგი ვარსკვლავთა ურიცხვი მოკრბეს ინდოთა სპანია,

შორით და ახლოთ ყველაი მართ ჩემკენ მონასხპანია,

ერთობ ლაშქრითა აივსო მინდორი, კლდე, კაპანია.

403 

“ფიცხლა მოვიდეს, არ ექმნა მათ შინა ხან-დაზმულობა;

აღლუმი ვნახე, მეკეთა ლაშქართა მოკაზმულობა,

სიჩაუქე და სიკეთე, კეკლუცად დარაზმულობა,

ტაიჭთა მათთა სიმალე, აბჯართა ხვარაზმულობა”.

404 

“ავმართე დროშა მეფისა, ალმითა წითელ-შავითა,

დილასა ვბრძანე გამართვა ლაშქრითა უთვალავითა,

თავსა ვსტიროდი, ვიტყოდი ბედითა მეტად ავითა:

«მზე თუ არ ვნახო, არ ვიცი, ვიარო ვითა და ვითა!» 

405 

“შინა მივე, დაღრეჯილსა გულსა სევდა მიიეფდა,

თვალთათ, ვითა საგუბარი, ცხელი ცრემლი გარდმომჩქეფდა.

«ბედი ჩემი უბედური, - ვთქვი, თუ, - ჯერთცა ვერ გამეფდა!

ხელმან ვარდი რად იხელთა, რათგან ასრე ვერ მოჰკრეფდა?»“ 

ტარიელისა და ნესტანის 

პირის-პირ შეყრა 

406 

“მონა შემოდგა, მივეცი საქმესა გაკვირვებულსა;

ასმათის წიგნი მომართვა მე, მეტად შეჭირვებულსა,

ეწერა: «გიხმობს შენი მზე შენ, მისთვის მოსურვებულსა,

მოდი, სჯობს მანდა ტირილსა, საქმესა ბედით ვებულსა».

407 

“ვითა მმართებდა, ეგზომი რამცა ვით გავიხარეო!

შეღამდა, წავე, ბაღისა მე კარი შევიარეო;

სად ასმათ პირველ მენახა, მუნვე ჩნდა მდგომიარეო,

სიცილით მითხრა: «წამოვლე, მოგელის ლომსა მთვარეო».

408 

“შემავლო სახლი, ნაგები კეკლუცად ბანის-ბანითა;

გამოჩნდა მთვარე ნათლითა გარე შუქ-მონავანითა,

ფარდაგსა შიგან მჯდომარე შესამოსლითა მწვანითა,

საკრძალავი და ღარიბი, უცხო პირად და ტანითა.

409 

“შევე, წავდეგ ნოხთა პირსა, მე დამიწყო ცეცხლმან შრეტად,

გულსა ბნელი განმინათლდა, ზედა ლხინი ადგა სვეტად.

მას ბალიში შემოეგდო, მზისა შუქსა სჯობდა მეტად,

ჩემგან პირსა იფარვიდა, აიხედის წამის ჭვრეტად.

410 

“უბრძანა, თუ: «მოახსენე, ასმათ, დაჯდეს, ამირბარსა!» 

მან ბალიში დამართებით დადვა მას მზედ საქებარსა.

დავჯე, მივეც გულსა ლხინი, საწუთროსა დამგმობარსა;

მიკვირს, სულნი რადღა მიდგან, ვიტყვი მისგან ნაუბარსა!

411 

“მიბრძანა: «ძოღან გეწყინა გაშვება უუბარისა,

მზემან გაყრითა დაგაჭნე, ვითა ყვავილი ბარისა:

დაგრჯიდა დენა ცრემლისა, ნარგისთათ ნაგუბარისა,

მაგრა ხამს ჩემგან სირცხვილი და რიდი ამირბარისა.

412 

«თუცა ჰმართებს დედაკაცსა მამაცისა დიდი კრძალვა,

მაგრა მეტი უარეა არა-თქმა და ჭირთა მალვა:

მე თუ ზე-პირ მიცინია, ქვე-ქვე მითქვამს იდუმალ ვა;

ძოღან ქალი გამოვგზავნე, ვქმენ მართლისა შემოთვალვა.

413 

«ერთმანერთისა, მას აქათ, რაცა ორთავე ვიცითა,

აწცა მიცოდი საშენოდ მითვე პირითა მტკიცითა;

ამას შესჯერდი დიდითა ზენარითა და ფიცითა.

გეცრუო, ღმერთმან მიწა მქმნას, ნუმცა ცხრითავე ვზი ცითა!

414 

«წა, შეები ხატაელთა, ილაშქრე და ინაპირე;

ღმერთმან ქმნას და გაგიმარჯვდეს, მორჭმულიმცა ჩემ კერძ ირე!

მაგრა რა ვქნა, კვლაცა ნახვა მომხვდებოდეს შენი ვირე?

გული მომეც გაუყრელად, ჩემი შენთვის დაიჭირე!» 

415 

“მოვახსენე: «არ მეწყალვის თავი შენთვის დასაწველად,

მაგრა რათგან დამარჩინე, არ გამოსჩნდი ჩემად მკლველად,

შენ სინათლედ თვალთა ჩემთა მიჩნდე მზეებრ სანახველად,

აწ შევება ხატაელთა, მუნ გამოვჩნდე ლომი ქველად”.

416 

«აწ რასაცა მე მაღირსებ, ხორციელი არა ღირს ა;

მოწყალება იჩქითია, ღმრთისა ამად არა მკვირსა;

შენთა შუქთა შემომადგამ, ბნელსა გულსა ზედა მჭვირსა,

შენი ვიყო, სადამდისცა დამიყოფდეს მიწა პირსა».

417 

«ზედა წიგნსა საფიცარსა შეჰვფიცე და შემომფიცა,

მისგან ჩემი სიყვარული ამით უფრო დაამტკიცა:

«უშენოსა მოწონება ვისიცაო გულსა მიცა,

ღმერთი მომკლავს, ამას იქით თავსა ვეტყვი, ამას ვსწვრთი-ცა».

418 

“დავყავ ხანი მას წინაშე, სიტყვანიცა ტკბილნი ვთქვენით,

ვჭამეთ ამო ხილი რამე, ერთმანერთსა ვეუბენით,

მერმე ავდეგ წამოსავლად ტირილით და ცრემლთა დენით.

მისთა შუქთა შვენებანი ნათლად მადგეს გულსა ფენით”.

419 

“მეძნელებოდა სიშორე მისი ბროლ-ბადახშ-მინისა.

მე გამიახლდა სოფელი, მქონდა სიმრავლე ლხინისა;

ჩემად ჩნდა იგი სინათლე ეთერით მზედ ნაჩინისა,

აწ მიკვირს, მისსა გამყრელსა გული მიც კლდისა ტინისა!»

ტარიელისაგან ხატაეთს წასლვა 

და 

დიდი ომი 

420 

“დილასა შევჯე, ვუბრძანე: “ჰკარით ბუკსა და ნობასა!”.

სრულთა სპათასა ვერ გითხრობ არ შესასხდომლად მზობასა.

ლომმან მივჰმართე ხატაეთს, ვერვინ მიზრახავს ხრდლობასა,

უგზოსა ვლიდეს ლაშქარნი, არ გაივლიდეს გზობასა.

421 

“დავაგდე მზღვარი ინდოთა, მევლო პაშტაი ხანია;

რამაზის კაცი მემთხვია, ვინ ხატაეთის ხანია,

მან მითხრა მოციქულობა გულისა მოსაფხანია:

«ჩვენთა მგელთაცა დასჭამენ, ინდონო, თქვენი თხანია».

422 

“მე შემომძღვნეს რამაზისგან ძღვნად საჭურჭლე საშინელი,

მითხრეს: «გკადრებს, - ნუ ამოგვწყვედ, არის შენგან არ-საქმნელი,

ზენაარი გამოგვიღე, მით გვაბია ყელსა წნელი,

მოურბევლად მოგახსენნეთ თავნი, შვილნი, საქონელი”.

423 

«რაცა შეგცოდეთ, შეგვინდევ, თვით ჩვენვე შეგვინანია;

თუ ღმრთულებრ შეგვიწყალებდე, აქა ნუ მოვლენ სპანია;

ქვეყანა ჩვენი არ აწყდეს, რისხვით არ დაგვტყდენ ცანია;

ჩვენ მოგცეთ ციხე-ქალაქი, მოგყვნენ ცოტანი ყმანია».

424 

“გვერდსა დავისხენ ვაზირნი, ვიუბნეთ, გავიზრახენით;

მითხრეს, თუ: «ხარო ყმაწვილი, ბრძენნი მით გკადრებთ გლახ, ენით:

არიან მეტად მუხთალნი, - ჩვენ ერთხელ კვლაცა ვნახენით, -

არამცა მოგკლეს ღალატად, არამცა ვივაგლახენით!»

425 

«ჩვენ ამას ვარჩევთ, წახვიდე კარგითა მართ მამაცითა,

ლაშქარნი ახლოს გეკიდნენ, სცნობდენ ამბავსა კაცითა;

გულ-მართლად იყვნენ, მიენდე, აფიცე ღმრთითა და ცითა,

არ დაგმორჩილდენ, შეჰრისხდი რისხვითა კვლა და კვლაცითა».

426 

“მეკეთა ესე თათბირი, ვაზირთა ნავაზირები;

შევსთვალე: «რამაზ მეფეო, ვცან შენი დანაპირები;

სიკვდილსა გიჯობს სიცოცხლე, დაგვიდგამს ვერ ქვიტკირები;

ლაშქართა დავჰყრი, ცოტათა წამოვალ, შენ კერძ ვირები».

427 

“მათ ლაშქართაგან სამასნი კარგი მოყმენი, ქველანი 

თანა წამომყვეს, წა-ცა-ვე, დავყარენ სპანი ყველანი,

დავჰვედრე: «სადა მე მევლოს, ვლენით იგივე ველანი,

ახლოს მომდევდით, მიშველდით, გიხმობ, თუ მინდენ შველანი».

428 

“სამ დღე ვიარე, მემთხვია სხვა კაცი მისვე ხანისა.

კვლა ეძღვნა უცხო მრავალი შესამოსელი ტანისა,

ებრძანა: «მწადსო სიახლე შენ ლაღისა და ჯანისა,

რა შეგეყარო, მაშინ სცნა შენ ძღვნობა ამისთანისა».

429 

“კვლაცა ეთქვა: «მართალია ეზომ ჩემი მონახსენი,

მე თვით წინა მოგეგებვი, მესწრაფების ნახვა შენი».

მოვახსენე: «დია, ღმერთო, ბრძანება ვქმნა მეცა თქვენი,

ტკბილად ვნახნეთ ერთმანერთი, ვიყვნეთ ვითა მამა-ძენი».

430 

“მუნით წასრული ჩამოვხე ტევრისა რასმე კიდესა;

კვლა მოციქულნი მოვიდეს, სალამად არ დამრიდესა;

წინა ტურფათა ტაიჭთა ძღვნად ჩემთვის მოზიდვიდესა:

«შენსა ნახვასა მეფენი, - თქვეს, - მართლად ინატრიდესა».

431 

“მითხრეს: «მეფე მოგახსენებს, მეცა შენ კერძ ვიარები,

სახლით ჩემით წამოსრული ხვალე ადრე შეგეყრები».

მოციქულნი დავაყენენ, ხარგა დავდგი, არ მაზრები,

მეტად ამოდ ვუალერსე, ერთგან დაწვეს ვით მაყრები.

432 

“კარგი საქმე კაცსა ზედა აზომ თურე არ წახდების:

ერთი კაცი უკმო-რე-სწყდა, მოდგა, მალვით მეუბნების:

«დიდი მაცო თქვენი ვალი, ჩემგან ძნელად გარდიხდების,

გაწირვა და დავიწყება ჩემგან თქვენი არ იქმნების.

433 

«მე მამისა თქვენისაგან ვარ ცოტაი განაზარდი.

თქვენი მესმა საღალატო, საცნობელად გამოვვარდი;

მკვდარი მიმძიმ სანახავად ტანი მჭევრი, პირი ვარდი,

ყველასავე მოგახსენებ, გამიგონე, დამიწყნარდი”.

434 

«რომე ცუდად არ მოჰღორდე, ისი კაცნი გღალატობენ,

ერთგან შენთვის დამალულნი სპანი ასჯერ ათასობენ;

კვლა სხვაგან გითქს სამი ბევრი, ასრე ფიცხლად მით გიხმობენ,

აწვე თავსა არ ეწევი, ფათერაკსა შეგასწრობენ”.

435 

«მეფე ცოტათ მოგეგებვის, ვის მჭვრეტნი ვერ გელევიან;

მალვით ჩაიცმენ აბჯარსა, მიენდო, მით გეთნევიან;

კვამლსა შეიქმენ, ლაშქარნი ყოველგნით მოგეხვევიან.

რა ერთსა გცემდენ ათასნი, ეგრეცა მოგერევიან».

436 

“მას კაცსა ამოდ ვეუბენ და მადლსა გარდვიხდიდია:

«რომე არ მოვკვდე, შემოგზღო, შენ ამას ინატრიდია;

აწ ამხანაგთა არ გიგრძნან, წადი, მათთანა ვლიდია,

თუ დაგივიწყო, უთუოდ მემცა ვარ განაკიდია!» 

437 

“არვის გავენდევ სულ-დგმულსა, დავმალე ვითა ჭორია.

რაცა იქმნების, იქმნების, ყოვლი თათბირი სწორია!

მაგრა სპათაკენ გავგზავნე კაცი, თუ გზაცა შორია,

შევსთვალე: «ფიცხლად წამოდით, მოგრაგნეთ მთა და გორია».

438 

“მე დილასა მოციქულთა სიტყვა ტკბილი შევუთვალე:

«რამაზს ჰკადრეთ: “მოგეგებვი, მოდი, მოვალ მეცა მალე».

ნახევარ დღე სხვა ვიარე, ჭირსა თავი არ ვაკრძალე.

განგებაა, დღესცა მომკლავს, ქვემცა სადა დავიმალე?!

439 

“ქედსა რასმე გარდავადეგ, მინდორს მტვერი დავინახე;

ვთქვი, თუ: «მოვა რამაზ მეფე; ჩემთვის უდგამს თუცა მახე,

ჩემი გაჰკვეთს ხორცსა მათსა ხრმალი ბასრი, შუბი ახე».

მაშინ ვუთხარ სპათა ჩემთა, სახე დიდი დავუსახე.

440 

“ვთქვი, თუ: «ძმანო, ისი კაცნი ჩვენ ღალატსა გვიდგებიან,

მკლავთა თქვენთა სიმაგრენი ამისთვისმცა რად დალბიან?

ვინცა მოკვდეს მეფეთათვის, სულნი მათნი ზეცას რბიან.

აწ შევებნეთ ხატაელთა, ხრმალნი ცუდად რას გვაბიან?» 

441 

“ვუბრძანე ჩაცმა აბჯრისა ლაღმან სიტყვითა ხაფითა;

დავეკაზმენით საომრად ჯაჭვ-ჯავშანითა, ქაფითა;

რაზმი დავაწყევ, მივჰმართე, წავე დიდითა სწრაფითა,

მას დღესა ჩემი მებრძოლი ჩემმანვე ხრმალმან დაფითა.

442 

“მივეახლენით, შეგვატყვეს მათ ტანსა აბჯარ-ცმულობა;

კაცი მოვიდა, მომართვა მეფისა მოციქულობა;

ეთქვა, თუ: «ჟამად გვაჩნია ჩვენ თქვენი არ-ორგულობა,

აბჯრითა გხედავთ, შეგვქმნია აწ ამად გულ-ნაკლულობა».

443 

“შევსთვალე, თუ: «მეცა ვიცი, რაცა ჩემთვის გაგიგია;

თქვენ რასაცა სთათბირობდით, არ იქმნების, არ, იგია!

ბრძანეთ, მოდით, შეგვებენით, ვითა წესი და რიგია,

მეცა თქვენად დასახოცლად ხელი ხრმალსა დამიგია».

444 

“რა მივიდა მოციქული, კვლაცა რადღა გამოგზავნეს!

კვამლი შექმნეს ლაშქართათვის, დამალული გაამჟღავნეს;

სამალავით გამოვიდეს, თავნი ორგნით აქარავნეს,

შექმნეს რაზმი მრავალ-კეცი, თუცა, ღმერთო, ვერა მავნეს.

445 

“შუბი ვსთხოვე, ხელი ჩავყავ მუზარადის დასარქმელად;

საომარად ატეხილი ვიყავ მათად გამტეხელად;

ერთსა წავსწვდი უტევანსა, წავგრძელდი და წავე გრძელად.

მათ ურიცხვი რაზმი ეწყო, წყნარად დგეს და აუშლელად.

446 

“ახლოს მივე, შემომხედეს, «შმაგიაო», ესე თქვესა.

მუნ მივჰმართე მკლავ-მაგარმან, სად უფროსი ჯარი დგესა;

კაცს შუბი ვჰკარ, ცხენი დავეც, მართ ორნივე მიჰხდეს მზესა,

შუბი გატყდა, ხელი ჩავყავ, ვაქებ, ხრმალო, ვინცა გლესა!

447 

“შიგან ასრე გავერივე, გნოლის ჯოგსა ვითა ქორი,

კაცი კაცსა შემოვსტყორცი, ცხენ-კაცისა დავდგი გორი;

კაცი, ჩემგან განატყორცი ბრუნავს ვითა ტანაჯორი,

ერთობ სრულად ამოვწყვიდე წინა კერძო რაზმი ორი.

448 

“ერთობილნი მომეხვივნეს, მგრგვლივ შეიქმნა ომი დიდი;

ვჰკრი რასაცა, ვერ დამიდგის, სისხლსა მჩქეფრსა აღმოვღვრიდი;

ცხენსა კაცი გაკვეთილი მანდიკურად გარდავჰკიდი.

სითცა ვიყვი, გამექციან, მათ შექმნიან ჩემი რიდი.

449 

“საღამო-ჟამ დაიზახა ქედით მათმან დარაჯამან:

«ნუღარა სდგათ, წაედითო, კვლა მოგვხედნა რისხვით ცამან:

მოვა მტვერი საშინელი, შეგვაშინა ამად ამან,

ნუთუ სრულად ამოგვწყვიდნეს უთვალავმან, ბევრმან სპამან».

450 

“ჩემნი ლაშქარნი, რომელნი წამომეტანნეს მე არა,

რა ეცნა, წამოსულიყვნეს, ღამე-წამორთვით ეარა;

ვერ დაიტევდა მინდორი და არე მთათა ეარა,

გამოჩნდეს, სცემდეს ტაბლაკსა, ბუკმან ხმა გაიზეარა.

451 

“იგი ნახეს, გასაქცევლად გაემართნეს, შევჰკივლენით;

ველნი, ჩვენგან ნაომარნი, ომითავე გარდავვლენით.

რამაზ მეფე ჩამოვაგდე, ერთმანერთსა გავეხრმლენით,

მისნი სპანი ყველაკანი დავიპყრენით, არ მოვკლენით.

452 

“უკანანიცა ლაშქარნი მოესწრნეს მათ გაქცეულთა,

დაუწყეს პყრობა, ჩამოყრა შეშინებულთა, ძლეულთა;

ძილისა მიჰხვდა ნაცვალი ძილ-მკრთალთა, ღამე-თეულთა,

ტყვეთა მრთელთაცა არ აკლდა კვნესა, მართ ვითა სნეულთა.

453 

“მას ადგილსა ნაომარსა გარდავხედით მოსვენებად.

ხელსა ხრმლითა დავეკოდე, წყლულად მაჩნდა, არ-ნაღებად;

ჩემნი სპანი მოვიდიან საჭვრეტლად და ჩემად ქებად,

ვერ იტყვიან, ვერ მიმხვდარან ქებასაცა მოხსენებად.

454 

“ერთსა კაცსა ეყოფოდეს, დიდებანი რომე მჭირდეს;

ზოგთა შორით დამლოციან, ზოგნი კოცნად გამიპირდეს;

რომელთაცა გავეზარდე, დიდებულნი ამიტირდეს,

ჩემგან ხრმლითა განაკვეთი ნახეს, მეტად გაუკვირდეს.

455 

“გავგზავნენ ყოვლგნით ლაშქარნი, ალაფი ავაღებინე,

ერთობ სავსენი მოვიდეს, თავიცა ვალაღებინე,

ჩემთა მებრძოლთა სისხლითა მინდორი შევაღებინე,

არ ვბრძოლე, კარი ქალაქთა უომრად გავაღებინე.

456 

“რამაზს ვარქვი: «შემიგია საქმე შენი სამუხთალე,

აწ ეგრეცა შეპყრობილმან თავი გამოიმართალე,

სიმაგრეთა ნუ ამაგრებ, ყველა ხელთა მომათვალე,

თვარა შენი შეცოდება მემცა ზედა რად წავსთვალე?» 

457 

“რამაზ მითხრა: «აღარ არის ამის მეტი ჩემი ღონე,

ერთი ჩემი დიდებული მომეც, ზედა მაპატრონე,

ციხოვანთა გავუგზავნო, საუბარი გამიგონე,

ხელთა მოგცემ ყველაკასა, განაღამცა შენ გაქონე!» 

458 

“მივეც ერთი დიდებული, თანა ყმანი წავატანენ,

ციხოვანნი ერთობილნი ჩემს წინაშე მოვიყვანენ,

ხელთა მომცნეს სიმაგრენი, ომნი ასრე შევანანენ,

საჭურჭლენი სიმრავლითა რასამცა ვით დავაგვანენ!

459 

“მაშინღა შევე ხატაეთს მოვლად და მოსათვალავად;

კლიტენი საჭურჭლეთანი მომართვნეს დაუმალავად;

ქვეყანა ჩავსხი, ვუბრძანე: «იყვენით თქვენ უკრძალავად,

მზემან არ დაგწვენ, იცოდით, დაგყარენ გაუგვალავად».

460 

“საჭურჭლენი გარდავნახენ თავის-თავის, კიდის-კიდე.

უცხო ფერთა საჭურჭლეთა, დავშვრები, თუ მოვსთვალვიდე;

ერთგან ვნახე საკვირველი ყაბაჩა და ერთი რიდე,

თუმცა ჰნახე, სახელისა ცოდნასაცა ინატრიდე!

461 

“ვერა შევიგენ, რა იყო, ანუ ნაქმარი რაულად!

ვისცა ვუჩვენი, უკვირდის, ღმრთისაგან თქვის სასწაულად;

არცა ლარულად ჰგებოდა მას ქსელი, არ ორხაულად;

სიმტკიცე ჰგვანდის ნაჭედსა, ვთქვი ცეცხლთა შენართაულად.

462 

“იგი საძღვნოდ მისად დავდევ, ვისი შუქი მანათობდა;

მეფისათვის დავარჩივე, საარმაღნოდ რაცა სჯობდა:

ჯორ-აქლემი ათჯერ ასი, - ყველაკაი წვივ-მაგრობდა, -

დატვირთული გავუგზავნე, ამბავსაცა კარგსა სცნობდა”.

წიგნი ტარიელისა 

ინდოეთ მეფის წინაშე და 

გამარჯვებით შემოქცევა 

463 

“წიგნი დავწერე: «მეფეო, სვემცა არს თქვენი სვიანად!

მე ხატაელთა მიმუხლთეს, - თუცა მათ ეცა ზიანად, -

ჩემი ამბავი დასტური ამად გაცნობე გვიანად;

მეფე შევიპყარ, მოგივალ მე ალაფიან-ტყვიანად».

464 

“რა ყველაი დავიურვე, ხატაეთით გავემგზავრე,

წამოვიხვენ საჭურჭლენი, სახელმწიფო დავიავრე,

ვერ მოვეყავ აქლემითა, აზავრები ვააზავრე,

მოვირჭვენ და მოვივლინე, რაცა მწადდა, აგრე ვყავ-რე.

465 

“ხატაეთისა ხელმწიფე მომყვანდა შეპყრობილია.

ინდოეთს მივე, მეგება ჩემი გამზრდელი ტკბილია;

რა ქება მითხრა, არ ითქმის, ჩემგან სათქმელად წბილია!

ხელი გამიხსნა, შემომკრა მან სახვეველი ლბილია.

466 

“ედგნეს ტურფანი კარავნი მოედანს ჩამოდგომილსა,

საუბრისა და ჭვრეტისა ჩემისა მას მონდომილსა.

მას დღესა ედვა ნადიმი მას შიგან გარდახდომილსა;

მიალერსებდა, მიჭვრეტდა წინაშე ახლოს ჯდომილსა.

467 

“მას ღამით ვსხედით ნადიმად, მუნ ამოდ გავიხარენით,

დილასა ქალაქს შევედით, მოედნით ავიყარენით;

მეფემან ბრძანა: «ლაშქარნი უხმენით, შემოჯარენით,

დღეს ხატაელი მიჩვენეთ, ტყვენიცა შემომგვარენით!» 

468 

“რამაზ მეფე მას წინაშე შეპყრობილი მოვიყვანე;

ტკბილად ნახა ხელმწიფემან, ვითა შვილი სააკვანე.

ორგული და მოღალატე ნამსახურსა დავამგვანე,

ესე არის მამაცისა მეტის-მეტი სიგულვანე!

469 

“მას მეფესა ხატაელსა უმასპინძლა, უალერსა,

ჟამიერად უბრძანებდის საუბარსა მათსა ფერსა.

ცისკრად მიხმეს, მიბრძანებდეს მე სიტყვასა ლმობიერსა:

«შეუნდობო ხატაელსა, მას აქამდის შენამტერსა?» 

470 

“მე ვჰკადრე: «ღმერთი ვინათგან შეუნდობს შეცოდებულსა,

უყავით თქვენცა წყალობა მას ღონე-გაცუდებულსა».

რამაზს უბრძანებს: «იცოდი, გაგგზავნი შეწყალებულსა,

მაგრა ნუ გნახავთ კვლაცაღა ჩვენს წინა გაწბილებულსა!» 

471 

“ხარაჯა დასდვეს, შეჰკვეთეს დრაჰკანი ასჯერ ასია,

კვლა ხატაური მრავალი, სხვა სტავრა, სხვა ატლასია.

მერმე ყველაი დამოსა, იგი და მისი ხასია,

შეწყალებული გაგზავნა, უყო რისხვისა ფასია.

472 

“ხატაელმან დაუმადლა, დადრკა, მდაბლად ეთაყვანა,

მოახსენა: «ორგულობა თქვენი ღმერმან შემანანა.

თუღა ოდეს შე-ღა-გცოდო, მაშინ მომკალ მეცა განა!» 

წავიდა და ყველაკაი მისი თანა წაიტანა.

473 

“მოვიდა კაცი მეფისა, ცისკრობს, არ დანაღამია;

ებრძანა: «შენგან გაყრილვარ მას აქათ თვეო სამია,

მინდორს მოკლული ისრითა ნადირი არ მიჭამია,

არ დამაშვრალხარ, წამოდი, თუცა დაშვრომის ჟამია».

474 

“შევეკაზმე, დარბაზს მივე, დამხვდა ჯარი ავაზისა,

შავარდნითა სავსე იყო სრულად არე დარბაზისა,

მეფე ქვე ჯდა შეკაზმული, მშვენებითა მსგავსი მზისა;

გაეხარნეს მისლვა ჩემი ტურფისა და ლამაზისა!

475 

“იდუმალ ცოლსა ეუბნა, მართ ჩემგან უცოდნელია:

«ომით მოსრული ტარეილ საჭვრეტლად სასურველია,

მან განანათლოს მჭვრეტელთა გული, რაზომცა ბნელია;

რაცა დაგვედრო საქმნელად, ქმენ, არა საზოზღნელია.

476 

«აწ მითქვამს საქმე უშენოდ, შენცა ცან ესე მცნებული:

რათგან ქალია სამეფოდ ჩვენგანვე სახელ-დებული,

ვინცაღა ნახავს, აწ ნახოს, აჰა დღე, ედემს ხლებული,

გვერდსა დაისვი, ორნივე სრას დამხვდით, მოვალ შვებული».

477 

“მოვინადირეთ მინდორი, ძირი მთისა და გორისა;

იყო სიმრავლე ძაღლისა, შავარდნისა და ქორისა.

ადრე დავბრუნდით, ვიარეთ არ ეჯი გზისა შორისა.

აღარ იბურთეს, დაშლა ქმნეს თამაშობისა ორისა.

478 

“ჩემთა მჭვრეტელთა მოეცვა ქალაქი, შუკა და ბანი.

ომ-გარდახდილსა მშვენოდეს მე ენიანნი კაბანი;

ფერმიხდილ-გვარად ვშვენოდი ვარდი, ცრემლითა ნაბანი,

ვინცა მიჭვრეტდის, ბნდებოდის, - მართლად არს, არ კატაბანი.

479 

“რიდენი რომე მეშოვნეს ქალაქსა ხატაელთასა,

იგი მეხვივნეს, მშვენოდეს, ვახელებ გულსა ხელთასა.

მეფე გარდახდა, დარბაზსა შევედით ჩემთა მზრდელთასა,

შევხედენ, დავჰკრთი ელვასა ღაწვთა მზეებრ ნათელთასა.

480 

“მას მზესა ტანსა ემოსნეს ნარინჯის-ფერნი ჯუბანი,

ზურგით უთქს ჯარი ხადუმთა, დას-დასად, უბან-უბანი;

სრულად ნათლითა აევსო სახლი, შუკა და უბანი,

მუნ ვარდსა შუა შვენოდეს ძოწ-მარგალიტნი ტყუბანი.

481 

“ნაომარსა, დაკოდილსა ხელი ყელსა ჩამომება.

დედოფალი საჯდომთაგან ადგა, წინა მომეგება,

ვითა შვილი გარდამკოცნა, ღაწვი ვარდი დამილება,

მითხრა: «ნუ ეჭვ ამას იქით, თუღა მტერი შე-ღა-გება».

482 

“ახლოს დამისვეს ადგილსა, მუნ, სადა მეამებოდა.

პირის-პირ მიჯდა იგი მზე, გული ვისთვისცა კვდებოდა.

მალვით ვუჭვრეტდი, მიჭვრეტდა, სხვად არად მეუბნებოდა;

თვალნი მოვსწყვიდნი, სიცოცხლე ამითა მეარმებოდა.

483 

შეიქმნა სმა და პურობა, მსგავსი მათისა ძალისა;

სხვა გახარება ასეთი არს უნახავი თვალისა!

ჯამი და ჭიქა - ყველაი ფეროზისა და ლალისა.

არვისი ბრძანა მეფემან არცა გაშვება მთრვალისა.

484 

“მე მუნა მყოფი მივეცი შვებასა მეტის-მეტასა.

არ შემომხედნის, შევხედნი, ცეცხლმან დამიწყის შრეტასა;

კაცთა კრძალვასა ვაწვევდი გულსა შმაგსა და რეტასა.

რა უამეა პირის-პირ საყვარელისა ჭვრეტასა!

485 

“დააგდეს მღერა მუტრიბთა, “სულეთო!”, თავი ხარიან;

მიბრძანეს: «შვილო ტარიელ, ვით გითხრათ, ვით გვიხარიან?!

ნეტარძი გვაქვსო, მებრძოლნი მით ჩვენნი ვაგლახ არიან;

მართალან შენნი მჭვრეტელნი, არ ცუდად იმკვეხარიან.

486 

«აწ თუცა გმართებს შემოსვა, ვის მორჭმით მოგივლენიან,

არ შეგმოსთ, მაგა კაბათა არ აგხდით: ტურფად გშვენიან;

აწ გქონდეს ასი საჭურჭლე, ვის შუქნი მოგიფენიან.

თვით შეიკერე, რაცა გწადს, ჩვენგან ნუღარა გრცხვენიან».

487 

“მომართვნეს ასნი კლიტენი ასთავე საჭურჭლეთანი;

თაყვანის-ვეც და დავლოცე დავლანი მათთა სვეთანი;

მაკოცეს, ადგეს ორნივე, თვით იგი მზენი მზეთანი,

რა გასცნეს, ზომნი ვით გითხრნე ლაშქართა სისავსეთანი!

488 

“კვლაცა დაჯდა მხიარული, მოიმატა სმა და მღერა;

კვლა გაგრძელდა ნადიმობა, ბარბითი და ჩანგთა ჟღერა.

დედოფალი წამოვიდა, შეეყარა მწუხრსა დღე რა,

ძილ-პირამდის სიხარულსა სიხარული ჰგვანდა ვერა.

489 

“ავიყარენით, მიგვჭირდა სმა დოსტაქნისა მეტისა.

საწოლს შემოვე, შემექმნა ცნობა მართ ვითა რეტისა.

ძალი არ მქონდა ტყვე-ქმნილსა მე ამა ცეცხლთა შრეტისა.

მეგონებოდის, მალხენდის გონება მისგან ჭვრეტისა”.

წიგნი 

ნესტან-დარეჯანისა 

საყვარელსა თანა 

490 

“მონა მოვიდა, მიამბო ამბავი მე მართალია:

«თქვენსა ამბავსა იკითხავს აჯიღოსანი ქალია».

მაშინვე ვიცან, ავიჭერ, ჩქარ-ჩქარად გულ-გამკრთალია;

მოვიდა, ვნახე ასმათი ჩემთანა მომავალია.

491 

“მე ვისთვის ვკვდები, მეამა ასმათის ნახვა მე მისად.

აღარ მივუშვი, ვაკოცე, ქმნადღა თაყვანის-ცემისად;

ხელი მოვჰკიდე, დავისვი ახლოს ტახტისა ჩემისად,

ვჰკითხე, თუ: «ნეტარ, მისულა მორჩი ალვისა ხე მისად?

492 

«მიამბე მისი ამბავი, სხვად ნურად მეუბნებია!» 

მითხრა, თუ: «გკადრებ ამბავსა, აწ ჩემგან არ-სათნებია,

დღეს ერთმანერთი გინახავს და ტურფად მოგწონებია,

აწ კვლაცა ცნობა ამბისა მას ჩემგან უბრძანებია».

493 

“წიგნი მომართვა, ჩავხედენ, პირისა თემთა მთენისა.

ეწერა: «ვნახე სიტურფე წყალ-ჯავარისა შენისა.

ომ-გარდახდილი ჰშვენოდი, შენატევები ცხენისა,

არ-ავი მიჩანს მიზეზი ჩემისა ცრემლთა დენისა.

494 

«ღმერთმან თუ მცა ენა ჩემი ქებად შენდა უშენოსა,

შენთვის მკვდარი, აღარ ვიტყვი, მაშა მომკლავ უშენოსა;

მზემან ლომსა ვარდ-გიშერი ბაღი ბაღჩად უშენოსა;

შენმან მზემან, თავი ჩემი არვის ჰმართებს უშენოსა!

495 

«თუცა მიგდის ღვარი ცრემლთა, მაგრა ცუდად არ იდენო,

ამას იქით ნუღარა სტირ, ჭირსა თავი არიდენო;

შენნი მჭვრეტნი ჩემთა მჭვრეტთა აგინებენ, არ იდენო;

რომე წეღან მოგეხვივნეს, იგი ჩემთვის არიდენო.

496 

«იგი მე მომცენ რიდენი, რომელნი წეღან გშვენოდეს,

რა მნახო, შენცა გეამოს, შენეულითა მშვენოდეს;

ესე სამკლავე შეიბი, თუ ჩემი გა-ღა-გვლენოდეს,

ერთი ასეთი ცოცხალსა სხვა ღამე არ გაგთენოდეს»“.

ტარიელის ტირილი და 

დაბნედა 

497 

აქა მხეც-ქმნილი ტარიელ ტირს, ჭირი ეათასების;

თქვა: “მე მაქვს სამხრე, რომელი კვლა წინას მკლავსა მას ების!»

იგი შეიხსნა, მოიღო, თვალვით არ დაიფასების,

პირსა დაიდვა, და-ცა-ბნდა, ქვე მკვდართა დაედასების.

498 

ასრე წვა, რომე არ ჰგვანდა მკვდარი სამარის კარისა,

ორგნით ჩანს ლები მჯიღისა, მართ გულსა გარდნაკარისა;

ასმათს სდის ღვარი სისხლისა, ღაწვთაგან ნახოკარისა,

კვლა წყალსა ასხამს, უშველის, ხმა ისმის მუნ წკანწკარისა.

499 

ავთანდილცა სულთქნა მწარედ, დაბნედილსა შემოსჭვრიტნა;

ასმათ ვამნი გაამრავლნა, ცრემლმან მისმან ქვანი ხვრიტნა;

მერმე სულად მოაქცია, ცეცხლნი წყლითა დაუშრიტნა;

თქვა: “ცოცხალ ვარ, საწუთრომან აწცა ჩემნი სისხლნი ხვრიტნა!»

500 

ზე წამოჯდა ფერ-მიხდილი, აყოლებდა თვალთა რეტად.

ვარდი სრულად შექმნილიყო ზაფრანად და ვითა სპეტად.

დიდხან მათად არა სცალდა საუბრად და არცა ჭვრეტად,

დარჩომა და არ-სიკვდილი მას უმძიმდა მეტის-მეტად.

501 

ავთანდილს უთხრა: “ისმენდი, ცნობა მიც თუცა ხელისა,

გითხრა ამბავი ჩემი და ჩემისა დამმარხველისა;

ლხინად მიჩნს შეყრა მოყვრისა მის, შენგან შეუყრელისა,

მე მიკვირს ჩემი სიცოცხლე, ასრე დარჩომა მრთელისა!

502 

“ასმათის ნახვა მეამა, ჩემგან დად საესავისა.

წიგნი რა ვნახე, მომართვა ესე საბამი მკლავისა.

მკლავსა შევიბი მაშინვე, მოვიხსენ რიდე თავისა,

იგი უცხო და ღარიბი, მტკიცისა რასმე შავისა”.

წიგნი ტარიელისა 

საყვარელსა თანა 

პასუხად 

503 

“მივუწერე: «მზეო, შუქი შენი, შენგან მონაფენი,

გულსა მეცა, გამიცუდდეს სიჩაუქე-სიალფენი;

ხელმან შენნი განვიცადენ სინატიფე-სიტურფენი,

სულთა ნაცვლად სამსახურნი რადმცა ვითა გიმუქფენი?!

504 

«მაშინ, ოდეს დამარჩინე, სულთა სრულად არ გამყარე,

აწ ჩემთვისცა ესე ჟამი მასვე ჟამსა დავადარე;

სამხრე შენი მომივიდა, შემოვიბი მკლავსა გარე,

რომე მმართებს სიხარული, ეგზომიმცა რა ვიხარე?!

505 

«განაღამცა ვიწინაშე, აჰა რიდე, რომე მთხოვე;

ყაბაჩაცა ასეთივე, ამისებრი ვერა ვპოვე;

დაბნედილსა ნუ დამაგდებ, მიშველე რა, მარგე, მოვე;

სოფელს მყოფსა უშენოსა კაცსა ვისმცა შევეპოვე!» 

506 

“ქალი ადგა, გამეყარა. დავწევ, ამოდ დამეძინა,

მაგრა შევკრთი, საყვარელი ჩემი ვნახე ძილსა შინა;

გამეღვიძა, აღარა მყვა, სულ-დგმულობა მომეწყინა,

ღამე ასრე გავათენე, მისი ხმაცა არ მესმინა”.

რჩევა 

ნესტან-დარეჯანის 

გათხოვებისა 

507 

“დილასა ადრე სრას მიხმეს, დღე რა ქმნა მწუხრმან ჟამითა;

ავდეგ, ვცან მათი ამბავი, წასლვა ვქმენ მითვე წამითა;

ვნახე, ორნივე ერთგან სხდეს ხასითა ოდენ სამითა,

რა მივე, მითხრეს დაჯდომა, წინაშე დავჯე სკამითა.

508 

“მიბრძანეს, თუ: “ღმერთმან ასრე დაგვაბერნა, და-ცა-გვლია;

ჟამი გვახლავს სიბერისა, სიყმაწვილე გარდგვივლია;

ყმა არ მოგვცა, ქალი გვივის, ვისგან შუქი არ გვაკლია,

ყმისა არ-სმა არად გვაგვა, ამათ ზედან წაგვითვლია.

509 

«აწ ქალისა ჩვენისათვის ქმარი გვინდა, სად მოვნახოთ,

რომე მივსცეთ ტახტი ჩვენი, სახედ ჩვენად გამოვსახოთ,

სამეფოსა ვაპატრონოთ, სახელმწიფო შევანახოთ,

არ ამოვწყდეთ, მტერთა ჩვენთა ხრმალი ჩვენთვის არ ვამახოთ».

510 

“ვთქვი: «თქვენი ძისა არა-სმა გულსა ვით მიეფარების,

მაგრა კმა ჩვენად იმედად, ვინ მზესა დაედარების;

ვისცა სთხოვთ შვილსა სასიძოდ, მას დიდად გაეხარების,

სხვამცა რა გკადრეთ! თვით იცით, მაგას რა მოეგვარების».

511 

“დავიწყეთ რჩევა საქმისა, გული მიც, თუცა მელია;

ვთქვი: «ჩემგან დაშლა ამისი არ ითქმის, არ-საქმნელია!»

მეფემან ბრძანა: “ხვარაზმშა, ხელმწიფე ხვარაზმელია,

თუ მოგვცემს შვილსა სასიძოდ, მისებრივ არ-რომელია».

512 

“რომე პირველვე დაესკვნა, მათ ესე შეეტყვებოდა;

ერთმანერთსაცა უჭვრეტდეს, სიტყვაცა აგრე სწბებოდა.

ჩემგან დაშლისა კადრება მართ ამბად არ ეგებოდა,

ოდენ დავმიწდი, დავნაცრდი, გული მი და მო კრთებოდა.

513 

“დედოფალმან თქვა: «ხვარაზმშა მეფეა მორჭმით მჯდომელი,

მათსამცა შვილსა სასიძოდ ჩვენთვის სხვა სჯობდა რომელი?» 

შეცილებამცა ვით ვჰკადრე, რათგან თვით იყო მნდომელი!

მოწმობა დავჰრთე, დაესკვნა დღე ჩემი სულთა მხდომელი.

514 

“გაგზავნეს კაცი ხვარაზმშას წინა შვილისა მთხოელი;

შესთვალეს: «გახდა უმკვიდროდ სამეფო ჩვენი ყოელი;

არს ერთი ქალი საძეო, არ კიდე-გასათხოელი,

თუ მოგვცემ შვილსა სამისოდ, სხვასა ნუღარას მოელი».

515 

“კაცი მოვიდა, აევსო ჯუბაჩითა და რიდითა,

გაჰხარებოდა ხვარაზმშას სიხარულითა დიდითა;

ებრძანა: «მოგვხვდა ღმრთისაგან, ჩვენ რომე ვინატრიდითა!

თვით მაგისებრსა შვილსამცა ჩვენ ხელსა რასა ვჰხდიდითა!» 

516 

“კვლა გაგზავნნეს სხვანი კაცნი სასიძოსა მოყვანებად,

დაჰვედრეს, თუ: «ნუ აყოვნებთ, მოდით ჩვენად ნაბრძანებად».

მე მაშვრალი, ნაბურთალი საწოლს შევე მოსვენებად,

გულსა სევდა შემეყარა, ვიწყე ჭირთა მოპოვნებად”.

ტარიელისა და ნესტან-დარეჯანის 

თათბირი და გამორჩევა 

517 

“მეტმან სევდამან მიმწურა გულსა დაცემად დანისად.

ასმათის მონა შემოდგა, მე ვჯე ლაღი და ჯანი სად,

წიგნი მომართვა, ეწერა: «ვინ სჩან ალვისა ტანისად,

ადრე მოდიო, გიბრძანებს, დაუყოვნებლად ხანისად».

518 

“შევჯე, წავე, ბაღჩას მივე. ვითა სცნობდე ლხინთა ზომით!

ბაღჩა შევვლე, კოშკი დამხვდა, ასმათ ვნახე ძირსა დგომით;

ვნახე, ვსჭვრეტდი ნატირებად, ცრემლი აჩნდა ღაწვთა წთომით,

დამიმძიმდა, არა ვჰკითხე; ჩემი სჭირდა მისლვა ნდომით.

519 

“იგი ვნახე დაღრეჯილი, ესე მეტად დამიმძიმდა.

ვითა წინას შემომცინის, არღა ეგრე გამიღიმდა.

ყოლა სიტყვა არ მომიგო, ოდენ ცრემლთა გარდმოსწვიმდა,

ამით უფრო დამაწყლულა, არა წყლულთა მიაქიმდა.

520 

“ჩემნი ერთნი გონებანი მეტად შორად გამიკიდნა,

შინა კოშკად შემიყვანა, ფარდაგსაცა ამიზიდნა.

შევე, ვნახე იგი მთვარე; ჭირმან ყოვლმან უკუმრიდნა,

გულსა შუქი შემომადგა, მაგრა გული არ დამიდნა.

521 

“იყო არ-ნათლად ნათელი, ფარდაგსა შემომდგომელი;

ებურა მოშლით პირ-ოქრო რიდე, მე მივეც რომელი;

მითვე მწვანითა უებრო მიწოლით ტახტსა მჯდომელი,

ცრემლისა ღვარსა მოეცვა პირი, ელვათა მკრთომელი.

522 

“ქვე წვა, ვით კლდისა ნაპრალსა ვეფხი პირ-გამეხებული,

არცა მზე ჰგვანდა, არც მთვარე, ხე ალვა, ედემს ხებული;

ასმათმან დამსვა შორს-გვარად გულსა მე ლახვარ-ხებული;

მერმე წამოჯდა წარბ-შერჭმით, გამწყრალი, გარისხებული.

523 

“მიბრძანა: «მიკვირს, რად მოხვე მშლელი პირისა მტკიცისა,

გამწირავი და მუხთალი, შენ, გამტეხელი ფიცისა?!

მაგრა ნაცვალსა პატიჟსა მიგცემსო ზენა, მი, ცისა!» 

ვჰკადრე: «რა გკადრო პასუხი მის ჩემგან მე უიცისა?» 

524 

“ვთქვი: «პასუხსა ვერას გკადრებ, თუ არა ვსცნობ მე მართალსა:

რა შეგცოდე, რა მიქმნია უცნობოსა, ფერ-ნამკრთალსა?» 

კვლაცა მითხრა: «რას გეუბნა მტყუანსა და შენ მუხთალსა?

დიაცურად რად მოვღორდი? მე დავუწვავ ამით ალსა!

525 

«შენ არ იცი ხვარაზმშასი საქმროდ ჩემად მოყვანება?!

შენ ჯდომილხარ სავაზიროდ, შენი ჰრთულა ამას ნება,

შენ გასტეხე ფიცი ჩემი, სიმტკიცე და იგი მცნება,

ღმერთმან ქმნას და დაგირჩინო ცუდად შენი ხელოვნება!

526 

«გახსოვს, ოდეს «ჰაის» ჰზმიდი, ცრემლნი შენნი ველთა ჰბანდეს,

მკურნალნი და დასტაქარნი წამალსა-ყე მოგიტანდეს?

მამაცისა სიცრუესა, ნეტარ, სხვანი რამცა ჰგვანდეს!

რათგან დამთმე, მეცა დაგთმობ, ვინძი უფრო დაზიანდეს!

527 

«ამას ვბრძანებ: ვინცა გინდა ეპატრონოს ინდოეთსა,

ეგრეც მე მაქვს პატრონობა, უგზოდ ვლიდენ, თუნდა გზეთსა!

ეგე აგრე არ იქმნების, წა, მომცთარხარ მოსაცეთსა,

აზრნი შენნი შენვე გგვანან, მტყუანსა და შენ აგეთსა!

528 

“ცოცხალ ვიყო, შენ ინდოეთს, ღმერთო, ხანი ვერა დაჰყო!

თუ ეცადო დაყოფასა, ხორცთა შენთა სული გაჰყო!

სხვა ჩემებრი ვერა ჰპოვო, ცათამდისცა ხელი აჰყო!» 

ესე სიტყვა დაასრულა, ყმა ატირდა, სულთქნა, აჰ-ყო.

529 

თქვა: “რა მესმა ესე მისგან, მეიმედა მეტის-მეტად,

კვლა მიეცა თვალთა ძალი მის ნათლისა ეგრე ჭვრეტად.

აწ დავკარგე; რად არ გიკვირს, რად ცოცხალ ვარ, რად ვარ რეტად?

ვა, სოფელო უხანოო, რად ჰზი სისხლთა ჩემთა ხვრეტად?!

530 

“შევჰხედენ, ვნახე სასთუმალს მუსაფი გაშლით მდებარე,

ავიღე, ავდეგ, მე ღმრთისა და მერმე მათი მქებარე,

ვჰკადრე, თუ: «მზეო, დაგიწვავ, ჩემიცა დაწვი მზე ბარე,

რათგან არ მომკალ, პასუხი ერთიღა გკადრო მე ბარე.

531 

«რომე გკადრებ, ესე სიტყვა აწ თუ ცუდად ნალიქნია,

ცამცა მრისხავს, მზისა შუქნი ყოლა ჩემთვის ნუ შუქნია!

თუ მაღირსებ განკითხვასა, ავი არა არ მიქმნია».

მან მიბრძანა: «რაცა იცი, თქვიო!», თავი დამიქნია.

532 

“კვლაცა ვჰკადრე: «მე თუ, მზეო, შენთვის ფიცი გამეტეხოს,

ღმერთმან აწვე რისხვა მისი ზეცით ჩემთვის გაამეხოს!

ვისი გინდა უშენოსა პირი მემზოს, ტანი მეხოს?!

მაშა მაშინ რაგვარ დავრჩე, რა ლახვარი გულსა მეხოს!

533 

«მე მეფეთა დარბაზს მიხმეს, შექმნეს დიდი ვაზირობა.

მათ წინასვე დაეპირა იმა ყმისა შენი ქმრობა.

დამეშალა, ვერ დავშლიდი, დამრჩებოდა უმეცრობა;

თავსა ვუთხარ: «მიემოწმე, ჟამად გიჯობს გულ-მაგრობა».

534 

«მემცა დაშლა ვითა ვჰკადრე, რათგან იგი ვერ მიმხვდარა?

არ იცის, თუ ინდოეთი უპატრონოდ არ გამხდარა?!

ტარიელ არს მემამულე, სხვასა ჰმართებს არად არა,

ვის მოიყვანს, არა ვიცი, ანუ იგი ვინ მომცდარა?

535 

«ვთქვი: «ამითა ვეღარას ვიქმ, ღონე სხვა რა მოვიგვარო»;

თავსა ვუთხარ: «ნუ მოგიცავ, გონებაო მრავალ-გვარო!» 

მედვა გული მხეცისაებრ, ათასჯერცა მინდორს ვარო,

ვისმცა მივეც თავი შენი, შენვე რად მე არ წამგვარო?!» 

536 

“სულთა ვჰყიდდი გულისათვის, კოშკი ამად გამებაზრა;

იგი წვიმა და-რე-ნელდა, რომე პირველ ვარდი აზრა;

ვნახე, ძოწსა მარგალიტი გარე ტურფად მოემაზრა.

მიბრძანა, თუ: “ეგე საქმე მემცა მართლად რად მეაზრა?!

537 

«არ დავიჯერებ მე შენსა ღალატსა, ორგულობასა,

უარის ქმნასა ღმრთისასა, ამისთვის არ მადლობასა;

იაჯდი თავსა ჩემსა და მორჭმით ინდოეთს ფლობასა!

მე და შენ დავსხდეთ ხელმწიფედ, სჯობს ყოვლსა სიძე-სძლობასა».

538 

“მოლმობიერდა, მომიტკბა გამწყრალი, გარისხებული,

ანუ მზე იყო ქვეყანად, ან მთვარე პირ-გავსებული;

ახლოს დამისვა, მაღირსა აქამდის არ-ღირსებული;

მეუბნებოდა, დამივსო ცეცხლი, ამითა გზებული.

539 

“მიბრძანა, თუ: «გონიერი, ხამს აროდეს არ აჩქარდეს,

რაცა სჯობდეს, მოაგვაროს, საწუთროსა დაუწყნარდეს;

თუ სასიძო არ მოუშვა, ვა თუ მეფე გაგიმწარდეს,

შენ და იგი წაიკიდნეთ, ინდოეთი გარდაქარდეს!.

540 

«კვლა თუ სიძე შემოუშვა, მე შემირთოს, იყოს ასდენ,

ერთმანერთსა გავეყარნეთ, ძოწეულნი გაგვიფლასდენ,

მათ მორჭმულთა მოივლინონ, ჩვენ პატიჟნი გაგვიასდენ,

ესე ამბად არ ეგების, რომე სპარსნი გაგვიხასდენ».

541 

“მე ვჰკადრე: «ღმერთმან აშოროს მას ყმასა შენი ქმარობა!

რა შემოვიდენ ინდოეთს, შევიგნა მათი გვარობა,

ვუჩვენო ჩემი ძალ-გული და ჩემი მეომარობა:

ასრე დავხოცნე, შეეძლოს აღარა, არ, სახმარობა!» 

542 

“მიბრძანა, თუ: «ხამს დიაცი დიაცურად, საქმე-დედლად,

დიდსა სისხლსა ვერ შეგაქმნევ, ვერ ვიქმნები შუა კედლად:

რა მოვიდეს სიძე, მოკალ, მისთა სპათა აუწყვედლად.

ქმნა მართლისა სამართლისა ხესა შეიქმს ხმელსა ნედლად.

543 

«ასრე ქმენ, ჩემო ლომო და მჯობო ყოველთა გმირთაო,

მიპარვით მოკალ სასიძო, ლაშქართა ნუ მოირთაო,

მისთა სპათაცა ნუ დაჰხოც, ზროხათა, ვითა ვირთაო, -

სისხლი კაცისა უბრალო კაცმანმცა ვით იტვირთაო?

544 

«იგი რა მოჰკლა, ეუბენ პატრონსა, ჩემსა მამასა,

ჰკადრე, თუ: «სპარსთა ვერა ვიქმ ინდოეთისა ჭამასა,

ჩემია მკვიდრი მამული, არ მივსცემ არცა დრამასა,

არ დამეხსნები, გაგიხდი ქალაქსა ვითა ტრამასა!» 

545 

«ჩემი ყოლა ნურა გინდა სიყვარული, ნურცა ნდომა,

ამით უფრო მოგეცემის სამართლისა შენ მოხდომა;

ქმნას მეფემან ყელ-მოტეხით შემოხვეწა, შემოკვდომა,

ხელთა მოგცეს თავი ჩემი, შეგვფეროდეს ერთგან სხდომა».

546 

“ესე მეტად მომეწონა თათბირი და გამორჩევა,

ჩემთა მტერთა დავაქადე დასახოცლად ხრმლისა ქნევა;

მერმე ავდეგ წამოსავლად, მან დამიწყო ქვევე წვევა,

მწადდა, მაგრა ვერ შევჰმართე შემოჭდომა, შემოხვევა.

547 

“ხანი დავყავ, გავეყარე, მაგრა გავხე ვითა ხელი.

ასმათ წინა ჩამომიძღვა, ჩამდიოდა ცრემლი ცხელი.

ჭირი ბევრჯერ ვაათასე, ლხინი ჩემი ვაერთხელი,

მერმე წასლვა არა მწადდა, ამად მივალ არ-ფიცხელი”.

ხვარაზმშას შვილის 

ინდოეთს მოსლვა საქორწილოდ 

და ტარიელისაგან მისი მოკლვა 

548 

“მოვიდა კაცი: «სასიძო მოვაო», მოსლვა გვახარა,

მაგრა თუ ღმერთი რას უზამს, არა იცოდა, გლახ, არა;

მეფესა მიჰხვდა სიამე, არ სიტყვა ივაგლახა რა,

მიბრძანა, ახლოს მიმისვა, “მოდიო”, თავი დახარა.

549 

“მიბრძანა: «ჩემთვის ესე დღე ლხინი და სიხარულია.

გარდავიხადოთ ქორწილი, ხამს ვითა დასა, სრულია;

კაცი გავგზავნოთ, მოიღონ ყოვლგნით საჭურჭლე სრულია,

უხვად გავსცემდეთ, ვავსებდეთ, სიძუნწე უმეცრულია».

550 

“მე გავგზავნენ ყოვლგნით კაცნი საჭურჭლეთა წამომხმელნი;

სასიძოცა მოგვივიდა, იყვნეს ხანსა არ-დამზმელნი;

შიგნით ჩვენნი გაეგებნეს, გარეთ მოდგეს ხვარაზმელნი;

მათ ლაშქართა ერთგან მყოფთა ვერ იტევდეს ვერცა ხმელნი.

551 

“მეფემან ბრძანა: «მოკაზმეთ კარვითა მოედანია,

გამოისვენოს სიძემან, დაყოს ცოტაი ხანია;

მუნ მისად ნახვად გავიდენ უშენოდ სპანი სხვანია,

შენ აქა ნახენ, კმარიან იქა ნახვისად ყმანია».

552 

“მოედანს დავდგი კარვები წითლისა ატლასებისა.

მოვიდა სიძე, გარდახდა, დღე, ჰგვანდა, არ აღვსებისა,

შეიქმნა გასლვა შიგანთა, ჯარია მუნ ხასებისა,

დაიწყეს დგომა ლაშქართა თემ-თემად, დას-დასებისა.

553 

“მე დავშვერ, ვითა წესია საურავ-გარდახდილისა;

შინა წამოვე მაშვრალი, ქმნა მომნდომოდა ძილისა;

მონა მოვიდა, მომართვა წიგნი ასმათის ტკბილისა:

«ადრე მოდიო, გიბრძანებს მსგავსი ალვისა ზრდილისა».

554 

“ცხენისაგან არ გარდავხე, წავე ფიცხლად, დავჰმორჩილდი;

ქალი დამხვდა ნატირები, ვჰკითხე: «ცრემლსა რასა ჰმილდი?» 

მითხრა: «შენი შესწრობილი ტირილსამცა ვით ავსცილდი?

გაუწყვედლად ვით გამართლო? რაგვარადმცა გავვაქილდი?!» 

555 

“შევედით, ვნახეთ ბალიშსა ზედა წარბ-შერჭმით მჯდომარე;

მზე ვეღარას იქმს მის მეტსა, მას განენათლა რომ არე,

წავდეგ, მიბრძანა: «რასა სდგა? დღე გიჩანს წინ საომარე!

ანუ გამწირე, მიტყუე და კვლაცა მოიმცდომარე?!» 

556 

“მე მეწყინა, აღარა ვთქვი, ფიცხლად გარე შემოვბრუნდი.

უკუვჰყივლე: «აწ გამოჩნდეს, არ მინდოდეს, ვისცა ვუნდი!

ქალი ომსა რაგვარ მაწვევს, აგრე ვითა დავძაბუნდი!» 

შინა მოვე, მოკლვა მისი დავაპირე, არ დავყმუნდი.

557 

“ასსა ვუბრძანე მონასა: «საომრად დაემზადენით!» 

შევსხედით, გავვლეთ ქალაქი, არავის გავეცხადენით.

კარავსა შევე, სასიძო ვითა წვა, ზარ-მაც თქმად ენით,

უსისხლოდ მოვკალ იგი ყმა, თუცა ხმდა სისხლისა დენით.

558 

“კარვის კალთა ჩახლათული ჩავჭერ, ჩავაკარაბაკე,

ყმასა ფერხთა მოვეკიდე, თავი სვეტსა შევუტაკე.

წინა მწოლთა დაიზახეს, გლოვა მიჰხვდა საარაკე;

ცხენსა შევჯე, წამო-ცა-ვე; ჯაჭვი მეცვა საკურტაკე.

559 

“ხმა დამივარდა, შეიქმნა ზახილი მოსაწევარი;

წამოვე, წევნა დამიწყეს, დავხოცე ჩემი მდევარი.

ქალაქი მქონდა მაგარი, მტერთაგან მოურევარი,

მუნ შიგან შევე მშვიდობით, ამოდ იგივე მე ვარი!

560 

“კაცნი გავგზავნენ, ვაცნობე ყოვლგან ლაშქარსა ყველასა:

«აქა მომმართეთ, ვინცაღა ჩემსა იქმოდეთ შველასა».

არ გაწყდა მოსლვა მდევართა ღამესა დია ბნელასა,

ჩემი რა ცნიან, სცევდიან თავებსა მათსა მრთელასა.

561 

“ცისკრად ავდეგ, შევეკაზმე. რა გათენდა ღამე დილად,

ვნახენ სამნი დიდებულნი მეფისაგან მოგზავნილად;

ებრძანა, თუ: «ღმერთმან იცის, გამეზარდე ვითა შვილად,

ჩემი ასრე რად შესცვალე სიხარული სიმძიმილად?

562 

«ხვარაზმშას სისხლი უბრალო სახლად რად დამადებინე?

თუ ჩემი ქალი გინდოდა, რად არა შემაგებინე?

მე, ბერსა შენსა გამზრდელსა სიცოცხლე მაარმებინე,

დღედ სიკვდილამდის შენიცა თავი არ მაახლებინე!» 

563 

“მე შევუთვალე: «მეფეო, ვარ უმაგრესი რვალისა,

თვარა რად მიშლის სიკვდილსა ცეცხლი სირცხვილთა ალისა?

მაგრა, თვით იცით, ხელმწიფე ხამს მქმნელი სამართალისა,

მე, თქვენმან მზემან, მაშოროს ნდომა თქვენისა ქალისა!

564 

«იცით, ინდოთა სამეფო რაზომი სრა-საჯდომია! -

ერთიღა მე ვარ მემკვიდრე, - ყველაი თქვენ მოგხდომია:

ამოწყდა მათი ყველაი, მამული თქვენ დაგრჩომია;

სამართლით ტახტი უჩემოდ არავის მისახდომია!

565 

«ვერ გათნევ, თქვენმან კეთილმან, აწ ეგე არ-მართალია:

ღმერთმან არ მოგცა ყმა შვილი, გიზის ერთაი ქალია,

ხვარაზმშა დაჰსვა ხელმწიფედ, დამრჩების რა ნაცვალია?

სხვა მეფე დაჯდეს ინდოეთს, მერტყას მე ჩემი ხრმალია?!

566 

«შენი ქალი არად მინდა, გაათხოვე, გამარიდე!

ინდოეთი ჩემი არის, არვის მივსცე ჩემგან კიდე.

ვინცა ჩემსა დამეცილოს, მისით მასცა ამოვფხვრიდე,

სხვას მეშველსა გარეგანსა, მომკალ, ვისცა ვინატრიდე!»“ 

ამბის ცნობა ტარიელისაგან 

ნესტან-დარეჯანის დაკარგვისა 

567 

“ესე კაცნი გამეგზავნნეს, გონებასა გავეშმაგე.

რომე მისი ვერა მეცნა, ამას უფრო დავედაგე.

მას ზღუდესა გარდავადეგ, მინდორთაკე რომე ვაგე,

მესმა საქმე საშინელი, თუცა თავი ვერ წავაგე.

568 

“გამოჩნდეს ორნი ქვეითნი, მე მივეგებე წინარე.

ქალი ჰყვა ერთსა მონასა, ვცანცა, თუ მოღმა ვინ არე:

თავ-გაგლეჯილი ასმათი, პირს სისხლი ჩამომდინარე,

აღარ მიყივლა ღიმილით, არცაღა გამიცინა-რე.

569 

იგი ვნახე, დავებნივე, გონებანი გამიშმაგნა;

შორით ვუხმე: «რაშიგან ვართ, ანუ ცეცხლმან რად დაგვდაგნა?» 

მან საბრალოდ შემომტირნა, ძლივ სიტყვანი გამოაგნა,

მითხრა: «ღმერთმა სიმგრგვლე ცისა ჩვენთვის რისხვით წამოგრაგნა».

570 

“ახლოს მივე, კვლაცა ვჰკითხე: «რაშიგან ვართ? თქვი მართალი!» 

კვლა საბრალოდ ამიტირდა, კვლა მოედვა ამით ალი,

დიდხან სიტყვა ვერა მითხრა, მისთა ჭირთა ნაათალი,

მკერდსა წითლად უღებვიდა სისხლი ღაწვთა ნაწვეთალი.

571 

მერმე მითხრა: «მოგახსენებ, ესე რადმცა დაგიმალე?

მაგრა ვითა გაგახარნე, შენცა აგრე შემიწყალე:

ნუ მაცოცხლებ, ნუ დამარჩენ, შემიხვეწე, შემიბრალე,

დამხსენ ჩემსა საწუთროსა, ღმერთსა შენსა მიავალე!» 

572 

“მიამბო: «ოდეს სასიძო მოჰკალ და ხმა დაგივარდა,

მეფესა ესმა, აიჭრა, მართ მისგან გასატკივარდა,

შენ დაგიზახნა: «მიხმეთო», ხმა-მაღლად გახმამყივარდა;

მოგნახეს, შინა ვერ გპოვეს, მით მეფე გამომჩივარდა.

573 

«ჰკადრეს: «აქა აღარ არის, კარნი სადმე გაუვლიან».

მეფე ბრძანებს: «ვიცი, ვიცი, მეტად კარგად შემიგნიან:

მას უყვარდა ქალი ჩემი, სისხლნი ველთა მოუღვრიან,

რა ნახიან ერთმანერთი, არ-შეხედვა ვერ დათმიან.

574 

«აწ, თავმან ჩემმან, მას მოვჰკლავ, ჩემად დად ვინცა მადესა!

მე ღმრთისა ვუთხარ, დაუბამს მას ეშმაკისა ბადესა!

მათ ბოზ-კუროთა ასეთი რა მისცეს, რა უქადესა?

თუ დავარჩინო, ღმერთი ვგმო! მისად პატიჟად მზად ეს ა».

575 

“მის მეფისა წესი იყო: თავი მისი ძვირად ფიცის,

და თუ ფიცის, არ გატეხის, მასვე წამსა დაამტკიცის.

«ესე წყრომა მეფისაგან ვისცა ესმა, ვინცა იცის,

მან უამბო დავარ ქაჯსა, ვინ გრძნებითა ცაცა იცის.

576 

«დავარს, დასა მეფისასა, უთხრა ვინმე ღმრთისა მტერმან:

«თავი ფიცა ძმამან შენმან, არ დაგარჩენს, იცის ერმან».

მან ეგრე თქვა: «უბრალო ვარ, იცის ღმერთმან სახიერმან!

ვისგან მოვკვდე, ვისთვის მოვკვდე, მიიხვედროს იგი ვერ მან».

577 

«პატრონი ჩემი აგრევე იყო წამოხვე შენ ოდეს;

შენეულნივე რიდენი ებურნეს, ტურფად ჰშვენოდეს.

დავარ მოთქმიდა სიტყვითა, რომელნი არა მსენოდეს:

«ბოზო, შენ ბოზო, რად მომკალ? ვეჭვ, შენცა, არა გლხენოდეს!

578 

«როსკიპო, ბოზო დიაცო, საქმრო რად მოაკვლევინე?

ანუ სისხლითა მისითა ჩემი რად მოაზღვევინე?

არ ცუდად მომკლავს ძმა ჩემი, რა გიყავ, რა გაქმნევინე?

აწ, ღმერთსა უნდეს, ვერ მიჰხვდე, ვის ესე დააშლევინე!» 

579 

«ხელი მიჰყო, წამოზიდნა, თმანი გრძელნი დაუფუშნა,

დაალება, დაალურჯა, მედგრად პირნი მოიქუშნა.

მან პასუხი ვერა გასცა, ოდენ სულთქნა, ოდენ უშნა,

ქალმან შავმან ვერა არგო, ვერცა წყლული დაუშუშნა 

580 

«რა დავარ გაძღა ცემითა, მისითა დალურჯებითა,

წამოდგეს ორნი მონანი, პირითა მით ქაჯებითა,

მათ კიდობანი მოიღეს, ეუბნეს არ აჯებითა,

მას შიგან ჩასვეს იგი მზე, ჰგავს, იქმნა დარაჯებითა.

581 

«მან უთხრა: «წადით, დაკარგეთ მუნ, სადა ზღვისა ჭიპია;

წმიდისა წყალი ვერ ნახოს მყინვარე, ვერცა ლიპია»;

მათ გაეხარნეს, ხმა-მაღლად იყივლეს: «იპი-იპია».

ესე ვნახე და არ მოვკვე, არა მგავს არცა სიპია.

582 

«ზღვათაკე გავლნეს სარკმელნი, მაშინვე გაუჩინარდა.

დავარ თქვა: «მქმნელი ამისი ვინ არ დამქოლოს, ვინ არ, და!

ვირე მომკლევდეს, მოვკვდები, სიცოცხლე გასაწყინარდა».

დანა დაიცა, მო-ცა-კვდა, დაეცა, გასისხლმდინარდა.

583 

«რად არ მიკვირვებ ცოცხალსა, მე ლახვარ-დაუსობელსა!

აწ იგი მიყავ, რა მმართებს ამისსა მახარობელსა!

ზენაარ, დამხსენ სიცოცხლე სულთადგმა-დაუთმობელსა!» 

საბრალოდ ცრემლსა ადენდა უკლებსა, დაუშრობელსა.

584 

“მე ვუთხარ: «დაო, რად მოგკლა, ანუ რა შენი ბრალია? -

რამცა ვქმენ ნაცვლად, თვით რომე მისი ჩემზედა ვალია! -

აწ თავსა მისად საძებრად მივსცემ, სად კლდე და წყალია».

სრულად გავქვავდი, შემექმნა გული მართ ვითა სალია.

585 

“მეტმან ზარმან გამაშმაგა, მომივიდა ცხრო და თრთოლა;

გულსა ვუთხარ: «ნუ მოჰკვდები, არას გარგებს ცუდი წოლა,

გიჯობს გაჭრა ძებნად მისად, გავარდნა და ველთა რბოლა.

- აჰა ჟამი, ვისცა გინა ჩემი თანა წამოყოლა!» 

586 

“შევე, ფიცხლად შევეკაზმე, ცხენსა შევჯე შეკაზმული;

ას სამოცი კარგი მოყმე, ჩემსა თანა ხან-დაზმული,

წამომყვა და წამოვედით, კართა გარე დარაზმული,

ზღვის პირს მივე, ნავი დამხვდა, მენავემან მნახა ზმული.

587 

“ნავსა ჩავჯე, ზღვასა შევე, ზღვასა შიგან გავალაგდი,

არსით ნავი მომავალი უნახავად არ დავაგდი;

მოველოდი, არა მესმა, შმაგი უფრო გა-ვე-ვშმაგდი,

რომე სრულად მომიძულვა, ღმერთსა თურე ასრე ვსძაგდი.

588 

“რომე დავყავ წელიწადი, თვე თორმეტი გამეოცა,

მაგრა მისი მნახავიცა სიზმრივ კაცი არ მეოცა;

თანა-მყოლი ყველაკაი ამომიწყდა, დამეხოცა,

ვთქვი, თუ: «ღმერთსა ვერას ვჰკადრებ, რაცა სწადდეს, აგრე ვყო-ცა».

589 

“ზღვა-ზღვა ცურვა მომეწყინა, მით გამოვე ზღვისა პირსა,

გული სრულად გამიმხეცდა, არ ვუსმენდი არც ვაზირსა;

ყველაკაი დამეფანტა, დაჰრჩომოდა რაცა ჭირსა.

კაცსა ღმერთი არ გასწირავს, ასრე მისგან განაწირსა!

590 

“ერთაი ესე ასმათი და დამრჩეს ორნი მონანი,

ჩემნი გულისა მდებელნი და ჩემნი შემომგონანი.

მისი ვერა ვცნენ ამბავნი ვერცა დრამისა წონანი,

ტირილი მიჩნდის ლხინად და მდინდიან ცრემლთა ფონანი”.

ამბავი ნურადინ-ფრიდონისა,

ოდეს ტარიელ შეეყარა 

591 

“ღამით მევლო, მოვიდოდი, ზღვისა პირსა აჩნდეს ბაღნი;

ჰგვანდეს ქალაქს, ვეახლენით, ცალ-კერძ იყვნეს კლდეთა ნაღნი;

არ მეამის კაცთა ნახვა, მიდაღვიდეს გულსა დაღნი;

მუნ გარდავხე მოსვენებად, დამხვდეს რამე ხენი ლაღნი.

592 

“ხეთა ძირსა მივიძინე, მათ მონათა ჭამეს პური;

მერმე ავდეგ სევდიანი, მიღამებდა გულსა მური:

ვერა მეცნა ეგზომ გრძელად ვერ ჭორი და ვერ დასტური,

ველთა ცრემლი ასოვლებდა, თვალთა ჩემთა მონაწური.

593 

“ზახილი მესმა. შევხედენ, მოყმე ამაყად ყიოდა,

შემოირბევდა ზღვის პირ-პირ, მას თურე წყლული სტკიოდა;

ხრმლისა ნატეხი დასვრილი აქვს, სისხლი ჩამოსდიოდა,

მტერთა ექადდა, წყრებოდა, იგინებოდა, ჩიოდა.

594 

«ზედა ჯდა შავსა ტაიჭსა, აწ ესე მე მითქს რომელი,

მართ ვითა ქარი მოქროდა გაფიცხებული, მწყრომელი;

მონა მივსწივე, მისისა შეყრისა ვიყავ მნდომელი;

შევსთვალე: «დადეგ, მიჩვენე, ლომსა ვინ გაწყენს, რომელი?» 

595 

“მას მონასა არა უთხრა, არცა სიტყვა მოუსმინა;

ფიცხლად შევჯე, ჩავეგებე, მე ჩავუსწარ, ჩავე წინა,

ვუთხარ: «დადეგ, გამიგონე, შენი საქმე მეცა მინა!» 

შემომხედნა, მოვეწონე, სიარული დაითმინა.

596 

“გამიცადა, ღმერთსა ჰკადრა: «შენ ასეთნი ხენი ვით ჰხენ!» 

მერმე მითხრა: «მოგახსენებ, აწ სიტყვანი რომე მკითხენ:

იგი მტერნი გამილომდეს, აქამდისცა რომე ვითხენ,

უკაზმავსა მიღალატეს, საჭურველნი გარ ვერ ვითხენ”.

597 

“მე ვუთხარ: «დადეგ, დაწყნარდი, გარდავხდეთ ძირსა ხეთასა;

არ შეუდრკების ჭაბუკი კარგი მახვილთა კვეთასა».

თანა წამომყვა, წავედით უტკბოსნი მამა-ძეთასა.

მე გავეკვირვე ჭვრეტასა მის ყმისა სინაზეთასა.

598 

“ერთი მონა დასტაქარი მყვა და წყლულნი შეუხვივნა,

ისრის პირნი ამოუხვნა, დაკოდილნი არ ატკივნა.

მერე ვჰკითხე: «ვინ ხარ, ანუ მკლავმან შენმან ვისგან ივნა?» 

საამბობლად დამირიგდა, თავი მისი გაამჩივნა.

599 

“პირველ მითხრა: «არა ვიცი, რა ხარ, ანუ რას გამსგავსო?

ანუ ეგრე რამ დაგლია, ანუ პირველ რამ გაგავსო?

რამან შექმნა მოყვითანოდ, ვარდ-გიშერი რომე ჰრგავსო?

ღმერთმან მისგან ანთებული სანთელიცა რად დაგავსო?

600 

«მულღაზანზარის ქალაქი, ახლოს მე მაქვსო რომელი,

ნურადინ-ფრიდონ სახელ მძეს, მეფე ვარ მუნა მჯდომელი;

ესე საზღვარი ჩემია, სადა ხარ გარდამხდომელი,

ცოტაა, მაგრა ყოველგნით სიკეთე-მიუწდომელი.

601 

«მამის ძმა და მამა-ჩემი პაპა-ჩემმან გაყვნა ოდეს,

ზღვასა შიგან კუნძულია, ჩემად წილად მას იტყოდეს;

თვით ბიძასა ჩემსა მიჰხვდა, ვისთა შვილთა აწ დამკოდეს;

მათკე დარჩა სანადირო, - არ მივსცემდი, მომერჩოდეს.

602 

«დღეს გამოვე ნადირობას, ზღვისა პირსა ვინადირე,

ქორის დევნა მომნდომოდა, მით მრეკელი არ ვახშირე;

სპათა ვუთხარ: «მომიცადეთ, მოვიდოდე მეცა ვირე!» 

ხუთთა ოდენ ბაზიერთა მეტი არა დავიჭირე.

603 

«ნავითა გავე, ზღვისაგან შტო რამე გამოვიდოდა.

არ ამოვჰკრეფდი გამყოფთა, ვთქვი, ჩემთა რად დავჰრიდო, და?

დამიძაბუნეს, სიმრავლე მე მათი არ გამვიდოდა,

ვნადირობდი და ვიზახდი, ხმა ჩემი არ უდიდოდ ა.

604 

«მართლად იჯავრეს, წუნობა მათი თუ ესე ხმდა ვითა!

გამომაპარნეს ლაშქარნი, გზანი შემიკრნეს ნავითა,

თვით ბიძა-ძენი ჩემნიცა შესხდეს მათითა თავითა,

ჩემთა გაუხდეს ლაშქართა ომად მათითა მკლავითა.

605 

«მათი მესმა, დავინახე ზახილი და ხრმალთა ელვა,

ნავი ვსთხოვე მენავეთა, მით ვიყივლე მე ერთხელ ვა,

ზღვასა შევე, მომეგება მეომარი ვითა ღელვა,

სწადდა, მაგრა ვეღარა ქმნეს ჩემი ზედა წამოქელვა.

606 

«კვლა სხვანი დიდნი ლაშქარნი უკანა მომეწეოდეს,

იქით და აქათ მომიხდეს, ერთგნით ვერ მომერეოდეს,

არ მომწურვოდეს წინანი, ზურგით მესროდეს მე ოდეს,

ხრმალსა მივენდევ, გამიტყდა, ისარნი დამელეოდეს.

607 

«მომეჯარნეს, ვეღარა ვქმენ, ნავით ცხენი გარდვიხლტუნვე,

ზღვა-ზღვა ცურვით წამოვუვე, ჩემი მჭვრეტი გავაცბუნვე;

თანა-მყოლნი ყველაკანი დამიხოცნეს, დამრჩეს მუნვე,

ვინცა მდევდის, ვერ შემომხვდის, მივუბრუნდი, მივაბრუნვე.

608 

«აწ იგი იქმნას, რაცაღა ენებოს ღმრთისა წადილსა!

ვეჭვ, ჩემი სისხლი არ შეჰრჩეს, ძალი შემწევდეს ქადილსა!

ოხრად გავუხდი ყოფასა მათ საღამოსა და დილსა,

ვუხმობ ყვავთა და ყორანთა, მათ ზედა ვაქმნევ ხადილსა!» 

609 

“ამა ყმამან შემიკვეთა, გული მისკე მიმიბრუნდა.

მოვახსენე: «აჩქარება შენი ყოლა არა უნდა,

მეცა თანა წამოგყვები, დაიხოცნენ იგი მუნ, და!

ჩვენ ორთავე მეომარი განაღამცა შეგვიძრწუნდა!» 

610 

“ესეცა ვუთხარ: «ამბავი ჩემი არ გაგეგონების,

უფრორე წყნარად გიამბობ, თუ ჟამი ჩვენ გვექონების».

მან მითხრა: «ლხინი საჩემო მაგას რა შეეწონების!

დღედ სიკვდილამდის სიცოცხლე შენ ჩემი დაგემონების».

611 

“მივედით მისსა ქალაქსა ტურფასა, მაგრა ცოტასა;

გამოეგებნეს ლაშქარნი, ისხმიდეს მისთვის ოტასა,

პირსა იხოკდეს, გაჰყრიდეს ნახოკსა ვით ნაფოტასა,

ეხვეოდიან, ჰკოცნიდეს ხრმალსა და სალტე-კოტასა.

612 

“კვლა მოვეწონე, ვეტურფე მე მისი გარდნაკიდარი;

შემასხმიდიან ქებასა: “მზეო, შენ ჩვენთვის იდარი!»

მივედით, ვნახეთ ქალაქი მისი ტურფა და მდიდარი,

ყველასა ტანსა ემოსა ზარქაში განაზიდარი”.

შველა ტარიელისაგან 

ფრიდონისა 

613 

“მოჯობდა, ომი შეეძლო, ხმარება ცხენ-აბჯარისა;

დავკაზმეთ ნავი, კატარღა და რიცხვი სპათა ჯარისა;

კაცი ხმდა, მისთა მჭვრეტთათვის ღონემცა ეაჯა რისა!

აწ გითხრა ომი მოყმისა, მებრძოლთა დამსაჯარისა.

614 

“მათი მესმა დაპირება, ჩაბალახთა ჩამობურვა;

ნავი წინა მომეგება, არა ვიცი, იყო თუ რვა.

ფიცხლად ზედა შევეჯახე, მათ დაიწყეს ამოდ ცურვა;

ქუსლი ვჰკარ და დავუქცივე, დაიზახეს დიაცურ ვა!

615 

“კვლა სხვასა მივე, მოვჰკიდე ხელი ნავისა ბაგესა,

ზღვასა დავანთქი, დავხოცე, ომიმცა რაღა აგესა!

სხვანი გამექცეს, მიჰმართეს მათ მათსა საქულბაგესა;

ვინცა მიჭვრეტდეს, უკვირდა, მაქებდეს, არ მაძაგესა.

616 

“ზღვა გავიარეთ, გავედით, შემოგვიტივეს ცხენია,

კვლა შევიბენით, შეიქმნა ომისა სიმარცხენია.

მუნ მომეწონნეს ფრიდონის სიქველე-სიფიცხენია:

იბრძვის ლომი და პირად მზე, იგი ალვისაც ხენია.

617 

“თვით ორნივე ბიძა-ძენი მისნი ხრმლითა ჩამოყარნა,

ხელნი წმიდად დაეკვეთნეს, იგი ასრე ასაპყარნა,

მოიყვანნა მხარ-დაკრულნი, ერთმან ორნი არ დაყარნა,

მათნი ყმანი აატირნა, მისნი ყმანი ამაყარნა.

618 

“მათნი ლაშქარნი გაგვექცეს; ვეცენით, გა-ცა-ვფანტენით.

ფიცხლად წავუღეთ ქალაქი, არ თავნი გავაზანტენით;

ქვითა დავჰლეწეთ წვივები, ჩვენ იგი გავანატენით.

მომკალ, თუ ლარი დაჰლიოთ ან აკიდებით, ან ტენით.

619 

“ფრიდონ ნახნა საჭურჭლენი და ბეჭედნი მისნი დაჰსხნა.

თვით ორნივე ბიძა-ძენი დაპყრობილნი წამოასხნა.

მისად ნაცვლად სისხლნი მათნი მოღვარნა და ველთა ასხნა;

ჩემი თქვეს, თუ: «ღმერთსა მადლი, ვინ ალვისა ხენი ასხნა!» 

620 

“მივედით, მოქალაქეთა ზარი ჩნდა, რომე ზმიდიან,

აჯაბთა მქმნელნი მჭვრეტელთა გულსა მუნ დააბმიდიან;

მე და ნურადინს ყველანი ქებასა შეგვასხმიდიან,

გვითხრობდეს: «მკლავთა თქვენთაგან ჯერთ მათნი სისხლნი მიდიან!» 

621 

“ლაშქარნი ფრიდონს მეფედ და მიხმობდეს მეფეთ-მეფობით,

თვით თავსა მათსა - მონად და ჩემსა - ყველასა სეფობით;

დაღრეჯით ვიყავ, ვერ მპოვეს ვეროდეს ვარდის მკრეფობით,

ჩემი ვერ ცნიან ამბავი, მუნ იყო არ იეფობით”.

ფრიდონისაგან ნესტან-დარეჯანის 

ამბის მბობა 

622 

“დღესა ერთსა მე და ფრიდონ ნადირობას გამოვედით,

ზღვასა ზედა წაწურვილსა ქედსა რასმე გარდავედით;

ფრიდონ მითხრა: «გითხრობ რასმე, - ვთამაშობდით, ცხენსა ვსხედით, -

ერთი რამე საკვირველი მე ვნახეო ამა ქედით».

623 

“მე ვჰკითხევდი, ფრიდონ მეტყვის მართ ამბავსა ესოდენსა:

«დღე ერთ მწადდა ნადირობა, შევჯე ამა ჩემსა ცხენსა, -

ზღვათა შიგან იხვსა ჰგვანდა, ხმელთა ზედა შავარდენსა, -

აქა ვდეგ და თვალს ვუგებდი ქორსა, იქით განაფრენსა.

624 

«ზოგჯერ ზღვისკე მივიხედნი, წავსდგომოდი ამა გორსა;

ზღვასა შიგან ცოტა რამე დავინახე, თუცა შორსა.

ეგრე ფიცხლად სიარული არას ძალ-უც მისსა სწორსა,

ვერად ვიცან, გავეკვირვე გონებასა ამად ორსა.

625 

«ვთქვი: «რა არის, რას ვამსგავსო, მფრინველია, ანუ მხეცი?» 

ნავი იყო, გარ ეფერა სამოსელი მრავალ-კეცი;

წინა კაცნი მოზიდვიდეს; თვალი ამად დავაცეცი,

მთვარე უჯდა კიდობანსა, ცა მეშვიდე მასმცა ვეცი.

626 

«ამოძვრეს ორნი მონანი, შავნი მართ ვითა ფისანი.

ქალი გარდმოსვეს, სისხონი ვნახენ მისისა თმისანი.

მას რომე ელვა ჰკრთებოდა, ფერნიმცა ჰგვანდეს რისანი!

მან განანათლა სამყარო, გაცუდდეს შუქნი მზისანი!

627 

«სიხარულმან ამაჩქარა, ამათრთოლა, და-ცა-მლეწა,

იგი ვარდი შემიყვარდა, რომე თოვლსა არ ეხეწა;

დავაპირე შეტევება, ვთქვი: “წავიდე მათკე მე, წა,

ჩემსა შავსა სულიერი რამცა ვითა გარდეხვეწა!» 

628 

«ცხენი გავქუსლე, იქმოდის შამბი ხმასა და ხრიალსა,

ვეღარ მივუსწარ, გამესწრნეს, რაზომცა ვსცემდი წრტიალსა.

ზღვის პირსა მივე, შევხედენ, ჩნდა ოდენ მზისა ტიალსა,

გამშორვებოდეს, წამსლვოდეს, ამისთვის დავეწვი ალსა».

629 

“ესე მესმა ფრიდონისგან, მომემატა ცეცხლთა სიცხე,

ცხენისაგან გარდავიჭერ, თავი სრულად გავიკიცხე,

ჩემთა ღაწვთა დანადენი მე ჩემივე სისხლი ვიცხე.

ვუთხარ: «მომკალ, უჩემოსა ენახამცა ვისცა ისც ხე!» 

630 

“ესე ჩემგან გაუკვირდა ფრიდონს, მეტად ეუცხოვა,

მაგრა მეტად შევებრალე, ტირილითა მესათნოვა;

ვითა შვილი დამადუმა, მემუდარა, შემეპოვა,

თვალთათ ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოთოვა.

631 

«ვაგლახ მეო, რა გიამბე ფათერაკად, მცდარმან, შმაგად!» 

მოვახსენე: «ნურა გაგვა, ნუ ინავღლი მაგას მაგად!

იგი მთვარე ჩემი იყო, მით მედების ცეცხლი მდაგად;

აწ გიამბობ, რათგან თავი გინდა ჩემად ამხანაგად».

632 

“ფრიდონს ვუთხარ ყველაკაი ჩემი, თავსა გარდასრული;

მან მითხრა, თუ: «რას ვიტყოდი მოცთომილი, გაბასრული!

შენ, მაღალი ინდოთ მეფე, ჩემსა რადმე ხარ მოსრული,

სახელმწიფო საჯდომი და ტახტი გმართებს, სრაცა სრული».

633 

კვლაცა მითხრა: «ვისცა ღმერთი საროს მორჩსა ტანად უხებს,

მას ლახვარსა მოაშორვებს, თუცა პირველ გულსა უხებს,

იგი მოგვცემს წყალობასა მისსა, ზეცით მოგვიქუხებს,

ჭირსა ლხინად შეგვიცვალებს, არაოდეს შეგვაწუხებს».

634 

“წამოვედით ნატირებნი, სრას დავსხედით თავის წინა;

ფრიდონს ვუთხარ: «ჩემი შემწე შენგან კიდევ არავინ ა,

ვითა ღმერთმან შენი მსგავსი სოფლად არა მოავლინა,

მაშა რათგან შეგემეცენ, ამის მეტი რად რა მინა?

635 

«არ ავი გესვა მოყვარე, ჟამი თუ მომხვდეს ჟამისად,

ენა, გონება მახმარე გამოსარჩევლად ამისად:

რა მოვაგვარო, რა მიჯობს სალხენად ჩემად და მისად?

თუ ვერას ვარგებ, ვიქმნები ვერ-დამყოფელი წამისად».

636 

“მან მითხრა: «ბედი ღმრთისაგან მიჯობსღა ამას რომელი?

მოსულხარ ჩემად წყალობად მეფე ინდოეთს მჯდომელი;

მემცა რად ვიყავ ამისთვის მადლისა რასმე მნდომელი?

ერთი ვარ მონა მონებად წინაშე თქვენსა მდგომელი.

637 

«ესე ქალაქი გზა არის ნავთა, ყოველგნით მავალთა,

შემომკრებელი ამბავთა უცხოთა რათმე მრავალთა;

აქა მოგვესმის ამბავი, შენ რომე დაუწვავ ალთა.

ნუთუ ქმნას ღმერთმან გარდახდა მაგ შენთა ჭირთა და ვალთა!»

638 

«ჩვენ გავგზავნნეთ მენავენი, რომელთაცა კვლა უვლია,

მოგვინახონ იგი მთვარე, ვისთვის ჭირი არ გვაკლია;

მუნამდისცა მოიჭირვე, - გონებამან არ დაგლია.

ყოლა ჭირი არ ეგების, თუმცა ლხინმან არ დასძლია».

639 

“კაცნი იხმნა მასვე წამსა, - ესე საქმე დავიურვეთ, -

უბრძანა, თუ: «ნავებითა წადით, ზღვა-ზღვა მოიცურვეთ,

მოგვინახეთ, საყვარელსა მისსა მისთვის მოასურვეთ;

თავთა ჭირი უათასეთ, რადმც უშვიდეთ, ანუ ურვეთ?» 

640 

“აჩინნა კაცნი, სადაცა სადგურნი ნავთა სჩენოდეს;

უბრძანა: «ძებნეთ ყოველგან, რაცა ვის მისი გსმენოდეს».

მოლოდნა მიჩნდა სალხინოდ, პატიჟნი მო-რე-მლხენოდეს,

უმისოდ ლხინი მინახავს, ამა დღისათვის მრცხვენოდეს!

641 

“ფრიდონ საჯდომნი დამიდგნა ადგილსა საპატრონოსა,

მითხრა, თუ: «მცთარვარ, აქამდის ვერ მივჰხვდი გასაგონოსა 

ხარ დიდი მეფე ინდოთა, რა ვით ვინ მოგაწონოსა!

ვინ არის კაცი, რომელმან თავი არ დაგამონოსა?!» 

642 

“რას ვაგრძელებდე! მოვიდეს ყოვლგნით ამბისა მცნობელნი,

ცუდნი და ცუდთა ადგილთა თავისა დამაშრობელნი;

ვერა ვერ ეცნა, ვერ იყვნეს ვერას ამბისა მბობელნი,

მე უფრო მდინდეს თვალთაგან კვლა ცრემლნი შეუშრობელნი.

643 

“მე ფრიდონს ვუთხარ: «ესე დღე ვითა მესაზაროების,

ამისად მოწმად ღმერთი მყავს, სათქმელად მეუცხოების;

უშენოდ მყოფსა ღამე და დღეცა მესაღამოების,

დახსნილ ვარ ლხინსა ყოველსა, მით გული ჭირსა მოების.

644 

«მაშა მე მისსა ამბავსა რათგან აღარას მოველი,

ვეღარ ვიქმნები, გამიშვი, ვარ ფარმანისა მთხოველი!» 

ფრიდონს რა ესმა, ატირდა, სისხლითა მოერწყო ველი,

მითხრა, თუ: «ძმაო, დღესითგან ცუდ ჩემი ლხინი ყოველი!» 

645 

“თუცა დია მოიჭირვეს, ვერცა ეგრე დამიჭირეს;

მისთა სპათა მუხლ-მოყრილთა თავი მათი ჩემ კერძ ირეს,

მეხვეოდეს, მაკოცებდეს, ატირდეს და ამატირეს:

«ნუ წახვალო, დაგემონნეთ, სიცოცხლეა ჩვენი ვირ ეს!» 

646 

“ეგრე ვუთხარ: «თქვენი გაყრა მეცა დია მეძნელების,

მაგრა ლხინი უმისოსა ჩემგან ძნელად გაიძლების;

ჩემსა ტყვესა ვერ გავსწირავ, თქვენცა დია გებრალების,

ნუვინ მიშლით, არ დავდგები, არცა ვისგან დამეშლების».

647 

“მერმე ფრიდონ მოიყვანა, მიძღვნა ესე ჩემი ცხენი,

მითხრა: «ჰხედავ, პირი მზისა, თქვენ საროსა ეგეც ხენი,

ვიცი, მეტი არა გინდა, ძღვენნი რადმცა გავკიცხენი?

თვით ამანვე მოგაწონოს სახედნობა, სიფიცხენი».

648 

“ფრიდონ გამომყვა, წავედით, ორთავე ცრემლნი ვღვარენით;

მუნ ერთმანერთსა ვაკოცეთ, ზახილით გავიყარენით.

სრულად ლაშქარნი მტიროდეს გულითა მართლად, არ ენით.

გაზრდილ-გამზრდელთა გაყრასა ჩვენ თავნი დავადარენით.

649 

“ფრიდონისით წამოსრულმან წავე ძებნად, კვლა ვიარე,

რომე არა არ დამირჩა ხმელთა ზედა, ზღვათა გარე,

მაგრა მისსა მნახავსაცა კაცსა ვერას შევეყარე;

გული სრულად გამიშმაგდა, თავი მხეცთა დავადარე.

650 

“ვთქვი, თუ: «ჩემგან აღარა ხამს სიარული, ცუდი ცურვა,

ნუთუ მხეცთა სიახლემან უკუმყაროს გულსა ურვა!» 

მონათა და ამა ასმათს სიტყვა ვუთხარ შვიდი, თუ რვა:

“ვიცი, რომე დამირჯიხართ, დია გმართებს ჩემი მდურვა.

651 

«აწ წადით და მე დამაგდეთ, ეტერენით თავთა თქვენთა,

ნუღარ უჭვრეტთ ცრემლთა ცხელთა, თვალთა ჩემთათ მონადენთა!» 

რა ესენი მოისმენდეს საუბართა ესოდენთა,

მითხრეს: «ჰაი, რასა ჰბრძანებ, ნუ მოასმენ ყურთა ჩვენთა!

652 

«უშენოსა ნუმცა ვნახავთ, ნუ პატრონსა, ნუ უფალსა!

ნუთუ ღმერთმან არ გაგვყარნეს ცხენთა თქვენთა ნატერფალსა!

თქვენ გიჭვრეტდეთ საჭვრეტელსა შვენიერსა, სატურფალსა!» 

თურე ბედი მოაღაფლებს კაცსა ეგზომ არ-ღაფალსა.

653 

“ვეღარ გავგზავნენ, სიტყვანი მესმნეს მონათა ჩემთანი,

მაგრა დავყარენ არენი მე კაცრიელთა თემთანი;

სახლად სამყოფნი მიმაჩნდეს თხათა და მათ ირემთანი.

გავიჭერ, სრულად დავტკებნენ ქვე მინდორნი და ზე მთანი.

654 

“ესე ქვაბნი უკაცურნი ვპოვენ, დევთა შეეკაფნეს,

შემოვები, ამოვწყვიდენ, ყოლა ვერას ვერ მეხაფნეს,

მათ მონანი დამიხოცნეს, ჯაჭვნი ავად მოექაფნეს.

საწუთრომან დამაღრიჯა, ცქაფნი მისნი კვლა მეცქაფნეს.

655 

“დევთა ყვირილი, ზახილი ზეცამდის აიწეოდა;

მათისა ლახტის ცემითა ქვეყანა შეირყეოდა;

მზე დააბნელეს მტვერითა, ალვის შტო შეირხეოდა,

ასი ერთ კერძოთ მომიხდეს, დავფრიწე, დაიხეოდა.

656 

“აჰა, ძმაო, მაშინდლითგან აქა ვარ და აქა ვკვდები;

ხელი მინდორს გავიჭრები, ზოგჯერ ვტირ და ზოგჯერ ვბნდები,

ესე ქალი არ დამაგდებს, - არს მისთვისვე ცეცხლ-ნადები, -

ჩემად ღონედ სიკვდილისა მეტსა არას არ ვეცდები!

657 

“რომე ვეფხი შვენიერი სახედ მისად დამისახავს,

ამად მიყვარს ტყავი მისი, კაბად ჩემად მომინახავს;

ესე ქალი შემიკერავს, ზოგჯერ სულთქვამს, ზოგჯერ ახავს;

რათგან თავი არ მომიკლავს, ხრმალი ცუდად მომიმახავს.

658 

“მისსა ვერ იტყვის ქებასა ყოველი ბრძენთა ენები;

მას დაკარგულსა ვიგონებ მე, სიცოცხლისა მთმენები;

მას აქათ ვახლავ ნადირთა, თავსა მათებრვე მხსენები;

სხვად არას ვიაჯ ღმრთისაგან, ვარ სიკვდილისა მქენები”.

659 

პირსა იცა, გაიხეთქა ღაწვი, ვარდი აიხეწა,

ლალი ქარვად გარდიქცია, ბროლი სრულად დაილეწა;

ავთანდილსცა ცრემლი წასდის წამწამთაგან ერთ-სახე, წა;

მერმე ქალმან დაადუმა, მუხლ-მოყრილი შეეხვეწა.

660 

ტარიელ უთხრა ავთანდილს, ასმათის დადუმებულმან:

“შენ ყველაკაი გაამე მე ვერას ვერ ამებულმან;

გიამბე ჩემი ამბავი სიცოცხლე-გაარმებულმან,

აწ წადი, ნახე შენი მზე ნახვისა მოჟამებულმან”.

661 

ავთანდილ უთხრა: “მე შენი გაყრა არ მომეთმინების;

თუ გაგეყრები, თვალთაგან ცრემლიცა დამედინების.

მართალსა გითხრობ, ამისი კადრება ნუ გეწყინების,

შენ ვისთვის ჰკვდები, მაგითა მას არა არ ელხინების.

662 

“რა აქიმი დასნეულდეს, რაზომ გინდა საქებარი,

მან სხვა უხმოს მკურნალი და მაჯაშისა შემტყვებარი,

მან უამბოს, რაცა სჭირდეს სენი, ცეცხლთა მომდებარი:

სხვისა სხვამან უკეთ იცის სასარგებლო საუბარი.

663 

“რაცა გითხრა, მომისმინე ბრძენი გეტყვი, არა ხელი:

ასი გმართებს გაგონება, არ გეყოფის, არ, ერთხელი;

კარგად ვერას ვერ მოივლენს კაცი აგრე გულ-ფიცხელი.

აწ მე მინდა ნახვა მისი, ვისგან დამწვავს ცეცხლი ცხელი.

664 

“იგი ვნახო, სიყვარული მისი ჩემთვის დავამტკიცო;

მოვახსენო, რაცა მეცნას, მეტი საქმე არა მიცო;

შენ გენუკვი, შემიჯერო, ღმერთი იღმრთო, ცაცა იცო,

ერთმანერთი არ გავწიროთ, მაფიცო და შემომფიცო.

665 

“რომე აქათ არ წახვიდე, შენ თუ ამას შემეპირო,

მეცა ფიცით შეგიჯერო, არასათვის არ გაგწირო,

კვლა მოვიდე შენად ნახვად, შენთვის მოვკვდე, შენთვის ვირო,

ღმერთსა უნდეს, ვისთვის ჰკვდები, მისთვის ეგრე არ გატირო”.

666 

“მან მიუგო: “უცხოს უცხო ეგრე ვითა შეგიყვარდი?

გასაყრელად გეძნელები, იადონსა ვითა ვარდი;

რაგვარამცა დაგივიწყე, რაგვარამცა უკუმქარდი!

ღმერთმან ქმნას და კვლაცა გნახო ალვა მორჩი, განაზარდი.

667 

“პირი შენი ნახვად ჩემად თუ მობრუნდეს, ტანი იხოს,

გული მინდორს არ გაიჭრას, არ იირმოს, არცა ითხოს;

თუ გიტყუო, მოგაღორო, ღმერთმან რისხვით გამიკითხოს!

შენმან ჭვრეტა-სიახლემან მომაქარვოს სევდა, მითხოს!»

668 

ამას ზედა შეიფიცნეს მოყვარენი გულ-სადაგნი,

იაგუნდნი ქარვის-ფერნი, სიტყვა-ბრძენნი, ცნობა-შმაგნი;

შეუყვარდა ერთმანერთი, სწვიდეს მიწყივ გულსა დაგნი,

მას ღამესა ერთგან იყვნეს შვენიერნი ამხანაგნი.

669 

ავთანდილცა მასვე თანა ტიროდა და ცრემლი ღვარა;

რა გათენდა, წამოვიდა, აკოცა და გაეყარა;

ტარიელს თუ ვით ეწყინა, - რა ქნას, - ამას ვერ მიმხვდარა;

ავთანდილცა ჩატიროდა, შამბი შიგან ჩაიარა.

670 

ავთანდილს ასმათ ჩამოჰყვა, ზენარით ეუბნებოდა,

მუხლთა უყრიდა, ტიროდა, თითითა ეხვეწებოდა,

ადრე მოსლვასა ჰვედრებდა, მართ ვითა ია ჭნებოდა;

მან უთხრა: “დაო, უთქვენოდ სხვა რამცა მეგონებოდა!

671 

“ადრე მოვალ, არ გაგწირავ, არას დავზამ შინა ხანსა,

ოდენ სხვაგან არ წავიდეს, ნუ სად არებს იმა ტანსა;

აქათ ორ თვე არ მოვიდე, ვიქმ საქმესა დაუგვანსა,

შეიგენით, მივცემივარ ჭირსა რასმე თანისთანსა”.

ამბავი ავთანდილისა 

არაბეთს შექცევისა 

672 

იგი მუნით წარმოსრული სევდამანცა განა მოკლა!

პირსა იხოკს, ვარდსა აზრობს, ხელი მისი განამხოკლა;

სისხლსა, მისგან დადენილსა, მხეცნი ყოვლი განამლოკლა;

მისმან ფიცხლად სიარულმან შარა გრძელი შეამოკლა.

673 

მუნ მოვიდა, სადა-იგი მისნი სპანი დაეყარნეს.

ნახეს, იცნეს; რაგვარადცა ჰმართებს, აგრე გაეხარნეს.

შერმადინსცა ახარებდეს, ფიცხლად თავნი მისკენ არნეს:

“მოვიდაო, აქანამდის ვისთვის ლხინი გაგვემწარნეს!»

674 

გაეგება, მოეხვია, ზედა დასდვა პირი ხელსა,

აკოცებდა, სიხარულით ცრემლსა ღვრიდა ველთა მრწყველსა;

ესე თქვა, თუ: “ნეტარ, ღმერთო, ცხადსა ვხედავ, ანუ ბნელსა?

მე ვით ღირს ვარ ამას, რომე თვალნი ჩემნი ჭვრეტდენ მრთელსა!»

675 

ყმამან მდაბლად მოიკითხა, ზედა დასდვა პირი პირსა;

უბრძანა, თუ: “ღმერთსა ვჰმადლობ, შენ თუ ჭირი არა გჭირსა!»

დიდებულთა თაყვანის-სცეს, აკოცებდეს ვინცა ღირს ა,

ზარსა სცემდეს, უხაროდა უფროსსა, თუ უნდა მცირსა.

676 

მივიდეს, სადა სამყოფლად სახლი დგა მუნ აგებული.

მოვიდა ნახვად ყოველი მის ქალაქისა კრებული.

მაშინვე დაჯდა ნადიმად მორჭმული, ლაღი, შვებული.

ენა მის დღისა შვებასა ყოლა ვერ იტყვის კრებული.

677 

შერმადინს უთხრა, უამბო ყოველი მისგან ნახული,

ანუ ვით პოვა იგი ყმა, მისგანვე მზედ დასახული.

ავთანდილს ცრემლი უყოფდა, უბნობდა თვალ-დაფახული:

“უმისოდ მყოფსა სწორად მიჩნს ჩემთვის დარბაზი და ხული”.

678 

მუნ ამბავი შინაური ყველაკაი მოახსენა:

“შენი წასლვა არვინ იცის, რაცა მითხარ, აგრე ვქმენა!»

მას დღე მუნით არ წავიდა, ინადიმა, განისვენა,

ცისკრად შეჯდა, გაემართა, დღე რა მზემან განათენა.

679 

არცაღა დაჯდა ნადიმად, არცაღა ქმნად ხალვათისა;

შერმადინ მახარობელი წავა მისლვისა მათისა,

ფიცხლად წავიდა, სავალი სამ დღე ვლო დღისა ათისა.

მას ლომსა ნახვა უხარის მის მზისა მოკამათისა.

680 

შესთავლა: “მეფე უკადრი ხარმცა მორჭმით და დიდობით!

ამა საქმესა ვიკადრებ შიშით, კრძალვით და რიდობით:

მის ყმისა ვერას ვერ მცნობი ვუხმობდი თავსა ფლიდობით,

აწ ვცან და გაცნევ ყოველსა, მოვალ შვებით და მშვიდობით”.

681 

როსტევან - მეფე უკადრი, მორჭმული, შეუპოველი!

შერმადინ მოციქულობა თვით მოახსენა ყოველი:

“ავთანდილ მოვა წინაშე, მის ყმისა ვისმე მპოველი”.

ბრძანა: “ვცან ჩემი ღმრთისაგან სააჯო და სათხოველი”.

682 

თინათინს ჰკადრა შერმადინ, ნათელსა მას უღამოსა:

“ავთანდილ მოვა წინაშე, გკადრებს ამბავსა ამოსა”.

იგი მით აკრთობს ელვასა, მზისაცა უთამამოსა,

მას საბოძვარი უბოძა, მისი ყველაი დამოსა.

683 

მეფე შეჯდა, გაეგება ყმასა, მუნით მომავალსა;

ამას პირ-მზე მეფისაგან ივალებდა ვითა ვალსა.

მიეგება, მოეგება მხიარული გულ-მხურვალსა,

დიდებულთა ჯარისაგან ზოგნი ჰგვანდეს ვითა მთრვალსა.

684 

რა მიეახლა, გარდახდა ყმა, თაყვანის-სცა მეფესა;

აკოცა როსტან, მიმხვდარმან ნიშატთა სიიეფესა;

გულ-მხიარულნი, შვებულნი მივლენ დარბაზსა სეფესა;

მის ყმისა მოსლვა უხარის ყოველსა მუნ მეკრეფესა.

685 

მას ავთანდილ თაყვანის-სცა ლომთა ლომმან მზეთა მზესა.

მუნ ბროლი და ვარდ-გიშერი გაეტურფა სინაზესა.

პირი მისი უნათლეა სინათლესა ზესთა ზესა,

სახლ-სამყოფი არა ჰმართებს, ცამცა გაიდარბაზესა!

686 

მას დღე დასხდეს ნადიმობად, გაამრავლეს სმა და ჭამა;

ყმასა მეფე ასრე უჭვრეტს, ვითა შვილსა ტკბილი მამა.

მათ ორთავე აშვენებდა ფიფქსა თოვნა, ვარდსა ნამა.

უხვად გასცეს საბოძვარი, მარგალიტი, ვითა დრამა.

687 

სმა გარდახდა, თავის-თავის გაიყარნეს მსმელნი შინა;

დიდებულნი არ გაუშვნეს, ყმა დაისვეს ახლოს წინა;

მეფე ჰკითხავს, იგი ჰკადრებს, რაცა ჭირი დაეთმინა,

მერმე მისი, უცნობოსა, რა ენახა, რა ესმინა:

688 

“მას ვახსენებდე, ნუ გიკვირს, თქმა მჭირდეს მიწყივ ახისა!

მზე თუ ვთქვა მსგავსი მისი და ანუ მისისა სახისა,

ვინ უნახავ-ქმნის გონება ყოველთა კაცთა მნახისა;

ვარდი დამჭნარი ეკალთა შუა შორს-მყოფი, ახ ის ა!»

689 

რა ჭირი კაცსა სოფელმან მოუთმოს მოუთმინამან,

ქაცვი ლერწამმან, ზაფრანა იმსგავსოს ფერად მინამან,

ავანდილ, მისმან მხსენებმან, ღაწვი ცრემლითა მინამან.

წვრილად უამბო ამბავი მან, მისმან მონასმინამან:

690 

“ქვაბნი წაუხმან დევთათვის, სახლად აქვს დევთა სახლები,

საყვარელისა მისისა ქალი ჰყავს თანა ნახლები,

ვეფხისა ტყავი აცვია, ცუდად უჩნს სტავრა-ნახლები,

აღარა ნახავს სოფელსა, ცეცხლი სწვავს ახალ-ახლები”.

691 

რა დაასრულა ამბავი, საქმე მისისა ჭირისა,

ნახვა მის მზისა ნათლისა, მის თვალად არ დუხჭირისა,

ეამა, უქეს ვარდისა ხელი, მძლედ დანამჭირისა:

“ეგე კმა სიმხნე სიმხნისად, რადღა ხარ მომხვეჭი რისა!»

692 

გამხიარულდა თინათინ ამა ამბისა სმენითა;

მას დღე იხარებს სმისა და ჭამისა არ-მოწყენითა,

კვლა საწოლს დაჰხვდა მის მზისა მონა სიტყვითა ბრძენითა:

მისლვა ებრძანა, - ეამა, თქმა არ ეგების ენითა.

693 

ყმა წავიდა მხიარული, ლმობიერი, არ გამწყრალი,

ლომი მინდორს ლომთა თანა მინდოს რული, ფერ-ნამკრთალი,

ყმა სოფლისა ხასიათი, ჯავარ-სრული, მრავალ-წყალი,

მაგრა ჰქონდა გულისათვის გული გულსა განაცვალი.

694 

მზე უკადრი ტახტსა ზედა ზის მორჭმული, არ ნადევრი,

წყლად ეფრატსა უხვად ერწყო ედემს რგული ალვა მჭევრი;

ბროლ-ბადახშსა აშვენებდა თმა გიშერი, წარბი ტევრი,

მე ვინ ვაქებ? ათენს ბრძენთა ხამს, აქებდეს ენა ბევრი!

695 

ყმა მხიარული წინაშე დასვა სკამითა მისითა;

სხენან სავსენი ლხინითა, ორთავე შესატყვისითა;

უბნობენ ლაღნი, წყლიანნი, არა სიტყვითა მქისითა;

უთხრა: “ჰპოვეა, პატიჟნი ჰნახენ ძებნითა ვისითა?»

696 

ჰკადრა: “რა კაცსა სოფელმან მისცეს წადილი გულისა,

ხსოვნა არა ხამს ჭირისა, ვით დღისა გარდასრულისა.

ვპოვე ხე, ტანი ალვისა, სოფლისა წყალთა რწყულისა,

მუნ პირი, მსგავსი ვარდისა, მაგრა აწ ფერ-ნაკლულისა.

697 

მუნ სარო, მსგავსი ვარდისა, ვნახე, მისჭირდა მი, ნები;

იტყვის: «დავკარგე ბროლი და სადა ჰრთავს ბროლსა მინები».

მით ვიწვი, რათგან ჩემებრვე ცეცხლი სწვავს მოუთმინები”.

მერმე კვლა ჰკადრა ამბავი მან, მისგან მონასმინები.

698 

სიარულსა მისგან ძებნად, სრულ პატიჟთა მოსთვლის ჭირსა,

მერმე ჰკადრა საწადლისა ღმერთმან პოვნა ვით აღირსა:

“საწუთრო და სოფელს ყოფნა, კაცი უჩნსო, ვით ნადირსა,

ოდენ ხელი მხეცთა თანა იარების, მინდორს, ტირსა.

699 

“ნუ მკითხავ, ქება რა გკადრო ჩემგან ვით გაგეგონების?

მისსა მნახავსა ნახული აღარა მოეწონების;

თვალნი მჭვრეტელთა, ვით მზისა ციაგსა, დაეღონების;

ვარდი შექმნილა ზაფრანად, აწ ია შეიკონების!»

700 

წვრილად ჰკადრა რა იცოდა, რა ნახული, რა ნასმენად:

ვითა ვეფხსა წავარნა და ქვაბი აქვსო სახლად, მენად;

ქალი ახლავს სასურველად, სულთა დგმად და ჭირთა თმენად”.

“ვა, სოფელმან სოფელს მყოფი ყოვლი დასვა ცრემლთა დენად!

701 

ქალსა რა ესმა ამბავი, მიჰხვდა წადილი ნებისა,

განათლდა პირი მთვარისა, ვით ნათლად ნავანებისა;

იტყვის: “რა ვუთხრა პასუხი მისთა ნებისა თნებისა,

რაა წამალი მისისა წყლულისა განკურნებისა?»

702 

ყმა ეტყვის: “ვის აქვს მინდობა კაცისა მომცქაფავისა?

მან ჩემთვის დაწვა თავისა დადვა, არ-დასაწვავისა;

დრო დამიც ჩემგან მისლვისა, მითქვმს დადება თავისა,

მზე შემიფიცავს თავისა, ჩემგან მზედ სახედავისა.

703 

“ხამს მოყვარე მოყვრისათვის თავი ჭირსა არ დამრიდად,

გული მისცეს გულისათვის, სიყვარული გზად და ხიდად;

კვლა მიჯნურსა მიჯნურისა ჭირი უჩნდეს ჭირად დიდად,

აჰა, მაქვსმცა უმისოსა ლხინი არმად, თავი ფლიდად!»

704 

მზე ეტყვის: “მომხვდა ყოველი ჩემი წადილი გულისა:

პირველ, შენ მოხველ მშვიდობით, მპოვნელი დაკარგულისა,

მერმე, ზრდა სიყვარულისა გაქვს, ჩემგან დანერგულისა,

ვპოვე წამალი გულისა, აქამდის დადაგულისა!

705 

“საწუთრო კაცსა ყოველსა ვითა ტაროსი უხვდების:

ზოგჯერ მზეა და ოდესმე ცა რისხვით მოუქუხდების.

მაშინ ჭირი ჩნდა ჩემზედა, აწ ასრე ლხინად უხვდების,

რათგან შვება აქვს სოფელსა, თვით რად ვინ შეუწუხდების?

706 

“შენ არ-გატეხა კარგი გჭირს ზენაარისა, ფიცისა.

ხამს გასრულება მოყვრისა სიყვარულისა მტკიცისა,

ძებნა წამლისა მისისა, ცოდნა ხამს მართ უიცისა,

ჩემი თქვი, რა ვქმნა ბნელ-ქმნილმან, მზე მიმეფაროს მი, ცისა?»

707 

ყმამან ჰკადრა: “სიახლითა შევჰრთე ჭირი შვიდსა მე რვა,

ცუდი არის დამზრალისა გასათბობლად წყლისა ბერვა,

ცუდი არის სიყვარული, ქვეით კოცნა, მზისა წვერვა,

თუ გეახლო, ერთხლ ვა და, რა მოგშორდე, ათასჯერ ვა!

708 

“ვა თუ გავიჭრა, გაჭრილსა სადა, გლახ, დამწვავს სამ ალი!

გული ძეს საგნად ისრისა, მესრვის საკრავად სამალი;

დრო სიცოცხლისა ჩემისა დღესითგან ჩანს ნასამალი;

მალვა მწადს, მაგრა გარდახდა ჟამი პატიჟთა სამალი!

709 

“მესმა თქვენი ნაუბარი, გავიგონე, რაცა ჰბრძანე!

ვარდსა ქაცვი მოაპოვებს, ეკალთამცა რად ვეფხანე!

მაგრა, მზეო, თავი მზესა ჩემთვის სრულად დააგვანე,

სიცოცხლისა საიმედო ნიშანი რა წამატანე!»

710 

ყმა ტკბილი და ტკბილ-ქართული, სიკეთისა ხელის მხდელი,

მზესა ასრე ეუბნების, ვით გაზრდილსა ამო მზრდელი;

ქალმან მისცა მარგალიტი, სრულ-ქმნა მისი საწადელი,

ღმერთმან ქმნას და გაუსრულდეს ლხინი ესე აწინდელი!

711 

რა სჯობს, რა კაცმან გიშერი ბროლ-ლალსა თანა ახიოს,

ანუ ბაღს ალვა საროსა ახლოს რგოს, მორწყოს, ახიოს,

მისსა მჭვრეტელსა ალხინოს, ვერ-მჭვრეტსა ავაგლახიოს!

ვაი მოყვრისა გაყრილსა, ახი ოს ეყოს, ახი ოს!

712 

მათ მიჰხვდა ლხინი ყოველი ერთმანერთისა ჭვრეტითა.

ყმა წამოვიდა გაყრილი, მივა გულითა რეტითა.

მზე ტირს სისხლისა ცრემლითა, ზღვისაცა მეტის-მეტითა.

იტბვის: “ვერ გაძღა სოფელი, ვა, ჩემთა სისხლთა ხვრეტითა!»

713 

ყმა წავიდა სევდიანი, მკერდსა იცემს, ამად ილებს,

რომე კაცსა მიჯნურობა ატირებს და აგულჩვილებს;

რა ღრუბელი მიეფარვის, მზე ხმელეთსა დააჩრდილებს,

მის მოყვრისა მოშორება კვლა აბინდებს, არ ადილებს.

714 

სისხლმან და ცრემლმან გარევით ღაწვი ქმნის ღარად და ღარად;

იტყვის: “მზე ჩემგან თავისად კმა დასადებლად აღარად;

მიკვირს, თუ გული ალმასი შავმან წამწამმან დაღა რად!

ვირე ვნახვიდე, სოფელო, მინდი სალხინოდ აღარად!

715 

“ვინ უწინ ედემს ნაზარდი ალვა მრგო, მომრწყო, მახია,

დღეს საწუთრომან ლახვარსა მიმცა, დანასა მახია,

დღეს გული ცეცხლსა უშრეტსა დაბმით დამიბა, მახია.

აწყა ვცან, საქმე სოფლისა ზღაპარია და ჩმახია!»

716 

ამას მოსთქვამს, ცრემლსა აფრქვევს, ათრთოლებს და აწანწარებს,

გულ-ამოსკვნით, ოხვრა-სულთქმით, მიხრის ტანსა, მიაწარებს.

საყვარლისა სიახლესა მოშორვება გაამწარებს,

ვა, საწუთრო ბოლოდ თავსა ასუდარებს, აზეწარებს!

717 

ყმა მივიდა, საწოლს დაჯდა, ზოგჯერ ტირს და ზოგჯერ ბნდების,

მაგრა ახლავს გონებითა საყვარელსა, არ მოსწყდების;

ვით მწვანილსა თრთვილისაგან, პირსა ფერი მოაკლდების,

ჰხედავთ, ვარდსა უმზეობა როგორ ადრე დააჩნდების!

718 

“გული კრულია კაცისა, ხარბი და გაუძღომელი,

გული - ჟამ-ჟამად ყოველთა ჭირთა მთმო, ლხინთა მდომელი,

გული - ბრმა, ურჩი ხედვისა, თვით ვერას ვერ გამზომელი,

ვერცა ჰპატრონობს სიკვდილი, ვერც პატრონია რომელი!»

719 

რა გულსა უთხრნა გულისა სიტყვანი საგულისონი,

მან მარგალიტნი მოიხვნა მის მზისა სამეყვისონი,

მის მზისა მკლავსა ნაბამნი, მათ კბილთა შესატყვისონი,

პირსა დაიდვნა, აკოცა, ცრემლი სდის, ვითა ბისონი.

720 

რა გათენდა, კაცი მოვა მომკითხავი, დარბაზს მხმობი.

ყმა წავიდა ლაღი, ნაზი, ნაღვიძები, ძილნაკრთობი.

ერთმანერთსა ეჯარვიან, დგას მჭვრეტელთა ჯარი მსწრობი;

მეფე მინდორს ეკაზმოდა, მოემზადა დაბდაბ-ნობი.

721 

მეფე შეჯდა, მაშინდელი ზარი აწმცა ვით ითქმოდა!

ქოს-დაბდაბთა ცემისაგან ყურთა სიტყვა არ ისმოდა,

მზესა ქორნი აბნელებდეს, ძაღლთა რბოლა მიდამოდა;

მას დღე მათგან დანაღვარი სისხლი ველთა მოესხმოდა!

722 

ინადირეს, შემოიქცეს მხიარულნი მინდორს რულნი,

შეიტანნეს დიდებულნი, თავადნი და სპანი სრულნი;

დაჯდა, დახვდეს მოკაზმულნი საჯდომნი და სრანი სრულნი,

ხმას სცემს ჩანგი ჩაღანასა, მომღერალნი იყვნეს რულნი!

723 

ყმა ახლოს უჯდა მეფესა, ჰკითხვიდა, ეუბნებოდა;

ბაგეთა გასჭვირს ბროლ-ლალი, მათ კბილთა ელვა ჰკრთებოდა.

ახლოს სხდეს ღირსნი, ისმენდეს, შორს ჯარი დაიჯრებოდა,

უტარიელო ხსენება არვისგან იკადრებოდა.

724 

ყმა მივიდა გულ-მოკლული, ცრემლი ველთა მოედინა.

მართ მისივე სიყვარული უარებდის თვალთა წინა.

ზოჯერ აგდის, ზოგჯერ დაწვის, ხელსა რადმცა დაეძინა!

რაც ა აჯა დათმობისა გულმან ვისმცა მოუსმინა!

725 

წევს, იტყვის: “გულსა სალხინო რამცაღა დავუსახეო?

მოგშორდი ედემს ნაზარდო, ტანო ლერწამო და ხეო,

შენთა მჭვრეტელთა ნიშატო, ვერ-მჭვრეტთა სავაგლახეო,

ცხადად ნახვასა არ ღირსვარ, ნეტარმცა სიზმრად გნახეო!»

726 

ამას მოსთქმიდის ტირილით ცრემლისა დასაღვაროთა;

კვლა გულსა ეტყვის: “დათმობა ჰგვანდეს სიბრძნისა წყაროთა.

არ დავთმოთ, რა ვქმნათ, სევდასა, მითხარ, რა მოვუგვაროთა?

თუ ლხინი გვინდა ღმრთისაგან, ჭირიცა შევიწყნაროთა”.

727 

კვლა იტყვის: “გულო, რაზომცა გაქვს სიკვდილისა წადება,

სჯობს სიცოცხლისა გაძლება, მისთვის თავისა დადება,

მაგრა დამალე, არ გაჩნდეს შენი ცეცხლისა კვლა დება,

ავად შეჰფერობს მიჯნურსა მიჯნურობისა ცხადება!»

დათხოვნა ავთანდილისა 

როსტევან მეფესთანა.

ვაზირის საუბარი 

728 

რა გათენდა, შეეკაზმა, ყმა გავიდა ადრე გარე;

იტყვის: “ნეტარ მიჯნურობა არ დამაჩნდეს, და-მცა-ვფარე!»

დათმობასა ეაჯების გულსა: “შენ რა მოუგვარე!»

ცხენსა შეჯდა, წამოვიდა ვაზირისა სახლსა მთვარე.

729 

ვაზირმან ცნა, გაეგება: “ჩემსა მზეა ამოსრული,

ამას თურე მახარებდა დღეს ნიშანი სახარული!»

მიეგება, თაყვანის-სცა, ჰკადრა ქება სრულსა სრული.

ხამს სტუმარი სასურველი, მასპინძელი მხიარული.

730 

ყრმა გარდასვა მასპინძელმან, არ ღაფალმან, ავმან, უქმან;

ფერხთა ქვეშე ხატაურსა უფენენ და მიწად უქმან.

ყმამან სახლი განანათლა, ვით სამყარო მზისა შუქმან;

თქვეს: “სურნელი სული ვარდთა დღეს მოგვბერა ქვენა ბუქმან”.

731 

დაჯდა, მისთა შემხედველთა გული მათი მართლად ხელეს,

მისთა მჭვრეტთა მისთვის ბნედა თავისათვის ისახელეს,

სულთქმა ბევრი აათასეს, აღარა თუ აერთხელეს.

გაყრა ბრძანეს, გაიყარნეს, ჯალაბობა გაათხელეს.

732 

რა ჯალაბი გაიყარა, ყმა ვაზირსა ეუბნების,

ეტყვის: “შენი დამალული დარბაზს არა არ იქმნების;

რაცა გწადდეს საურავი, მეფე იქმს და შენ გეთნების,

გაიგონენ ჭირნი ჩემნი, მკურნე, რაცა მეკურნების.

733 

“მის ყმისა ცეცხლი მედების, წვა მჭირს მისისა მწველისა;

მკლავს სურვილი და ვერ-ნახვა ჩემისა სასურველისა;

მას ჩემთვის სული არ ჰშურდეს, შეზღვა ხამს შეუზღველისა;

ხამს სიყვარული მოყვრისა უხვისა, უშურველისა.

734 

“მისი ნახვა გულსა ჩემსა ვითა ბადე დაებადა,

მუნვე დარჩა, დათმობაცა მასთანავე დაება, და;

რათგან დასწვავს მოახლეთა, ღმერთსა მზედცა დაებადა,

მერმე ასმათ ჩემთვის დისა მართ დად უფრო დაებადა.

735 

“ოდეს წამოვე, შევჰფიცე ფიცითა საშინელითა:

«კვლა მოვალ, გნახავ პირითა არ მტერთა საწუნელითა;

შენსა მე ვეძებ ნათელსა, შენ ხარ გულითა ბნელითა»;

ჟამია ჩემგან წასლვისა, მით მწვავს ცეცხლითა ნელითა.

736 

“ყოველსავე მართლად გითხრობ, არ სიტყვასა საკვეხელსა.

მიმელის და ვერ მისრულვარ, ესე მიდებს ცეცხლსა ცხელსა;

ვერ გავუტეხ ზენაარსა, ვერ გავსწირავ ხელი ხელსა,

რამცა სადა გაუმარჯვდა კაცსა, ფიცთა გამტეხელსა!

737 

“რაცა გითხარ ჩემ მაგიერ როსტანს ჰკადრე, მიედ სრასა;

თავმან მისმან, ფიცით გეტყვი შენ, ვაზირსა, უსტასრასა:

არ შეიპყრობს, არ დავდგები, თუ შემიპყრობს, მაქმნევს რასა?

მიშველე რა, გული ცეცხლმან არ დამიჭრას, არა სრასა!

738 

“ჰკადრე: «ვინ გაქოს ყოველმან პირმან არ-შეუზრახემან?

ვითა ვიშიშვი, გაცნობოს ღმერთმან, ნათელთა მსახემან!

მაგრა მან ყმამან ცეცხლითა დამწვა, ალვისა სახემან,

გული წამსავე წამიღო, - ვერათ ვერ შევინახე, - მან.

739 

«აწ, მეფეო, უმისობა ჩემგან ყოლა არ ეგების;

გული მას აქვს გულოვანსა, აქა ხელი რა მეხდების?

თუ რას ვარგებ, პირველ ხვალმე თვით სახელი თქვენ მოგვხვდების;

ვერას ვარგებ, გულსა დავსდებ, ჩემი ფიცი არ გატყდების.

740 

«წასლვა ჩემი გულსა თქვენსა არ ეწყინოს, არ დაჭმუნდეს;

თავსა ჩემსა გაგებული იქმნას, რაცა ღმერთსა უნდეს;

მანვე ქმნას და გაგიმარჯვდეს, თქვენი თქვენკე და-ვე-ბრუნდეს.

არ მოვბრუნდე, თქვენმცა ჰსუფევთ, თქვენი მტერი დაძაბუნდეს!»“ 

741 

კვლა პირ-მზე ეტყვის ვაზირსა: “მე სიტყვა შევამცირეო,

წა, ესე ჰკადრე მეფესა, შე-ვინ-ვიდოდეს ვირეო;

მიაჯე ამოდ გაშვება და თავი გაიგმირეო,

ასი ათასი წითელი შენ ქრთამად შეიწირეო”.

742 

ვაზირმან უთხრა სიცილით: “ქრთამი შენ გქონდეს შენია!

შენგან კმა ჩემად წყალობად, რომე გზა გაგიჩენია.

მაგას რა ვჰკადრებ მეფესა, რაცა აწ თქვენგან მსმენია,

ვიცი, უცილოდ ამავსებს, შოება არ-საწყენია.

743 

“თავმან მისმან, მუნვე მომკლავს, ვეჭვ, წამიცა არ წამაროს!

შენი ოქრო შენვე დაგრჩეს, მე, გლახ, მიწა მესამაროს;

მომკალ, კაცსა სიცოცხლისა სწორად რაცა მოეხმაროს!

არ ითქმის და ვერცა ვიტყვი, რა გინდა ვინ მისაგმაროს.

744 

“გზა არ წავა თავსა წინა, სიცოცხლე, გლახ, ვით გათნიო?

ამიკლებს და ანუ მომკლავს: «ეგე სიტყვა ვითა სთქვიო?!

რად არ მუნვე გაიგონე, რად ხარ შმაგი აგეთიო?!» 

სჯობს სიცოცხლე აკლებასა, ამას თავსა აწვე ვსწვრთიო.

745 

“თუ მეფეცა გაგიშვებდეს, თვით ლაშქარნი რად მოღორდენ!

რად გაგიშვან, რად მოტყუვდენ, ანუ მზესა რად მოჰშორდენ?

შენ წახვიდე, მტერნი ჩვენნი დაგვთამამდენ, გაგვისწორდენ.

ეგე აგრე არ იქმნების, ვითა ჩიტნი არ გაქორდენ”.

746 

ყმა ატირდა, ცრემლით უთხრა: “ხამს, თუ დანა გულსა ვიცი;

ჰე, ვაზირო, შეგეტყვების, სიყვარული არ თურ იცი,

ანუ სხვაცა არ გინახავს მოყვრობა და არცა ფიცი,

თუ გინახავს, უმისოსა ჩემი ლხინი ვით ამტკიცი?!

747 

“მზე დაბრუნდა, არ ვიცოდი, მზესა რამცა დააბრუნვებს!

აწ ვუშველოთ, გვიჯობს, იგი ნაცვლად დღესა დაგვითბუნვებს,

ჩემი ჩემებრ არვინ იცის, რა მამწარებს, რა მატკბუნვებს;

ცუდთა კაცთა საუბარი კაცსა მეტად დააჭმუნვებს.

748 

“მეფე ანუ მისნი სპანი, ნეტარ, ხელსა რასა მხდიან!

აწ ვითამცა უცნობოსა გაუწყვედლად ცრემლნი მდიან.

სჯობს წავიდე, არ გავტეხნე, კაცსა ფიცნი გამოსცდიან;

ჭირნი, მისგან უნახავნი, კაცსა ვისმცა გარდუხდიან!

749 

“აწ, ვაზირო, მაგა პირსა გული კრული ვით მოგთმინდეს?

რკინა, ჩემი მონაცვალე, ხამს, გაცვილდეს, არ გატინდეს;

ვერ გარდვიხდი ცრემლთა მისთა, ჯეონიცა თვალთა მდინდეს,

მომეხმარე, ნუთუ ჩემგან მოხმარება შენცა გინდეს.

750 

“არ გამიშვებს, გავიპარვი, წავალ მათგან შეუგებლად;

ვითა მნუკევს, ეგრე დავჰრთო გული ცეცხლთა მოსადებლად.

ვიცი, ჩემთვის არას გიზამს, თუ არ უნდი გასაძებლად;

თქვი: რა გინდა წაგეკიდოს, თავი დადევ საწამებლად!»

751 

ვაზირმან თქვა: “შენი ცეცხლი მეცა ცეცხლად მომედების,

ვეღარ ვუჭვრეტ ცრემლთა შენთა, სოფელიცა გაქარდების;

ზოგჯერ თქმა სჯობს არა-თქმასა, ზოგჯერ თქმითაც დაშავდების.

ვიტყვი: მოვკვდე, არა მგამა, ჩემი მზეცა თქვენ მოგხვდების”.

752 

რა ვაზირმან ესე უთხრა, ადგა, დარბაზს გაემართა.

მეფე დაჰხვდა შეკაზმული, პირი მზეებრ ეწაღმართა.

შეუშინდა, საწყენლისა მოხსენება ვერ შეჰმართა,

დაყრით დგა და იგონებდა არ საქმეთა საომართა.

753 

მეფემან ნახა ვაზირი დაღრეჯით, დაყმუნვებული,

უბრძანა: “რა გჭირს, რა იცი, რად მოხვე შეჭირვებული?»

მან ჰკადრა: “არა ვიციო, მართ ვარ თავისა ვებული,

მართალ ხართ, მომკლათ, რა გესმათ ამბავი გაკვირვებული.

754 

“ჩემი ჭმუნვა ჭირსა ჩემსა არცა ჰმატს და არცა სდიდობს;

მეშინიან, თუცა შიშსა მოციქული ვერ დაჰრიდობს.

აწ ავთანდილ გეთხოვების, მოაჯეობს, არ წამკიდობს,

უმისყმისოდ სოფელსა და საწუთროსა მისთვის ფლიდობს”.

755 

რაცა იცოდა, ყველაი ჰკადრა მოშიშრად ენითა,

კვლა მოახსენა: “რამცა სცან სიტყვითა ესოდენითა,

თუ რაგვარ მყოფი მინახავს, თუ რაგვარ ცრემლთა დენითა!

მართალ ხართ, თუმცა რისხვანი ჩემთვის იანაზდენითა”.

756 

რა მეფემან მოისმინა, გაგულისდა, გაავცნობდა,

ფერი ჰკრთა და გასაშიშრდა, შემხედველთა შეაშთობდა;

შეუზახნა: “რა სთქვი, შმაგო, მაგას სხვამცა ვინ მითხრობდა!

ავსა კაცსა ურჩევნია, ავსამცა რას ადრე სცნობდა!

757 

“ვითამც რამე სახარული საქმე მითხარ ვითა ადრად.

მაგის მეტი რა ვინ მიყოს, თუ არ მომკლას მუხთლად, ღადრად!

შმაგო, ენა ვით იხმარე აწ მაგისად ჩემად კადრად!

აგრე შმაგი არ ვაზირად, არად ვარგხარ არცა სხვად რად!

758 

“ხამსა, კაცმან პატრონისა საწყინარსა არ დახედნეს,

ოდენ სიტყვა უეცრული უალაგოდ დაიყბედნეს?!

მე მაგისად მოსმენამდის რად არ ყურნი შემეჭედნეს!

შენ თუ მოგკლა, სისხლნი შენნი ჩემმან ქედმან მიიქედნეს!»

759 

კვლა უბრძანა: “თუმცა მისგან აწ არ იყავ მოგზავნილი,

თავმან ჩემმან, თავსა მოგკვეთ, არად უნდა ამას ცილი!

წა, უკუდეგ! ავი, შმაგი, უმეცარი, შლეგი, წბილი!

შაბაშ სიტყვა, შაბაშ კაცი, შაბაშ საქმე, მისგან ქმნილი!»

760 

დადრკა, სკამნი შემოსტყორცნა, ჰკრნა კედელსა, შეალეწნა;

დააცთუნა, მაგრა მისთვის აალმასნა, არ აძეწნა:

“ვით მიამბე წასლვა მისი, ვინ ალვისა მორჩი ხე წნა!»

ვაზირისა ცრემლმან ცხელმან ღაწვნი თეთრნი აახეწნა.

761 

ვაზირმან, გლახ, გამოჰრიდნა, მართ ვეღარას ვერ იძრწივნებს;

გამოძრწა და გამომელდა, გულსა წყლულსა მოიმტკივნებს;

შეის ხასობს, გაის ქუშობს, ენა ასრე მოაყივნებს,

მტერი მტერსა ვერას ავნებს, რომელ კაცი თავსა ივნებს.

762 

თქვა: “ცოდვათა ჩემთა მსგავსი ღმერთმან მეტი რა მიჩვენოს?

რად მოვღორდი, რად დავბნელდი, ნეტარ ვინღა გამითენოს!

ვინცა კაცმან კადნიერად პატრონსა რა მოახსენოს,

ჩემნი დღენი მასმცა ადგან, რაძი ვითა გაისვენოს!»

763 

ვაზირი გაწბილებული მივა ბედითა შავითა;

ავთანდილს უთხრა დაღრეჯით, პირითა გამქუშავითა:

“მადლი რა გკადრო, არ ვიცი, გავხასდი მე მაშა ვითა,

ვა, კარგი თავი უებრო დავკარგე, დავაშავითა!»

764 

ქრთამსა სთხოვს და ამხანაგობს, თუცა ცრემლსა ვერ იწურვებს:

- მიკვირს, რად სცალს წყლიანობად, რად არ გულსა შეიურვებს! -

“ვინ, არ მისცემს ქადებულსა, მოურავსა მოიმდურვებს,

თქმულა: «ქრთამი საურავსა ჯოჯოხეთსცა დაიურვებს».

765 

“ვით გამხადა, რა მიბრძანა, არ ეგების ჩემგან თხრობა:

რა სიავე, რა სირეგვნე, რა შლეგობა, რა შმაგობა!

მე თვით კაცად აღარ ვარგ ვარ, აღარა მიც თავსა ცნობა;

ესე მიკვირს, რად არ მომკლა, მისცა თურე ღმერთმან თმობა.

766 

“მეცა ვიცოდი, რაცა ვქმენ, ცთომით არ წამკიდებია;

ვიაზრე, გამიწყრებოდა, ჭმუნვა მით გამდიდებია;

განგებით ქმნილსა რისხვასა ვერავინ დაჰრიდებია!

შენთვის სიკვდილი ლხინად მიჩნს, ჭირი არ გამცუდებია”.

767 

ყმამან უთხრა: “აღარ-წასლვა არ ეგების ჩემგან აროს.

იადონი მაშინ მოკვდეს, ოდეს ვარდმან იდამჭნაროს.

ხამს, უძებნოს ცვარი წყლისა, მისთვის თავი ყოვლგან აროს,

ვერ უპოვოს, რა ქმნას, ანუ გული რითა დაიწყნაროს!

768 

“უმისოდ მყოფი ვერ გავძლებ ჯდომასა, ვერცა წოლასა,

მართ ნადირთაებრ გაჭრასა ვირჩევ, მათთანა რბოლასა;

ასრე გასრულსა რად მნუკევს, მისთა მებრძოლთა ბრძოლასა?

სჯობს უყოლობა კაცისა მომდურავისა ყოლასა.

769 

“მოვახსენებ ერთხელ კვლაცა, აწ რაზომცა მეფე წყრების,

ნუთუ გაბრჭოს, გული ჩემი ვით იწვის და ვით ენთების;

არ გამიშვებს, გავიპარვი, რა იმედი გარდმიწყდების,

მე თუ მოვკვდე, ჩემი კერძი სოფელიმცა გარდიფხვრების!»

770 

მოიუბნეს. ვაზირმან ქმნნა ჭამა-სმანი მათნი ფერნი,

უმასპინძლა, ძღვენნი უძღვნა შვენიერსა შვენიერნი,

მისნი მყოლნი აღ-ვე-ავსნა, მოყმენი თუ უნდა ბერნი.

გაიყარნეს, ყმა წავიდა, სახლად ჩადგეს მზისა წვერნი.

771 

შეკრა წითელი ასი ათასი პირად მზემან და ტანად სარომან,

სამასი თავი სტავრა-ატლასი უხვმან, ნიადაგ მიუმცდარომან,

სამოცი თვალი ლალ-იაგუნდი ფერად მართ ვითა მიუმხვდარომან.

კაცი გაგზავნა ვაზირისასა, ესე ყველაი მისთვის არო მან.

772 

შესთვალა, თუ: “რაცა გმართებს, ვით მოგცე და ვით გაქონო,

ვალთა შენთა გარდასახდლად რა ნაცვალი მოვიგონო?

თუღა დავრჩე, შენთვის მოვკვდე, თავი ჩემი დაგამონო,

სიყვარული სიყვარულსა შეგიცალო, შეგიწონო”.

773 

მე ვითა ვთქვა უებრობა, სიკეთე და ქება მისი!

კაცი იყო საქმისაცა შესაფერი, შესატყვისი;

ასრე უნდა მოხმარება, გაჰვიდოდეს ვისცა ვისი.

ოდეს კაცსა დაეჭიროს, მაშინ უნდა ძმა და თვისი.

ავთანდილისაგან 

შერმადინის საუბარი 

774 

შერმადინს ეტყვის, უბრძანებს პირ-მზე, ნათელთა მფენელი:

“ესე დღე არის იმედი, ჩემის გულისა მლხენელი,

შენგან თავისა შენისა საჩემოდ გამომჩენელი”.

მქებრად ამბისა მათისა ხამს მკითხავი და მსმენელი.

775 

იტყვის: “როსტან არ გამიშვა, არცა სიტყვა მომისმინა;

მან არ იცის, რა მჭირს, ანუ სულ-დგმული ვარ ვისგან ვინა;

უმისოდმცა ნუ ცოცხალ ვარ ნუცა გარე, ნუცა შინა!

რაცა საქმე უსამართლო ღმერთმან ვისმცა შეარჩინა!

776 

“თუცა მისი არ გაწირვა ჩემგან მტკიცობს, არ სათუობს,

ყოვლი ცრუ და მოღალატე ღმერთსა ჰგმობს და აგრე ცრუობს;

გული, მისი უნახავი, ტირს და სულთქვამს, ვაებს, უობს,

არას კაცსა არ იახლებს, ერიდების, ჰკრთების, ქსუობს.

777 

“სამი არის მოყვრისაგან მოყვრობისა გამოჩენა:

პირველ, ნდომა სიახლისა, სიშორისა ვერ-მოთმენა,

მიცემა და არას შური, ჩუქებისა არ-მოწყენა,

გავლენა და მოხმარება, მისად რგებად ველთა რბენა.

778 

“რადღა ვაგრძელებ სიტყვასა, ჟამია შემოკლებისა!

აწ გაპარვაა წამალი ამა გულისა ლებისა.

რასაცა გვედრებ, ისმენდი, ვირე დრო გქონდეს ხლებისა;

შენ გაამაგრე დაჭირვა ჩემისა ნასწავლებისა.

779 

“აწ მეფეთა სამსახურად პირველ თავი დაამზადე,

სიკეთე და უკლებლობა შენი ერთობ გააცხადე;

სახლი ჩემი შეინახე, სპათა ჩემთა ეთავადე,

სამსახური აქანამდის, კვლა გავლენა გააკვლადე.

780 

“მტერთა ჩემთა ენაპირე, ძალი ნურა მოგაკლდების,

ერთგულთათვის კარგი ნუ გშურს, ორგულიმცა შენი კვდების!

შემოვიქცე, შენი ჩემგან ვალი კარგად გარდიხდების;

პატრონისა სამსახური არაოდეს არ წახდების”.

781 

ესე ესმა, ცრემლი ცხელი შერმადინსა თვალთა სდინდი;

მოახსენა: “მარტოობით ჭირსა რადმცა შევუშინდი!

მაგრა რა ვქმნა, უშენოსა დამეცემის გულსა ბინდი!

წამიტანე სამსახურად, მოგეხმარო, რადცა გინდი.

782 

“ვის ასმია მარტოსაგან ღარიბობა ეგზომ დიდი?!

ვის ასმია პატრონისა ჭირსა შიგან ყმისა რიდი?!

დაკარგულსა გიგონებდე, რა ვიქმნები აქა ფლიდი?!»

ყმამან უთხრა: “ვერ წაგიტან რაზომსამცა ცრემლსა ჰღვრიდი.

783 

“შენგან ჩემი სიყვარული ვითამც არა დამეჯერა,

მაგრა საქმე არ მოხდების, ჟამი ასრე დამემტერა!

ვის მივანდო სახლი ჩემი, შენგან კიდევ ვინმც მეფერა?!

გული დადევ, დაიჯერე, ვერ წაგიტან, ვერა, ვერა!

784 

“თუ მიჯნური ვარ, ერთი ვხამ ხელი მინდორთა მე რებად;

არ მარტო უნდა გაჭრილი ცრემლისა სისხლსა ფერებად?

გაჭრა ხელია მიჯნურთა, რად სცალს თავისა ბერებად!

ასრეა ესე სოფელი, შესჯერდი კვლა შეჯერებად!

785 

“რა მოგშორდე, მახსენებდი, სიყვარული ჩემი გქონდეს;

არ ვეშიშვი მტერთა ჩემთა, თავი მონად მომიმონდეს.

ხამს მამაცი გაგულოვნდეს, ჭირსა შიგან არ დაღონდეს.

მძულს, რა კაცსა სააუგო საქმე არა არ შესწონდეს.

786 

“მე იგი ვარ, ვინ სოფელსა არ ამოვჰკრეფ კიტრად ბერად,

ვის სიკვდილი მოყვრისათვის თამაშად და მიჩანს მღერად;

ჩემსა მზესა დავეთხოვე, გავუშვივარ, დავდგე მე რად!

მას თუ დავთმობ, სახლსა ჩემსა ვეღარ დავსთმობ ვისსა ვერად?!

787 

“აწ ანდერძსა ჩემსა მოგცემ, როსტანს წინა დაწერილსა;

შენ შეგვედრებ, დაგიჭიროს, ვითა გმართებს ჩემსა ზრდილსა.

მოვკვდე, თავსა ნუ მოიკლავ, სატანისგან ნუ იქმ ქმნილსა,

ამას ზედა იტირებდი, დაიდებდი თვალთა მილსა”.

ანდერძი ავთანდილისა როსტევან 

მეფის წინაშე 

788 

დაჯდა წერად ანდერძისად, საბრალოსა საუბრისად:

“ჰე, მეფეო, გავიპარე ძებნად ჩემგან საძებრისად!

ვერ დავდგები შეუყრელად ჩემთა ცეცეხლთა მომდებრისად;

შემინდევ და წამატანე მოწყალება ღმრთეებრისად.

789 

“ვიცი, ბოლოდ არ დამიგმობ ამა ჩემსა განზრახულსა.

კაცი ბრძენი ვერ გასწირავს მოყვარესა მოყვარულსა;

მე სიტყვასა ერთსა გკადრებ, პლატონისგან სწავლა-თქმულსა:

«სიცრუე და ორპირობა ავნებს ხორცსა, მერმე სულსა».

790 

“რათგან თავია სიცრუე ყოვლისა უბედობისა,

მე რად გავწირო მოყვარე, ძმა უმტკიცესი ძმობისა?!

არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისა!

მით ვისწავლებით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა წყობისა.

791 

“წაგიკითხავს, სიყვარულსა მოციქულნი რაგვარ წერენ?

ვით იტყვიან, ვით აქებენ? ცან, ცნობანი მიაფერენ.

«სიყვარული აღგვამაღლებს», ვით ეჟვანნი, ამას ჟღერენ,

შენ არ სჯერხარ, უსწავლელნი კაცნი ვითმცა შევაჯერენ!

792 

“ვინ დამბადა, შეძლებაცა მანვე მომცა ძლევად მტერთად,

ვინ არს ძალი უხილავი შემწედ ყოვლთა მიწიერთად,

ვინ საზღვარსა დაუსაზღვრებს, ზის უკვდავი ღმერთი ღმერთად,

იგი გაჰხდის წამის-ყოფით ერთსა ასად, ასსა ერთად.

793 

“რაცა ღმერთსა არა სწადდეს, არა საქმე არ იქმნების.

მზისა შუქთა ვერ-მჭვრეტელი ია ხმების, ვარდი ჭნების,

თვალთა ტურფა საჭვრეტელი უცხოდ რადმე ეშვენების;

მე ვით გავძლო უმისობა, ან სიცოცხლე ვით მეთნების!

794 

“რაზომცა სწყრები, შემინდევ შეცვლა თქვენისა მცნებისა.

ძალი არ მქონდა ტყვე-ქმნილსა მე მაგისისა თნებისა;

აწ წასლვა იყო წამალი ჩემთა სახმილთა გზნებისა,

სადა გინდ ვიყო, რა მგამა, ყოფამცა მქონდა ნებისა!

795 

“არას გარგებს სიმძიმილი, უსარგებლო ცრემლთა დენა;

არ გარდავა გარდუვალად მომავალი საქმე ზენა;

წესი არის მამაცისა მოჭირვება, ჭირთა თმენა,

არვის ძალუც ხორციელსა განგებისა გარდავლენა.

796 

“რაცა ღმერთსა გაუგია თავსა ჩემსა გარდასავლად,

გარდამხდეს და შემოვიქცე, აღარ დამრჩეს გული ავლად;

თქვენვე გნახნე მხიარულნი დიდებით და დავლა-მრავლად;

მას რა ვარგო, ესე ჩემთვის დიდებად და კმარის დავლად.

797 

“მეფეო, ესე თათბირი, მომკალ, ვინ დამიწუნოსა!

მეფეო, ნუთუ წასლვამან თქვენ ჩემმან დაგაჭმუნოსა?!

ვერ ვეცრუები, ვერ ვუზამ საქმესა საძაბუნოსა,

პირის-პირ მარცხვენს, ორნივე მივალთ მას საუკუნოსა.

798 

“არ-დავიწყება მოყვრისა აროდეს გვიზამს ზიანსა;

ვჰგმობ კაცსა აუგიანსა, ცრუსა და ღალატიანსა!

ვერ ვეცრუები, ვერ ვუზამ მას ხელმწიფესა მზიანსა.

რა უარეა მამაცსა სულ-დიდსა, წასლვა-გვიანსა?!

799 

“რა უარეა მამაცსა, ომშიგან პირის მხმეჭელსა,

შედრეკილ-შეშინებულსა და სიკვდილისა მეჭველსა!

კაცი ჯაბანი რითა სჯობს დიაცსა ქსლისა მბეჭველსა?

სჯობს სახელისა მოხვეჭა ყოველსა მოსახვეჭელსა!

800 

“ვერ დაიჭირავს სიკვდილსა გზა ვიწრო, ვერცა კლდოვანი;

მისგან გასწორდეს ყოველი, სუსტი და ძალ-გულოვანი;

ბოლოდ შეყარნეს მიწამან ერთგან მოყმე და მხცოვანი.

სჯობს სიცოცხლესა ნაზრახსა სიკვდილი სახელოვანი!

801 

“მერმე ვიშიშვი, მეფეო, თქვენად კადრებად ამისად:

ცთების და ცთების, სიკვდილსა ვინ არ მოელის წამისად;

მოვა შემყრელი ყოველთა ერთგან დღისა და ღამისად,

თუ ვერა გნახე ცოცხალმან, ყოფამცა მქონდა ჟამისად.

802 

“თუ საწუთრომან დამამხოს, ყოველთა დამამხობელმან,

ღარიბი მოვკვდე ღარიბად, ვერ დამიტიროს მშობელმან,

ვეღარ შემსუდრონ დაზრდილთა და ვერცა მისანდობელმან, -

მუნ შემიწყალოს თქვენმანვე გულმან მოწყალე-მლმობელმან.

803 

“მაქვს საქონელი ურიცხვი, ვერვისგან ანაწონები,

მიეც გლახაკთა საჭურჭლე, ათავისუფლე მონები,

შენ დაამდიდრე ყოველი, ობოლი, არას მქონები:

მიღვწიან, მომიგონებენ, დამლოცვენ, მოვეგონები.

804 

“რაცა თქვენთვის არ ვარგ იყოს საჭურჭლესა დასადებლად,

მიეც ზოგი ხანაგათა, ზოგი ხიდთა ასაგებლად;

ნურა ნუ გშურს საქონელი ჩემი ჩემთვის წარსაგებლად!

შენგან კიდე არვინ მივის ცეცხლთა ჩემთა დამავსებლად.

805 

“ამას იქით ჩემგან ჩემი ამბავიცა არ გეცნევის,

ამად გვედრებ სულსა ჩემსა, წიგნი გკადრებს, არ გეთნევის,

არას მარგებს, ეშმაკისა საქმეთაგან დაეძლევის,

შემინდევ და შემივედრე, მკვდარსა რაღა გარდმეხდევის!

806 

“გვედრებ, მეფეო, შერმადინს, მონასა ჩემსა რჩეულსა, -

ნაკად აქვს ჭირი სამისოდ ამ წელიწადსა წლეულსა, -

ნუგეშინის-ეც წყალობით, ჩემგან წყალობა-ჩვეულსა,

ნუ დაადინებ თვალთაგან ცრემლსა, სისხლითა ფრქვეულსა.

807 

“გასრულდა ჩემი ანდერძი, ჩემგან ნაწერი ხელითა.

აჰა, გამზრდელო, მოგშორდი, წავე გულითა ხელითა!

ნუ სჭმუნავთ ჩემთვის მეფენი, ნუ ხართ მოსილნი ბნელითა,

სუფევითმცა ხართ თავითა, მტერთაგან საკრძალველითა!»

808 

მისცა ანდერძი შერმადინს, რა გაათავა წერითა,

უთხრა: “ჰკადრეო მეფესა საქმითა მეცნიერითა,

შენ დაგამეტებს ვერავინ მსახურებითა ვერითა”.

მოეხვია და ატირდა ცრემლითა სისხლთა ფერითა.

ლოცვა ავთანდილისა 

809 

ილოცავს, იტყვის: “მაღალო ღმერთო, ხმელთა და ცათაო,

ზოგჯერ მომცემო პატიჟთა, ზოგჯერ კეთილთა მზათაო,

უცნაურო და უთქმელო, უფალო უფლებათაო,

მომეც დათმობა სურვილთა, მფლობელო გულის-თქმათაო!

810 

“ღმერთო, ღმერთო, გეაჯები, რომელი ჰფლობ ქვენათ ზესა,

შენ დაჰბადე მიჯნურობა, შენ აწესებ მისსა წესსა,

მე სოფელმან მომაშორვა უკეთესსა ჩემსა მზესა,

ნუ აღმოჰფხვრი სიყვარულსა, მისგან ჩემთვის დანათესსა!

811 

“ღმერთო, ღმერთო, მოწყალეო, არვინ მივის შენგან კიდე,

შენგან ვითხოვ შეწევნასა, რაზომსაცა გზასა ვვლიდე:

მტერთა ძლევა, ზღვათა ღელვა, ღამით მავნე განმარიდე!

თუღა დავრჩე, გმსახურებდე, შენდა მსხვერპლსა შევსწირვიდე”.

812 

რა ილოცა, ცხენსა შეჯდა, მალვით კარნი გაიარნა,

შერმადინცა დააბრუნა, საბრალომან ცრემლნი ღვარნა;

მონა ტირს და მკერდსა იცემს, სისხლმან მისმან კლდენი ღარნა;

პატრონისა ვერა-მჭვრეტმან ყმამან რამცა გაიხარნა!

ცნობა როსტევან მეფისაგან 

ავთანდილის გაპარვისა 

813 

აწ ამბავი სხვა დავიწყო, ყმასა წავჰყვე წამავალსა.

არ შეექმნა დარბაზობა მას დღე როსტანს გულ-გამწყრალსა;

რა გათენდა, ქუში ადგა, ჰგავს თუ ადენს პირით ალსა,

ხმობა ბრძანა ვაზირისა, მიიყვანდეს შიშით მკრთალსა.

814 

რა ვაზირი მოწიწებით დარბაზს ნახა შემოსრული,

როსტან უთხრა: “არა მახსოვს გუშინდელი შენგან თქმული 

მაწყინე და გამარისხე, ვერ დავიღე დიდხანს სული,

აზომ რომე გაგათრივე შენ, ვაზირი გულის-გული.

815 

“თუღა გახსოვს, რად უნდოდა, ისრე ავად რად გაგხადე?

მართლად უთქვამს მეცნიერთა: «წყენააო ჭირთა ბადე»;

ესეგვარსა ნუოდეს იქმ, საქმე ხოლე გაიცადე,

აწ მითხარ, თუ რას იტყოდი, თქვი და სიტყვა გააკვლადე”.

816 

კვლა მოახსენა ვაზირმან სიტყვა ნაგუშინდელევი,

რა გაიგონა, შესთვალა პასუხი არ-ნაგრძელევი:

“შენ თუ უშმაგო მგონიხარ, ვარმცა ურია მე ლევი!

კვლა ამის მეტად ნუ მასმენ, თვარა მე სრულად გელევი!»

817 

რა გამოვიდა, ვაზირმან ძებნა, ვერ პოვნა მინანი,

მართ გაპარვასა უთხრობდეს მონანი, ცრემლთა მდინანი.

მან თქვა: “მე დარბაზს ვერ შევალ, მახსოვან დღენი წინანი,

ვინცაღა ჰკადრებს, მან ჰკადროს; რაცა ვთქვი, მისცა ვინანი”.

818 

რა ვაზირი არ შევიდა, კვლა მეფემან კაცი გზავნის;

კაცმან ცნის და გარეთ დადგის, წასლვა ვერვინ გაამჟღავნის;

როსტანს ეჭვი შეუვიდა, ჭმუნვა ამით გაათავნის;

თქვა: “უცილოდ გაიპარა, ვინ მარტომან ასთა ავნის”.

819 

თავ-დადრეკით იგონებდა, გულსა ჰქონდა ჭმუნვა დიდი,

უში ქმნა და აიხედნა, უბრძანებდა მონას: “მიდი,

მოვიდეს აწ მიამბოს, შემოვიდეს იგი ფლიდი!»

რა ვაზირი შემობრუნდა, ფერი ჰკრთა და ჰქონდა რიდი.

820 

კვლა შევა დარბაზს ვაზირი დაღრეჯით, არ მხიარულად;

მეფემან ჰკითხა: “წასრულა მზე დაუდგრომლად, მთვარულად?»

მან მოახსენა ყოველი, ვით წასრულიყო ფარულად:

“მზე აღარ მზეობს ჩვენთანა, დარი არ დარობს დარულად!»

821 

რა მეფემან მოისმინა, დაიზახნა მეტის-მეტნი;

მოთქვამს, იტყვის: “ვა, გაზრდილო, ვეღარ გნახვენ თვალნი რეტნი! -

პირსა ხოკით, წვერსა გლეჯით გააკვირვნა მისნი მჭვრეტნი, -

სად წაჰხე და სად დაჰკარგენ სინათლისა ეგე სვეტნი?!

822 

“თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები,

მაგრა მე რა ვქმნა, გაზრდილო, აწ სახლად მმართებს სენები!

გამაღარიბე, დამაგდე, გულსა, გლახ, ვისთვის ენები,

შენად შეყრამდის პატიჟთა ჩემთა ვერ იტყვის ენები!

823 

“ოდეს გნახავ მხიარულსა, ნადირობით შემოსრულსა?

ვეღარ გიჭვრეტ ნაბურთალსა, ტანსა მჭევრსა, ჯავარ-სრულსა,

ვეღარ ვისმენ ხმასა შენსა, სასმენელად მე მას რულსა,

აწ უშენოდ რაღა ვუყო საჯდომსა და სრასა სრულსა?

824 

“ვიცი, არ მოგკლავს შიმშილი, რაზომმცა დია ირები:

შენ შენი მშვილდი დაგარჩენს, შენთა ისართა პირები,

ნუთუ კვლა ღმერთმან წყალობით გაგიადვილოს ჭირები,

მაგრა, თუ მოვკვდე, გაზრდილო, ვისგანღა დავიტირები?»

825 

ზარი გაისმა, შემოკრბა ჯარი მრავალი კაცისა,

დარბაზს ხასთაგან ჯარია ხელითა წვერთა ტაცისა,

იგლეჯს და იცემს ყველაი, ხმა ისმის თავსა ტკაცისა;

თქვეს: “ბნელი გვმართებს დღე-კრულთა, რათგან მზე მიგვიდრკა ცისა!»

826 

რა მეფემან დიდებულნი ნახნა, სულთქმით შემოსტირნა,

უთხრა: “ჰხედავთ, მზემან ჩვენმან შუქნი სრულად დაგვიძვირნა!

რა ვაწყინეთ, რა შევსცოდეთ, რად დაგვყარნა, რად გაგვწირნა,

სპანი, მისგან დაჭირულნი, ვინმცაღა ვით დაგვიჭირნა?»

827